مقاله آشنایی با کاشت و پرورش آرگان

گیاه آرگان بيشتر با دو هدف توليد روغن و نيز توليد علوفه كشت و پرورش مي‌يابد. روغن استخراج شده آن مصارف بهداشتي براي حفاظت پوست، لوسيون دهان و دندان و آرايشي دارد. در مراكش از آرگان براي تعليف و خوراك بز، تهيه روغن خوراكي، الوار و سوخت نيز استفاده مي‌شود. روغن آرگان توليد شده از دانه آن داراي فوايد بسياري از نظر سلامتي و زيبايي است. روغن آرگان به عنوان يك منبع روغن خوراكی (روغن پخت و پز) كه منبع عالي از ويتامين  Eاست، داراي اهميت است. دانه‌هاي سفيد آرگان حاوي 50 درصد روغن قهوه‌اي روشن با توليد بين 1000 تا 2000 تن در سال روغن است. اين روغن ارزش غذايي زيادي در رژيم غذايي انسان دارد.

روغن آرگان حاوي حدود 80 درصد اسيدهاي چرب غيراشباع است. اين روغن حاوي 45 تا 55 درصد اسيد اولئيك، 28 تا 36 درصد اسيد لينولئيك، 10 تا 15 درصد اسـيد پالميتيك و 5 تا 7 درصد اسيد استئاريك و نيز مقادير بالايي از ويتامين‌ها است.

 

مشخصات گیاه‌شناسی آرگان

آرگان با نام علمي (Argania spinosa (L.) Skeels) از خانواده (Sapotaceae) و منشأ آن ناحيه نيمه بياباني جنوب غربي كشور مراكش است. درخت آرگان، درختي هميشه سبز و خاردار، با قدرت رشد متوسط است و قابل استفاده به عنوان درخت سايه انداز نيز است. ارتفاع آن مي‌تواند به 8 تا 10 متر و گاهي اوقات به 21 متر با تنه‌اي به قطر يك متر برسد. سـطح سـايه گسـتر آن به 70 مترمربع مي‌رسد. تنه درخت، گاه از پيچيدن چندين ساقه بـه دور هم تشكيل مي‌شود كه مي‌تواند شكل گره‌خورده و پيچ‌دار به خود گيرد. شاخه‌هـاي آن خاردار، تنـه و بازوها گره‌دار و تاج آن داراي عادت رشد گسترده است. شاخه‌هاي آن آويخته و به طرف زمين متمايل مي‌شوند. درخت داراي بـرگ‌هاي كوچك، خوشه مانند، نيزه‌اي نوك‌تيز، هميشه، سبز سخت، زمخت و در قسمت زيرين پهنك رنگ پريده (كمرنگ) هستند. عمر برخي از درختان آرگان تا 400 سال هم مي‌رسد. سيستم ريشه تا عمـق قابل توجهي گسترش مي‌يابـد، كه بـه حفاظـت از خاك در برابـر فرسايش و جلوگيري از بيابان‌زايي كمك مي‌كند.

درخت آرگان توليد گل‌هاي هرمافروديت مي‌كند كه ايـن گـل‌هـا در شرايط اقليمي مراكش در فصل بهار ظاهر مي‌شوند. دوره گلدهي به 3 تا 4هفته محدود مي‌شود. رنگ گل‌ها سبز مايل به زرد يا گاهي سفيد به قطـر 5 تـا 6 ميلـيمتر مي‌باشد. گل آذين‌ها به صورت خوشه‌هاي كوچك جانبي در محـور بـرگ‌هـا روي درخت خود نمايي مي‌كنند. رشد ميوه آرگان كند بوده و ميتواند از 8 تـا 16 ماه ادامه داشته باشد تا به مرحله برداشت برسد. در نتيجه در بهار هم گل‌هاي سال جاري و هم ميوه رسيده سال قبل به صورت همزمان قابـل مشاهده هستند. ميوه آرگان سبز تا زرد روشن است كه در زمان رسيدن، رنگ آن به سياه تغيير يافته و خشك مي‌شود. شكل ميوه از گـرد، بيضـي تـا تخـم‌مرغـي مشاهده مي‌شود كه اندازه آن به اندازه يك ميوه زيتون بزرگ مي‌رسد.

جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی گیاه آرگان

نام فارسی

آرگان

نام انگلیسی

Argan

نام علمی

Argania spinosa (L.) Skeels

خانواده

Sapotaceae

 

