مشخصات گیاه‌شناسی لوبیا قرمز
لوبیا قرمز با نام علمی (Phaseolus calcaratus) از خانواده (Legumes) یک گیاه یک ساله است. یکی از مهمترین صفات گروه بندی لوبیا، تیپ بوته آن است بر اساس محل قرار گرفتن گل و استحکام ساقه، 4 تیپ بوته لوبیا وجود دارد. لوبیا یک ریشه اصلی که تا عمق یک متری رشد می‌کند و چندین ریشه جانبی که در عمق 14 سانتیمتری خاک متمرکز می‌شوند، دارد. ریشه لوبیا قادر است به کمک باکتری‌های ریزوبیوم نیتروژن هوا را تثبیت کند. گل آذین لوبیا به صورت خوشه بوده و با توجه به تیپ بوته، محل قرار گرفتن گل متفاوت است. در هر خوشه یک یا چند گل قرار دارد. که گلبرگ‌های لوبیا در رنگ‌های مختلف سفید، آبی، قرمز، بنفش، صورتی و ارغوانی دیده می‌شود. لوبیا خود بارور بوده و قدرت دگر باروری آن از 5 درصد تجاوز نخواهد کرد. دانه لوبیا از نظر اندازه، شکل و رنگ بسیار متنوع است. دانه لوبیا یکی از فاکتورهای مهم برای گروه بندی ارقام می‌باشد. مهمترین صفات دانه که در طبقه بندی ارقام لوبیا استفاده می‌شود، شامل وزن 100 دانه، رنگ دانه و شکل دانه است. شکل دانه علاوه بر اینکه یک صفت مهم در طبقه بندی است، عامل مهمی در بازار پسندی بذر لوبیا نیز محسوب می‌شود.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی لوبیا قرمز
|
نام فارسی
|
لوبیا قرمز
|
|
نام انگلیسی
|
kidney beans
|
|
نام علمی
|
Phaseolus calcaratus
|
|
خانواده
|
Legumes
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و غلاف لوبیا قرمز
کاشت
لوبیا نسبت به شوری آب و خاک نیز حساس بوده و تا 2 دسی زیمنس بر متر شوری را تحمل می‌کند ولی کاهش عملکرد آن از شوری 0.8 دسی زیمنس بر متر شروع می‌شود. pH مناسب رشد آن بین 6-7 می‌باشد.
از عوامل موثر در تراکم بوته میتوان به فرم بوته لوبیا، قدرت رشد، قوه نامیه، وزن صد دانه، روش کاشت، عمق کاشت و تاریخ کاشت اشاره نمود. بر اساس بررسی‌های انجام شده برای لوبیا قرمز، بسته به حاصلخیزی خاک تراکم 45 تا 50 بوته در متر مربع به عنوان تراکم مطلوب بوته پیشنهاد شده است. مناسب‌ترین فاصله ردیف‌های کاشت 50 سانتیمتر محسوب می‌شود، اما در شرایط کشت کرتی، استفاده از آرایش مربعی بهترین عملکرد را دارا می‌باشد. بطور متوسط بین 200 تا 220 کیلوگرم در هکتار بذر مورد نیاز می‌باشد. عمق کاشت مناسب 15-10 سانتیمتر توصیه می‌شود.
تاریخ کاشت بسته به مناطق و اقلیم‌های مختلف، متفاوت می‌باشد. از جمله عوامل موثر بر تاریخ کاشت لوبیا میتوان به دمای محیط، دمای خاک، رطوبت خاک و نوع رقم اشاره نمود. بطور کلی در زمان کاشت لوبیا دمای خاک نبایستی کمتر از 10 درجه سانتیگراد باشد. بایستی این نکته مد نظر قرار گیرد که مرحله حساس رشد لوبیا (گلدهی و تشکیل غلاف) با اوج گرما و خشکی تابستان مواجه نشود و همچنین رسیدن محصول به سرما و بارندگی پاییزه برخورد نکند.
تاریخ کشت در استان‌های لوبیا کاری کشور متنوع است. بطوری که از اواسط اردیبهشت (استان لرستان) تا اواسط تیر ماه (برخی مناطق استان مرکزی) کشت لوبیا مشاهده شده است.
شکل 2- مزرعه لوبیا قرمز
داشت
لوبیا از جمله گیاهانی است که نیاز آبی بالای داشته و حساس به تغییر شرایط رطوبتی خاک می‌باشد. مقدار آب مورد نیاز بستگی به بافت و ساختمان خاک و شرایط آب و هوایی دارد. اولین آبیاری بعد از کاشت بر اساس بافت خاک و اقلیم منطقه به فاصله 15-25 روز می‌باشد. در این مدت بذور لوبیا جوانه‌زده و به مرحله دو برگی می‌رسند. آبیاری دوم به فاصله 8-10 روز و آبیاری بعدی بسته به بافت خاک بطور متوسط هر 4-8 روز یکبار انجام می‌شود. خاک‌های بافت سبک‌تر 3-4 روز و خاک‌های با بافت سنگین‌تر 5-8 روز انجام می‌شود.
شکل 3- آبیاری قطره‌ای مزرعه لوبیا قرمز
اساس توصیه کودی بر آزمون خاک استوار است. در صورت عدم انجام آزمون خاک توصیه عمومی شامل کاربرد کود اوره به مقدار 100-150 کیلوگرم در هکتار در دو زمان قبل از کاشت به عنوان استارتر و مرحله 2 تا سه برگی به صورت سرک، کود فسفاته به مقدار 100-150 کیلوگرم در هکتار، کود پتاسه به مقدار 50-100 کیلوگرم در هکتار است.
برداشت
برداشت لوبیا قرمز بر اساس نوع رقم آن زمانی انجام می‌شود که حدود دو سوم غلاف‌ها رسیده شده و کاملا خشک نشده‌اند. در این زمان میانگین رطوبت دانه‌ها حدود 35 تا 40 درصد است. هنگام برداشت، محصول با دست برداشت شده و در مزرعه باقی می‌ماند. زمانی که رطوبت دانه‌ها به حدود 20 درصد رسیده و غلاف‌ها خشک شده باشند، به خرمنگاه منتقل شده و خرمنکوبی می‌گردند. در صورتی که رقم مورد کاشت همزمان می‌رسند در صورت وجود دستگاه مناسب، برداشت مکانیزه امکان پذیر خواهد بود.
شکل 4- برداشت دستی لوبیا قرمز