آشنایی با برخی از حشره کش‌های کلره
د.د.ت
د.د.ت یک حشره‌کش تماسی-گوارشی است، که به آسانی از جلد حشرات عبور می‌کند. محل تاثیر این حشره‌کش دستگاه عصبی بوده و با نفوذ در غلاف سلول‌های عصبی موازنه حساس یون سدیم و پتاسیم را به هم می‌زند و سرانجام انتقال پیام عصبی را مختل می‌کند. این عمل باعث انقباض ماهیچه‌ای و تشنج و مرگ می‌شود. د.د.ت نیز مانند بعضی از حشره‌کش‌های دیگر همبستگی حرارتی منفی دارد.
این ترکیب در انسان مسمومیت حاد کمتری ایجاد می‌کند. علائم مسمومیت با د.د.ت عبارت است از: گلودرد، تهوع، درد مفاصل، سردرد و لرزش‌های خفیف و از عواقب مسمومیت پیدایش بیماری زردی (یرقان) است. برای درمان مسمومیت ناشی از د.د.ت باربیتورات‌ها توصیه می‌گردند.
حلالیت د.د.ت در آب بسیار کم است و بنابراین در برابر متابولیسم مقاوم بوده و به آسانی در بافت چربی حل و ذخیره می‌شود. حلالیت در بافت چربی باعث می‌شود که مثلا اگر به گاو علوفه آلوده به د.د.ت خورانده شود، مقدار زیادی از آن به چربی شیر گاو منتقل می‌شود. به این دلیل که د.د.ت به وسیله آب به خوبی دفع نمی‌شود در چربی بدن موجودات زنده انباشته شده و در زنجیره غذایی از موجودی به موجود دیگر منتقل می‌شود. بنابراین د.د.ت از نظر زیست محیطی یک ترکیب نامناسب بوده و به علت نشان دادن اثرات سرطان‌زایی در آزمایشگاه به عنوان یک حشره‌کش خطرناک تشخیص داده شده است و مصرف آن از سال‌ها قبل در کشورهای مختلف از جمله ایران ممنوع شده است.
د.د.ت بر روی انواع حشرات مؤثر بوده و در ایران بیشتر علیه آفات پنبه از جمله کرم غوزه و کرم سرخ پنبه مصرف می‌شده است و این حشره‌کش چندان سمیتی برای کنه‌های گیاهی ندارد و مصرف آن روی گیاهان زراعی باعث طغیان کنه می‌شود. بنابراین اغلب همراه با یک کنه‌کش به صورت مخلوط مصرف می‌کردند. د.دت روی گیاهان خانواده کدوئیان (شکل 1) و بعضی از گونه‌های جو خاصیت گیاهسوزی دارد. این ترکیب روی زنبور عسل اثر ناگوار دارد.
شکل 1: گیاهان خانواده کدوئیان
بنزن هگزاکلراید
حلقه تشکیل دهنده مولکول این ترکیب مسطح نبوده و به فرم صندلی است. با در نظر گرفتن جهت اتصال اتم‌های کلر و هیدروژن در مولکول بنزن هگزاکلراید، این ترکیب در مجموع هشت ایزومر دارد که از این هشت ایزومر، ایزومر گامای خالص شده را لیندین می‌نامند، که از همه ایزومرها سمی‌تر است. ترکیب اصلی گامکسان دارای بوی آزار دهنده است و اگر روی سبزیجات غده‌ای مصرف شود، بوی نامطبوع آن محصول را غیرقابل استفاده می‌کند.
لیندین یک حشره‌کش تماسی است و اثر حشره‌کشی آن از راه جلد قابل توجه می‌باشد. این حشره‌کش همچنین فشار بخار بالایی داشته و به آسانی تصعید می‌شود، بنابراین به صورت فشنگ‌های دودزا (شکل 2) نیز برای ضدعفونی انبار و گلخانه مصرف می‌گردد. این حشره‌کش روی سیستم عصبی حشرات مؤثر است و نحوه اثری شبیه د.د.ت دارد. در حشره مسموم ابتدا آثار لرزش دیده می‌شود که همراه با حرکت تلسکوپی ناحیه شکم است. با گذشت زمان حالت هیجان حشره بیشتر شده و ناهماهنگی در حرکات او دیده می‌شود و بالاخره حشره به پشت افتاده و فلج می‌شود.