آشنایی با درخت، میوه، گل و دانه گیاه آرگان

شکل 1- آشنایی با درخت، میوه، گل و دانه گیاه آرگان

کاشت

آرگان در مناطق خشك و نيمه خشك بياباني رشد مي‌كند و جزو گیاهان گرمسیری به حساب می‌آید و ميوه گرمسيري است كـه هم اكنون در استان‌هاي سيستان و بلوچستان و هرمزگـان كشت مي‌شود. پس از انتقال آرگان بـه ساير كشورها، دانهال‌هاي سبز شده سازگاري لازم را در شرایط آب و هوایی مختلف نشان نداده و بسياري از گياهان خشك شدند. هر چند تحمل به سرماي پايين ندارد و قادر به تحمل دماي 7- درجه سانتيگراد نيست، ولي بـه دماهـاي بـالا و خشكي، بسيار مقاوم است. در خاك‌هاي فقير و فاقد مواد آلي، با درصد آهك بالا و داراي بافت سبك شني به راحتي رشد مي‌كند ولي سطح تحمل آن به شرايط غرقابي پايين است. ريشه‌‌اي آن تا عمق 35 متري نفـوذ كرده و موجب طول عمر درخت 150 الي 400سال مي‌شوند. ساختمان ريشه قادر به جذب و نگهداري 100 تا 200 ميليمتر باران‌هاي سيلابي هستند. تجـارب قبلي نشان داده است كه گونه آرگان در هر منطقه‌اي سازگاري نشان نمي‌دهد و بـه همين دليل است كه آرگان فقـط در كشور مراكش و آن هم در يك منطقه ويـژه به صورت پوشش جنگلي وجود دارد. بطور کل اين گياه داراي نياز آبي كم، مقاوم به تنش‌هاي محيطي و خاك‌هاي فقير است.

 با توجه به نياز آبي بسيار كم و مقاومت بينظير آن به تنش‌هاي خاكي و آب هو وايي، مي‌تواند به عنوان يك پتانسيل مناسب و يك گونه چند منظوره در مناطق جنوبي كشور مورد آزمايش قرار گيرد.

مزرعه آرگان

شکل 2- مزرعه آرگان

برداشت

درختان آرگان در سن 5 تا 6 سالگي شروع به باردهي مي‌كنند و بـا رسـيدن به 60 سال سن، به حداكثر توليد مي‌رسند. متوسط محصول ساليانه هـر درخـت در رويشگاه آن به صورت وحشي 8 كيلوگرم برآورد مي‌شود. اما درختان آرگان كاشته شده در فلسـطين اشـغالي سـالانه 60 تا 80 كيلـوگرم محصـول توليـد
مي‌كنند. درختان در شرايط خشكسالي توانايي لازم براي عقب انداختن رشد خود را از طريق رفتن به حالت خواب طولاني مدت دارند، در نتيجه ضرورتي ندارد كه درخت هر سال ميوه توليد كند. برداشت ميوه به طور ساده بـا تكان دادن درخت انجام مي‌شود كـه پس از افتادن ميوه‌ها روي زمين با دست جمع‌آوري مي‌شوند.

برداشت دستی میوه آرگان

شکل 3- برداشت دستی میوه آرگان

Bousselmame. F. L.; Kenny, L. and Chlyah, H. 2001. Optimization of culture conditions for in vitro rooting of argan. Comptes Rendus del Academie des Sciences, III. 324 (11): 995-1000. (in French)


Elamin, A. M.; Ouahid, E.; Abdelbasset, b.; Mohamed, B. and Larbi, F. 2015. Characterizations of Rif's Argan tree in North of Morocco. Journal of Chemical and Pharmaceutical Research,7(8):195-200.


Guillaume, D. and Charrouf, Z. 2011. Argan Oil. Alternative Medicine Review. 16 (3) 275-279.


Justamante, M. S.; Ibáñez, S.; Villanova1, J. and Pérez-Pérez, J. M. 2017. Vegetative propagation of argan tree (Argania spinosa L. Skeels) using in vitro germinated seeds and stem cuttings. Scientia Horticulturae, 225: 81-87.

 

Tazi1, M. R.; Boukroute, A.; Berrichi. A.; Rharrabti, Y.; Kouddane, N. 2018. Growth of young argan tree seedlings (Argania spinosa L. Skeels) in northeast of morocco under controlled conditions at different NaCl concentrations. Journal of Materials and Environmental Sciences, 9 (1) 212-218.https://doi.org/10.26872/jmes.2018.9.1.24


Nerd, A.; Irijimovich, V. and Mizrahi, Y. 1998. Phenology, breeding system and fruit development of argan (Argania spinosa, sapotaceae) cultivated in Israel. Economic Botany, 52(2): 161-167.


Nouaim, R.; Mangin, M.; Breuil. C. and Chaussod, R. 2018. The argan tree (Argania spinosa) in Morocco: Propagation by seeds,cuttings and in-vitro techniques. Agroforestry Systems, 54: 71-81.


Nouaim, R. and Chaussod, R. 1994 Mycorrhizal dependency of micropropagated argan tree (Argania spinosa): I. Growth and biomass production. Agroforestry Systems, 27 (1); 53-65.


Orwa, C.; Mutua, A.; Kindt, R.; Jamnadass, R. and Anthony, S. 2009. A tree reference and selection guide version 4.0. Agroforestry Database, 4: 1-5.


Prendergast, H. D. V. and Walker, C. C. 1992. The argan: multipurpose tree of Morocco. Curtis’s Botanical magazing, 9 (2):75-85.


Tazi, M. R.; Boukroute, A.; Berrichi, A.; Rharrabti, Y. and Kouddane, N. 2018. Growth of young argan tree seedlings (Argania spinosa L. Skeels) in northeast of morocco under controlled conditions at different NaCl concentrations. Journal of Materials and Environmental Sciences, 8 (1): 212-218.

 

1400/11/18  -  بابک

با سلام کجا میشه نهال آرگان تهیه کرد و قیمتش حدودا چقدره؟

پاسخ مدیر سایت: با سلام همراه گرامی  سایت ما با هدف ارائه محتوای علمی طراحی شده است بنابراین در خصوص امور مربوط به مراکز تهیه بذر و نهال و  همچنین استعلام هزینه ها بهتر است با فروشگاه ها و ارگان های مرتبط ارتباط برقرار کنید.