مشخصات گیاه‌شناسی سالیکورنیا
سالیکورنیا با نام علمی (Salicornia) از خانواده اسفناجیان (Amaranthaceae)، گیاه علفی یک ساله است که به راحتی شوری آب دریا را تحمل می‌کند. بطور کلی گونه‌های مختلف سالیکورنیا یک ساقه اصلی و شاخه‌های فرعی گوشتی دارند که عموما در مقابل یکدیگر قرار می‌گیرند. ساقه بند بند با ظاهری مفصلی و فتوسنتزکننده است. بندهای پایین‌تر بعد از مدتی به دلایل مختلفی از جمله سن و قرار گرفتن در شرایط نور کم‌تر، تغییر رنگ می‌دهند و به رنگ زرد، نارنجی، قرمز و یا قهوه‌ای مشاهده می‌شوند. ارتفاع عمودی گیاه به ندرت به بیش از 45 سانتی‌متر می‌رسد. سیستم ریشه در سالیکورنیا بیشتر گسترش سطحی دارد و در شرایط آبیاری با آب دریا اغلب کم‌تر از 20-10 سانتی‌متر در خاک نفوذ می‌کنند. البته سیستم ریشه در شرایط استفاده از آب با کیفیت مناسب‌تر عمیق‌تر است. بطور کلی ریشه در گیاهان بالغ به صورت چند رشته اصلی با ریشه‌های جانبی بیشتر است. برگ‌های این گیاه به قدری کوچک است که در ظاهر بی‌برگ بنظر می‌رسد، ولی در هر گره تعداد یک جفت برگ بسیار ریز تشکیل می‌شود.
در زمان تغییر فاز از مرحله رویشی به زایشی، تمام شاخه‌های جانبی به یک گل‌آذین انتهایی (سنبله) ختم می‌شود به قسمی که بسته به گونه و شرایط کاشت تعداد گل‌آذین بی‌شمار بر روی گیاه تشکیل می‌شود. طول و قطر گل‌آذین بشدت تحت تاثیر گونه، زمان ایجاد شده بر روی گیاه و شرایط آب و خاکی و از 1 تا 10 متر متفاوت است. در برخی موارد نادر در یک بوته و در شرایط مطلوب‌تر ممکن است طول برخی گل‌آذین‌ها تا 20 سانتی‌متر نیز برسد. دانه سالیکورنیا سم اسبی و جنین در آن با یک پوسته نازک پوشانده شده است.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی سالیکورنیا
|
نام فارسی
|
سالیکورنیا
|
|
نام انگلیسی
|
Salicornia
|
|
نام علمی
|
Salicornia
|
|
خانواده
|
Amaranthaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، ساقه، گل و دانه گیاه سالیکورنیا
کاشت
به طور کلی در مناطق معتدل، نمونه‌های یکساله گیاه از اوایل فروردین رویش و رشد خود را شروع می‌کنند، برای گلدهی به 100روز هوای خنک نیاز دارند و تقریباً در اوایل پاییز به بذر می‌روند. بهترین دما برای جوانه‌زنی دانه‌ها 2۵ درجه سانتیگراد در روز و ۵ درجه سانتیگراد در شب است. علی‌رغم تحمل قابل توجه گیاه به شرایط شوری بسیار بالا، یکی از مشکلات اساسی در تولید سالیکورنیا، سبز شدن آن با استفاده مستقیم از آب دریا است. برخلاف تصور گیاهان شورزی در مرحله جوانه‌زنی به تنش شوری حساس هستند و جوانه‌زنی بذر آنها به طور مطلوب در شوری‌های بسیار پایین اتفاق می‌افتد. برای بهبود جوانه‌زنی، بهتر است همزمانی کاشت بذر با زمان وقوع بارش‌های زمستانی باشد.
شکل 2- مزرعه سالیکورنیا
عملکرد گیاه در واحد سطح (و نه در واحد بوته) بطور خطی با افزایش تعداد بوته در واحد سطح افزایش می‌یابد. در واقع میزان تراکم گیاه بسته به هدف کاشت و کیفیت آب متفاوت است. هرچه کیفیت آب مطلوب‌تر باشد میتوان گیاه را با تراکم کمتری کشت کرد. در صورتی که هدف از کاشت گیاه، مصرف به صورت سبزی و تازه‌خوری است میتوان گیاه را با تراکم بیشتری کشت کرد. بطور کلی در شرایط آبیاری با آب دریا تراکم کاشت 20 تا 22 بوته در متر مربع در نظر گرفته می‌شود.
داشت
اگرچه عوامل مختلفی رشد گیاه را تحت تاثیر قرار می‌دهد، ولی بطور کلی دو فاکتور عمده برای رشد مطلوب گیاه، آبیاری و مصرف کود نیتروژنه است. میزان آب مورد استفاده سالیکورنیا بستگی زیادی به میزان نفوذپذیری خاک دارد. به عنوان یک راهنمای کلی، گیاه می‌تواند روزانه تا حداکثر هر پنج روز یک بار آبیاری شود. میزان آب مصرفی گیاه تا 25000 متر مکعب در هکتار در برخی منابع گزارش شده است.
شکل 3- گلخانه سالیکورنیا
در ارتباط با نیتروژن نیز گیاه واکنش معنی‌داری به مصرف نیتروژن نشان می‌دهد. مصرف بالای نیتروژن گیاه باعث شده است که بحث استفاده از میکروارگانیزم‌های تثبیت‌کننده نیتروژن و همچنین کاربرد پساب میگو جهت تامین میزان نیتروژن مورد نیاز سالیکورنیا مطرح شود. بطور کلی علاوه بر اینکه آب دریا دارای بسیاری از عناصر میکرو و ماکرو است، پساب‌های میگو نیز غنی از مواد غذایی آلی است که می‌تواند ضمن استفاده برای تغذیه گیاه، از ورود آنها به دریا و آلودگی آن ممانعت شود.
برداشت
به دلیل همزامن نبودن رسیدگی در بین بوته‌های مختلف و حتی در سنبله‌های مختلف یک بوته و ممانعت از ریزش بذر معمولا برداشت در یک مرحله انجام نمی‌شود. توصیه می‌شود برداشت در زمانی که حداقل 50 درصد مزرعه وارد مرحله رسیدن فیزیولوژیک شده است و قبل از خشک شدن بوته انجام گیرد. رسیدن فیزیولوژیک بسته به گونه متفاوت است. ولی در برخی از گونه‌ها رسیدن فیزیولوژیک با تغییر رنگ گیاه از سبز به زرد، نارنجی و قرمز قابل تشخیص است.
عملکرد ماده خشک سالیکورنیا بسته به گونه و میزان شوری آب و خاک متفاوت و تا 20 تن در هکتار گزارش شده است.
شکل 4- برداشت سالیکورنیا برای مصرف تازه خوری و علوفه