ضد عفونی خاک
ضد عفونی خاک با استفاده از مواد شیمیایی و روش‌های فیزیکی امکان‌پذیر می‌باشد. ضد عفونی خاک به منظور کشتن آفات، عوامل بیماری‌زا (نماتدها، قارچ‌ها و باکتری‌ها) و علف‌های هرز صورت می‌گیرد و طی آن خاک را به وسیله بخار سم ضد عفونی می‌کنند. برای موفقیت در این کار لازم است عوامل فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک را به خوبی بشناسیم و اثرات متقابل آن‌ها را به طور دقیق درک کنیم. به عبارت دیگر در ضد عفونی خاک سه مرحله اساسی وجود دارد که شناخت آن‌ها حائز اهمیت می‌باشند. این مراحل عبارتند از:
الف: مواد شیمیایی که برای ضد عفونی خاک به کار می‌روند، باید شناخته شوند.
ب: موجودات زنده‌ای که حذف می‌شوند، باید به طور دقیق شناسایی شده باشند.
ج: بافت خاک تحت تیمار باید مطالعه و شناسایی شده باشد. بدیهی است که سه گروه عوامل مذکور هر چه بهتر شناخته شده باشند، ضد عفونی خاک با موفقیت بیشتری انجام خوهد شد. از نظر اقتصادی هدف این است که با کمترین میزان سم، بیشترین موفقیت در کنترل حاصل گردد. مکانیسم عمل به این ترتیب است که بخارات گاز از منافذ موجود درخاک جابه‌جا می‌شوند، اما اگر منافذ خاک مسدود بوده و به یکدیگر راه نداشته باشند، طبعا حرکت بخارات سمی متوقف می‌شود. بخار سم در آب موجود در خاک حل می‌گردد و به وضعیت تعادل فعال در می‌آید.
شکل 1- نمایی از موجودات خاک
مقدار بخار سمی که در آب حل می‌شود، عامل اصلی در مرگ عوامل بیماری‌زای خاک می‌باشد. مقدار مؤثر سم در خاک بر اساس غلظت و نیز مدت زمانی که عامل بیماری‌زا در معرض سم قرار دارد، تعیین می‌شود (زمان * غلظت سم = مقدار مؤثر سم در خاک).
ضد عفونی خاکی که دارای بافت (شکل 2) سبک است زمانی موفقیت‌آمیز است که خشکی خاک نزدیک به نقطه پژمردگی باشد. ضد عفونی خاک‌هایی با بافت شنی زمانی مؤثر است، که رطوبت خاک بین ظرفیت رطوبت‌پذیری و نقطه پژمردگی باشد. بخار سم در آب خیلی آهسته حرکت می‌کند، در حالی که در هوای خشک این حرکت بسیار سریع‌تر می‌باشد. همچنین بخارات سم در خاک‌های گرم سریع‌تر از خاک‌های سرد حرکت می‌کند. در خاک‌های متراکم حرکت بخارات سمی خیلی آهسته‌تر از خاک‌های سبک است، بنابراین تراکم ذرات خاک، رطوبت خاک و سرمای خاک از موانع نفوذ بخارات سم در خاک هستند.
شکل 2- تصویری از برخی از انواع بافت خاک
وقتی سم به صورت مایع درون خاک تزریق می‌شود، مقداری از آن از سطح خاک خارج شده و به هدر می‌رود که برای جلوگیری از این کار می‌توان سه راهکار زیر را به کار گرفت:
الف: زمین باید طوری شخم زده شود که قسمت خشک سطحی به عمق رفته و خاک مرطوب به قسمت فوقانی منتقل شود.
ب: به وسیله آبیاری بارانی سطح خاک را مرطوب نماییم.
ج: به وسیله پلاستیک، سطح ضد عفونی را بپوشانیم که البته این عمل مستلزم صرف هزینه است. در هر حال پوشاندن سطح خاک (شکل 3) موجب می‌گردد که تا عمق 15 سانتی‌متری خاک کنترل مطلوبی ایجاد شود.
شکل 3- پوشاندن سطح خاک با پلاستیک
روش‌های مختلف ضد عفونی خاک به وسیله مواد شیمیایی از قدیم رایج بوده است. یکی از قدیمی‌ترین روش‌ها استفاده از فرمالدئید در آب آبیاری است. در این روش 4 لیتر فرمالدئید غلیظ را با 200 لیتر آب مخلوط نموده و تا عمق 15 سانتی متری خاکی را که قبلا آبیاری شده است را ضد عفونی می‌کنند. سپس روی خاک را برای مدت یک تا دو روز با پوشش برزنتی یا نایلونی پوشانده و از خروج گاز جلوگیری می‌نمایند. از چنین خاکی تا محو کامل باقیمانده فرمالدئید نباید استفاده نمود. نکته حائز اهمیت اینکه، حتی در بهترین شرایط نیز کار کردن با فرمالدئید مشکل بوده و گاهی اشتباه در به کارگیری، از تاثیر آن به شدت می‌کاهد.