خصوصیات گیاه‌شناسی توت‌فرنگی
توت فرنگی با نام علمی (Fragaria)، گیاهی علفی چند ساله با ساقه‌هاي رونده یا استولون، متعلق به خانواده گل سرخیان (Rosaceae) و بومی جنگل‌های اروپا است که گونه وحشی آن دارای گل و برگ‌های کوچک می‌باشد و از قرن چهاردهم به سبب خواص دارویی آن معرفی شده است. برگ‌ها دارای سه برگچه خشن و کرک‌دار به رنگ سبز تیره‌اند که در برخي از ارقام یا گونه‌ها شفاف هستند. ساختمان گل شامل 5 گلبرگ سفید بوده و کاسه گل شامل 5 کاسبرگ سبز رنگ است و در قسمت تحتاني به یکدیگر پیوسته اند. پرچم‌ها به تعداد حدود 20 عدد می‌باشند. مادگي‌ها از فندقه‌هاي جدا از یکدیگر به تعداد زیاد و به صورت مارپیچي بر روي نهنج قرار گرفته‌اند و در مجموع و همراه با نهنج فرم نسبتاً کشیده‌اي را تشکیل مي‌دهد. گلبرگ‌ها پس از تلقیح ریزش کرده و نهنج به تدریج رشد مي‌کند و میوه گوشتي توت فرنگی شکل مي‌گیرد. میوه به مرور زمان آبدار شده و از حالت اسیدي به قندي تبدیل مي‌شود. شکل میوه توت فرنگي به فرم‌های مختلف پهن، گرد، مخلوطي، مخروطي دراز، کشیده، گوه‌اي دراز یا گوه‌اي کوتاه مي‌باشد.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی توت فرنگی
|
نام فارسی
|
توت فرنگی
|
|
نام انگلیسی
|
Strawberry
|
|
نام علمی
|
Fragaria
|
|
خانواده
|
Rosaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و میوه گیاه توت فرنگی
کاشت
توت فرنگی گیاهی است که در خاک‌های مختلف تقریبا سازگار است. با این وجود خاک‌های عمیق نرم با بافت شنی رسی را ترجیح می‌دهد. EC مناسب خاک حدود یک دسی‌زیمنس بر سانتی‌متر است. بهترین pH مناسب برای توت فرنگی 5/5 تا 5/6 است. اگر میزان آهک خاک از حد مجاز بیشتر باشد، عارضه کلروز یا زرد شدن برگ‌ها بروز خواهد کرد. از لحاظ آب و هوا در شرایط مرطوب و شرایط نسبتا گرم محصول‌دهی مناسب خواهد داشت. در شرایط گرم و مرطوب باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد و ارقام مقاوم به گرما انتخاب شود. توت فرنگی گیاهی نیمه مقاوم به سرما است و بدون پوشش کاه و کلش می‌تواند تا 5- درجه سانتی‌گراد را تحمل کند ولی با پوشش ویژه تا 18- درجه سانتی‌گراد مقاوم است.
توت فرنگی را از اواخر پاییز که در حال نیمه خواب است تا اوایل بهار قبل از بیدار شدن گیاه از خواب می‌توان جابجا نمود و در محل دیگری کاشت. بنابراین، هر دو روش کاشت پاییزه و بهاره آن امکان‌پذیر هستند. در صورت کاشت پاییزه، محصول در بهار و تابستان سال آینده به دست می‌آید و اگر گیاه در بهار و درست قبل از بیدار شدن از خواب زمستانه کاشته شود، میزان گلدهی که چند هفته بعد از کاشت روی بوته رخ می‌دهد ضعیف بوده، بهتر است این گل‌ها چیده شده تا گیاه قوی‌تر شود. این بوته ها در بهار سال بعد گلدهی مناسبی داشته و در طی تابستان می‌توان از آن‌ها محصول مناسبی برداشت نمود. گیاه یا بوته‌ای که برای کاشت انتخاب می‌شود باید عاری از هر نوع بیماری و دارای ریشه‌های قویی و سالم بوده، رنگ ریشه‌ها روشن باشد. ریشه توت‌فرنگی افشان، ظریف و سطحی است و بیشتر در عمق 20 تا 30 سانتی متر خاک فعالیت می‌کند.
شکل 2- مزرعه توت فرنگی
داشت
نياز آبي توت فرنگي درشرايط آب و هوای مديترانه‌ای در صورتي كه از پلاستيك بر روی بسترهای كشت استفاده شود وسيستم آبياری به صورت قطره‌ای باشد حدود 12000 تا 20000 متر مكعب در هكتار در سال است.
اوایل پاییز یا بهار، زمین را شخم و دیسک‌زده و سپس از کودهای حیوانی و شیمیایی و مقدار 10 تن در هکتار کود حیوانی پوسیده با خاک مخلوط کرده و تاکید بر آزمایش خاک به مقدار 80-100 کیلو ازت خالص در سه مرحله، 100-150 کیلو پتاس خالص و 60-80کیلو فسفر در هکتار استفاده می‌شود، سپس با نهرکن جوی‌های به عرض 40 سانتی‌متر و پشته‌های به عرض 80 سانتی‌متر ایجاد می‌کنند. در سال اول قبل از کاشت، کود فسفر و پتاسه و نصف مقدار کود اوره قبل از دیسک‌زنی به خاک داده می‌شود و بقیه کود اوره قبل از گلدهی و بعد از برداشت محصول در دو نوبت به خاک افزوده شده و سپس آبیاری می‌شود.
برداشت
در ارقام گلخانه‌ای برداشت میوه در طول سال بطور مرتب انجام می‌شود. برداشت توت فرنگی در مزرعه بایستی صبح یا عصر و در مواقعی از روز که هوا خنک‌تر است صورت گیرد، البته ساعات خنک اول صبح بهترین زمان برداشت است. میوه توت فرنگی بایستی در حالت کاملا رسیده و یا زمانی که 75 درصد سطح آن رنگ گرفته است برداشت شود. البته زمان دقیق برداشت میوه توت فرنگی بسته به نوع رقم و نوع مصرف میوه متفاوت بوده، برای بازار محلی در زمان رسیدن کامل میوه یعنی زمانی که میوه کاملا رنگ قرمز خود را کامل کرده و برای انتقال یا صادرات میوه به بازارهای دوردست، در زمانی که میوه سه چهارم رنگ نهایی خود را داشته باشد انجام می‌گیرد.
شکل 3- برداشت دستی توت فرنگی