آشنایی با قارچکش های دی تیوکاربامات (قسمت دوم)

3-زیرام

با توجه به این‌که زیرام حاوی روی است و فلز روی نیز از طریق شاخ و برگ جذب گیاه می‌شود، بنابراین زیرام برای جبران کمبود روی در گیاه مؤثر است. کمبود روی در درختان مرکبات باعث زردی برگ و در درختان بادام (شکل 1) باعث کوچک ماندن برگ‌ها می‌شود، به همین دلیل محلول‌پاشی زیرام روی گیاهان مزبور اثر مطلوبی دارد. زیرام با ترکیبات مسی و گوگردی و اغلب حشره‌کش‌ها قابل ترکیب است و به صورت مخلوط با اکسی‌کلرید مس عرضه می‌شود. ترکیب کردن این قارچ‌کش با املاح جیوه و مواد قلیایی مجاز نیست. زیرام برای جانوران خونگرم و زنبور عسل سمیت زیادی ندارد و نیز روی گیاهان ایجاد گیاهسوزی نمی‌کند. زیرام برای افرادی که به روی حساسیت دارند و تماس با این فلز باعث تورم‌های پوستی در آنها می‌شود، به همین دلیل امروزه ترجیح می‌دهند از قارچ‌کش‌های جایگزین استفاده شود.

شکل 1- کمبود روی در درختان بادام باعث کوچک ماندن برگ‌ها می‌شود.

4-نابام

 با نام تجاری Dithan D-14، به دلیل ناپایداری و انحلال در آب، ایجاد گیاهسوزی می‌کند که به همین دلیل مصرف آن محدود شده است. پودر این قارچ‌کش بادوام نیست، لذا به صورت محلول و با نام (اتیان-14) به بازار عرضه می‌شود. سمیت نابام روی گیاه بیش از سایر دی‌تیوکاربامات‌ها است و مهم‌ترین مورد مصرف آن ضد عفونی غده‌های سیب‌زمینی آلوده به بیماری‌های قارچی (شکل 2)، غده‌های آلوده برای مدت نیم ساعت در محلول 1% نابام غوطه‌ور می‌شوند و در صورت استفاده از پودر نابام، یک کیلوگرم با 100 کیلوگرم بذر آغشته می‌شود. این قارچ‌کش برای مبارزه با اغلب سفیدک‌ها مناسب نیست اما برای سفیدک‌های گیاهان خانواده کدوئیان، پیاز و سیب‌زمینی کم و بیش قابل توصیه است. از معایب این قارچ‌کش، خاصیت چسبندگی کم و گیاهسوزی زیاد آن است که به همین دلیل محلول‌پاشی آن روی برگ‌ها توصیه نمی‌شود و به منظور جلوگیری از گیاهسوزی، سولفات روی به آن اضافه می‌کنند. همچنین آزمایشات نشان داده که اضافه کردن مخلوطی از سولفات‌روی و آب‌آهک به نابام باعث تشدید خاصیت قارچ‌کشی آن می‌شود. سمیت نابام برای پستانداران کمی بیشتر از سایر دی‌تیوکاربامات‌ها است که روی پوست بدن اثر تحریک کنندگی دارد.

شکل 2- از قارچ‌کش نابام برای ضدعفونی غده‌های سیب‌زمینی آلوده به بیماری‌های قارچی استفاده می‌گردد.

5-زینب

زینب با نام‌های تجاری Dithane Z-78 و Parazate، ماده‌ای سفید رنگ، غیر محلول در آب و قابل تجزیه مقابل نور و رطوبت است که دارای 65% تا 80% ماده مؤثر است. زینب به عنوان قارچ‌کشی محافظتی، جانشین مناسبی برای برای گوگرد است و برای ضد عفونی خاک به نسبت 3 گرم در متر مربع و یا 30 کیلوگرم در هکتار مصرف می‌شود. در سمپاشی‌های زمستانه علیه بیماری‌های قارچی به نسبت 2.5 تا 3 در هزار و در سمپاشی‌های بهاره به نسبت 2 در هزار توصیه می‌شود. اصولا برای کنترل سفیدک‌ها، لکه سیاه و سایر بیماری‌ها و همچنین برای مبارزه با کنه‌های گیاهی (بخصوص کنه نقره‌ای مرکبات)، برای مبارزه با پوسیدگی قهوه‌ای درختان میوه (شکل 3) به نسبت 2 در هزار، مبارزه با سفیدک دروغی مو به صورت مخلوط با ترکیبات مس، مبارزه با سفیدک‌های دروغی توتون و برای کنترل بیماری‌های قارچی ریشه (500 گرم به ازای هر متر مکعب خاک) کاربرد دارد. به طور کلی برای تمام بیماری‌هایی که ایجاد لکه می‌کنند، بخصوص در سبزیکاری‌ها، جالیزکاری‌ها، گل‌کاری‌ها و نیز روی درختان میوه کاربرد دارد، زیرا اولا سمیت آن برای انسان بسیار ناچیز است و ثانیا برای گیاهان مضر و سمی نیست. سمپاشی با زینب کمبود روی را نیز جبران می‌کند. زینب با سایر سموم مانند مخلوط بردو و محلول بورگنی خنثی، قارچ‌کش‌هایی مانند کاراتان، کاپتان، ترکیبات جیوه‌ای، سایر دی‌تیوکاربامات‌ها و نیز اغلب حشره‌کش‌ها سازگار و قابل ترکیب است و در بعضی موارد باعث تقویت رشد و نمو گیاهان تحت تیمار می‌شود. در سمپاشی با زینب محلول سمی باید تمام گیاه را خیس کرده و سطح آن نیز دارای چسبندگی مطلوبی باشد، برای این منظور مقداری مویان (Triton) بر حسب نوع گیاه به آن اضافه می‌شود. سمیت زینب برای انسان و جانوران خونگرم بسیار اندک است، اما برای پرندگان و نیز دام‌های اهلی بخصوص گاوها، حساسیت‌های زودگذر پوستی ایجاد می‌کند. حتی بر اساس گزارش‌های موجود، تعداد تخم مرغابی‌هایی که از مراتع سمپاشی شده با زینب تغذیه کردند، کاهش یافت و تعدادی از تخم‌ها نیز دارای پوسته بسیار نازک و شکننده شدند که طبعا این امر روی بقای نسل پرندگان تاثیر منفی دارد.

شکل 3- قارچ‌کش زینب برای کنترل بیماری پوسیدگی قهوه‌ای درختان میوه نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.