در ایران ایزومر گاما تحت نام آلن مصرف می‌شد. مصرف عمده آن علیه ملخ، کرم طوقه بر و آبدزدک، به صورت طعمه مسموم بوده است. طعمه مسموم برای ملخ شامل سبوس گندم یا برنج (100 کیلوگرم) لیندین (500-1000 گرم) و همراه با آب کافی برای مرطوب کردن است. لیندین همچنین برای مبارزه با کرم ساقه‌خوار در خزانه و نیز علیه سوسک سیاه نخیلات توصیه می‌شده است. این حشره‌کش ترکیب مناسبی برای ضدعفونی بذر به منظور جلوگیری از حمله حشرات خاکزی است.
شکل 2: فشنگ دودزا
آلدرین
آلدرین ترکیبی است غیرمحلول در آب که در حلال‌های آلی حل می‌شوند و چون فشار بخار نسبتا بالایی دارد، قبلا به عنوان یک ترکیب تدخینی در خاک مصرف می‌گردید. آلدرین در بدن موجودات زنده و نیز در مجاورت هوا، نور و خاک، اکسید شده و تبدیل به دیلدرین می‌شود. هر دو ترکب آلدرین و دیلدرین در طبیعت پایدار هستند. آلدرین ترکیب تماسی-گوارشی است، که از راه تنفس هم باعث مسمومیت حشرات می‌شود. این ترکیب برای پستانداران سمیت فوق‌العاده دارد. آلدرین همراه با سبوس گندم به صورت طعمه مسموم و نیز به صورت محلول برای مبارزه با ملخ صحرایی مصرف می‌شده است. در مبارزه با آفات ریشه نظیر کرم سفید ریشه و آبدزدک (شکل 3) هم تاثیر خوبی داشت. طرز تاثیر ترکیبات سیکلودین تقریبا شبیه د.د.ت و گامکسان است.
شکل 3: آبدزدک
دیلدرین
دیلدرین از اکسید شدن آلدرین به دست می‌آید. این ترکیب از آلدرین سمی‌تر بوده و پایداری بیشتری دارد. دیلدرین نیز در دفع ملخ و نیز آفات ریشه استفاده می‌شده است. مصرف دیلدرین در پی ساختمان‌ها علیه موریانه اثر خوب و طولانی دارد.
اندرین
اندرین ترکیب دیگری است که ایزومر دیلدرین می‌باشد. اندرین ترکیبی است که برای پستانداران سمیت زیادی دارد و در ایران علیه آفات پنبه مانند کرم غوزه، کرم برگخوار و نیز کرم خاردار مصرف می‌شده است. ترکیبات فوق ابتدا در ایران مصرف فراوان داشتند، ولی بعدها تنها در خاک مورد استفاده قرار گرفتند، که باقیمانده قابل توجهی از خود به جای می‌گذاشتند. امروزه مصرف کلیه این ترکیبات در ایران ممنوع شده است.
اندوسولفان
اندوسولفان یک حشره‌کش تماسی گوارشی با خاصیت کنه‌کشی است. این حشره‌کش برای انسان نسبتا خطرناک است. ولی برعکس بسیاری از ترکیبات کلره در بدن موجودات زنده جمع نمی‌شود. همچنین در بدن انسان و نیز روی اندام‌های هوایی گیاه به اندوسولفان سولفات تبدیل می‌شود که سمیتی معادل خود اندوسولفان دارد. این حشره‌کش در شرایط مزرعه حدود 15 روز دوام دارد و به صورت مایع غلیظ امولسیون شونده 35% عرضه شده و در ایران مصرف می‌شد. در کشور ما اندوسولفان اغلب برای مبارزه با آفات پنبه نظیر کرم غوزه و برگخوار به نسبت 3 لیتر در هکتار مصرف می‌شود. همچنین گاهی علیه آفاتی نظیر پسیل گلابی و لیسه سیب و نیز شته‌هایی که در برگ پیچیدگی ایجاد نمی‌کنند و نیز آفات سویا و سوسک کلرادو توصیه شده است. اندوسولفان همچنین برای مبارزه با پسیل پسته (شکل 4) توصیه می‌شده است. اندوسولفان گرچه برای ماهی بسیار خطرناک است، ولی برای حشرات مفید نظیر زنبور عسل چندان خطری ندارد.
شکل 4: پسیل پسته