مشخصات گیاه‌شناسی حنا
حنا با نام علمی (Lawsonia inermis) از خانواده لیتراسه (Lythraceae)، گياهي چند ساله، گلدار و از نهانزادگان بوده و شامل 370 گونه و 24 جنس است. این گیاه از دسته جدا گلبرگ‌ها است که دانه‌های آن در تخمدان بسته‌ای قرار گرفته و با پوسته پوشانده شده‌اند. حنا گياهي درختچه‌اي با ارتفاع 2-2.5 متر و داراي چوب سختي است كه شاخه‌هاي آن متقابل، استوانه‌اي اغلب خاردار و باريك هستند. برگ‌هاي آن كامل، فاقد برگچه، بيضي شكل و نوك تيز بوده و داراي دمبرگ كوتاه و نوك تيز مي‌باشد. پهنك برگ آن در كناره غالبا پيچ خورده و به سمت پايين است. ريشه حنا به رنگ قرمز تيره داراي طعمي تلخ مي‌باشد كه در طب از آن استفاده مي‌شود. گل آذين حنا به صورت انتهايي و خوشه با گل‌هايي كوچك، خوشبو، مجتمع و به رنگ سفيد مايل به خاكستري است كه در بعضي نژادها به رنگ سرخ نيز ديده شده است. گل حنا داراي 4 كاسبرگ آزاد با دو غده و 4 گلبرگ با 1غده در محل اتصال هر گلبرگ به نهنج و پرچم است كه هر دو تاي آن مقابل يك كاسبرگ‌ها قرار گرفته‌اند. گاهي داراي 4 پرچم و بندرت داراي 9 تا 12 پرچم مي‌باشد كه در اين صورت هر پرچم جمع شده در برابر يك كاسبرگ قرار مي‌گيرد. تخمدان داراي 2 يا چند حفره بوده كه در هريك 2 يا تعداد بيشتري دانه موجود است. دانه‌ها سياه رنگ و گاهي سياه مايل به قرمز ديده مي‌شوند كه عموما نيزه‌اي شكل هستند و به شكل هرم‌هاي مثلث القاعده قرار گرفته‌اند.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی حنا
|
نام فارسی
|
حنا
|
|
نام انگلیسی
|
Henna
|
|
نام علمی
|
Lawsonia inermis
|
|
خانواده
|
Lythraceae
|
شکل 1- آشنایی با درختچه، برگ، گل و میوه گیاه حنا
کاشت
حنا گیاهی مقاوم به خشكي بوده و سازگار با مناطق گرم و خشك است و در مناطقي با دماي 30 تا 35 درجه سانتي‌گراد در تابستان و باران ساليانه 0.2 تا 4.2 متر وpH خاك 4.3-8 رشد مي‌كند. كشت آن بيشتر در زمين‌هاي شني و رسي كه با كود حاصلخيز شده باشند انجام مي‌شود. حنا معمولا در مقابل تغييرات جوي حساس است به گونه‌اي كه در اثر تغييرات درجه حرارت برگ‌هاي آن تغيير رنگ داده و سفيد مي‌شوند. همچنين حنا در مقابل سرماي زياد نيز مقاوم نبوده و سرما باعث از بين رفتن ريشه آن مي‌شود.
جهت برداشت محصول مرغوب و ازدياد و طول عمر مزرعه حنا و همچنين بالا بردن كيفيت و كميت محصول در مناطق حناكاري ابتدا بذر حنا را در خزانه كشت و سپس نهال‌ها را به زمين اصلي منتقل مي‌كنند.
داشت
آبياري زمين اصلي و نشأ كاري بايستي هر روزه انجام گيرد تا نشاها كاملا سبز شوند و اين دوره بسته به شرايط جوي (سردي و گرمي هوا ) 10 تا 15 روز طول مي‌كشد. پس از سبز شدن نهال‌ها، آبياري به 6 تا 7 روز يكبار تقليل پيدا كرده و تا زمان اولين برداشت محصول ادامه مي‌يابد در اين مرحله حنا به آب زيادي نياز داشته و در صورت كمبود آب، برگ‌ها به زردي مي‌گرايد.
شکل 2- مزرعه حنا
به دليل چند ساله بودن گياه حنا، تهيه زمين اصلي بايد با دقت زياد انجام گيرد. براي اين منظور در پائيز زمين را شخم عميق زده و در زمستان به حال خود نگه مي‌دارند. به منظور بهبود خواص فيزيكي و حفظ رطوبت خاك و نفوذ بهتر ريشه، در سال اول كاشت حدود 8 تن كود حيواني در هر هكتار مصرف مي‌شود كه نصف آن را در ارديبهشت ماه و نصف ديگر را در مرداد ماه به زمين مي‌دهند. اين ميزان در سال‌هاي بعدي به ميزان 10-15 تن در هكتار مي‌رسد كه يك سوم آن در ارديبهشت ماه و دوسوم باقي‌مانده در مرداد ماه به مصرف مي‌رسد. براي بالا بردن كميت و كيفيت محصول 100-150 كيلوگرم در هكتار كود ازته در خرداد ماه نيز توصيه مي‌شود.
برداشت
زمان و نحوه برداشت صحيح محصول در كيفيت و كميت حناي توليدي موثر بوده و معمولاً برداشت محصول در سال اول دو نوبت به ترتيب در اواخر تير ماه و در آبان ماه صورت مي‌گيرد. از سال دوم تعداد چين‌هاي ساليانه به سه مرتبه افزايش يافته و به ترتيب در تير ماه، شهريور ماه و نيمه دوم آبان ماه انجام مي‌شود. برگ‌هاي چيده شده حنا را خشك و از چوب جدا نموده و آن‌ها را جمع آوري و به كارگاه‌هاي حناسايي منتقل مي‌كنند. متوسط توليد محصول حنا 1500 تا 2500 كيلوگرم در هكتار است كه بيشتر مربوط به چين اول بوده و معمولاً ميزان برداشت در چين‌هاي دوم و سوم كمتر است. میانگین عملکرد یا وزن محصول برگ حنا در برداشت مرداد ماه بیشتر از برداشت آبان ماه بوده و به طورکلی متوسط عملکرد 1.5 تن در هکتار برآورد می‌شود.
شکل 3- برداشت دستی برگ حنا