مشخصات گیاهشناسی موز
موز گیاهی همیشه سبز، چند ساله و بوتهای است. تنه آن در واقع از روی هم قرار گرفتن برگها ایجاد شده است. گل آذین آن به صورت عمودی یا اریب از تنه خارج می‌شود. گلها سفید تا زرد-سفید بوده و به سمت بالا رشد می‌کنند. هر گل آذین دارای گل‌های نر و ماده است که به صورت جداگانه روی یک گل آذین ظاهر می‌شوند. گل‌های ماده در قسمت پایین و گل‌های نر در قسمت‌های بالایی گل آذین و در بین کاسبرگ‌هایی چرمی تشکیل می‌شوند. زمان تبدیل گل به میوه 4 ماه طول می‌کشد. اندازه میوه موز وحشی به تعداد دانه‌های تشکیل شده در آن بستگی دارد. هر میوه می‌تواند 15 تا 62 دانه داشته باشد. میوهها زاویهدار و به شدت سخت هستند. هر دانه موز چهار برابر اندازه خود میوه در اطرافش تشکیل می‌دهد. در موزهای خوراکی امروزی دانه حذف شده و از آن‌ها تنها دانه‌های کوچک سیاه رنگی باقی مانده است.
جدول 1- مشخصات گیاهشناسی موز
|
نام فارسی
|
موز
|
|
نام انگلیسی
|
banana
|
|
نام علمی
|
Musa acuminata
|
|
خانواده
|
Musaceae
|
شکل 1- شکل ظاهری بوته‌ی موز
کاشت
موز در درجه حرارت 40-10و ميانگين 23 درجه سانتيگراد خوب رشد مي‌كند و در درجه حرارت بالاتر از 40 و كمتر از 10 درجه سانتيگراد رشد آن متوقف مي‌گردد. نقطه صفر فيزيولوژيكي موز حدود 11درجه سانتيگراد است. موز توانایی رشد در بیشتر خاكها را دارد. اما خاك بايد حاصلخيز و داراي زهكشي مناسب باشد، pH مناسب 5.5 تا 8 است. ترجيحاً ميزان رس از 40 درصد كمتر باشد و EC خاك نبايد از 2 دسي زيمنس بر متر بيشتر باشد. فاصله كاشت نهال موز در گودال از 1.5*1.5 متر براي ارقام پاكوتاه، 2*2 متر براي ارقام با ارتفاع متوسط مانند، متغير است.
از كاشت نهال در فصل گرما (خرداد تا پايان مرداد) و فصل سرما (آذر و دي) بايد خودداري نمود؛ ولي در مابقي ايام سال ميتوان به كشت نهال اقدام كرد.
داشت
آبياري معمولاً بلافاصله پس از كاشت به صورت غرقابي و كرتي انجام مي‌شود. دور آبياري در زمستان7 الی 10 روز و در تابستان 5 الی 7 روز ميباشد. در هر صورت خاك بايد به طور دائم مرطوب نگه داشته شود.
بهتر است كود ازت هر 2 ماه يك بار و كود فسفر و پتاس هر 3 تا 4 ماه يك بار در سال استفاده شود. متوسط كود لازم براي هر بوته در سال حدود 200 گرم ازت خالص، 100گرم فسفر و 200 گرم پتاس ميباشد. به منظور بهبود خواص فيزيكي خاك (نفوذپذيري، نگهداري رطوبت و جذب بهتر عناصر غذايي) سالي دو بار دادن كود حيواني پوسيده در پايان فصول تابستان و زمستان به ميزان 10 الی 15 كيلوگرم براي هر بوته توصيه مي‌شود.
هرس در موز به حذف برگ‌هاي پير آويزان شده به تنه گياه مادري، برگ‌هاي با بيش از 50 درصد بيماري لكه‌برگي به منظور كاهش انتشار بيماري و 1-2 برگ سالم كه باعث ايجاد خراش در روي ميوههاي در حال رشد مي‌شود، ختم مي‌شود.
شکل 2- بوته موز به همراه میوه موز
برداشت
زمان برداشت بستگي به فصل رشد از 90 تا 150 روز در منطقه متفاوت اسـت. بطـوري كه در تابستان خوشه پس از 90 روز آماده برداشت مي‌شود، اما در زمستان به 150روز بالغ مي‌گردد. معمولاً ميوهها به سه چهارم رشد نهايي خود مي‌رسند میتوان برداشت نمود. از جمله معايب برداشت زود هنگام میتوان به؛ ميوههاي برداشت شده خوب نميرسند در نتيجه كيفيـت و طعم ميوه كاهش مي‌يابد، همچنين ميزان محصول كلي نيز نقصان مي‌يابد، اشاره کرد. همچنین از جمله معايب برداشت ديرهنگام، ميوهها بر روي گياه تـرك خـورده و بـه صـورت يكنواخـت نمي‌توان آن‌ها را برداشت کرد.
خوشه موز نبايد قبل از بستهبندي در برابر تـابش مسـتقيم نـور آفتـاب قـرار گيـرد. پـس از بستهبندي ميوه بايد در دماي 13 درجه سانتيگراد و رطوبت نسبي 90 درصد حمل و نقـل و يا در انبار نگهداري شود. در چنين شرايطي ميتوان ميوه را به مدت 3 تا 4 هفته نگهـداري نمود.
شکل 3- برداشت موز