دما نقش بسیار مهمی در تکمیل مراحل نمو گیاه کلزا دارد. در واقع پدیده شاخص نموی هر گیاه زراعی ظهور گل می‌باشد. در کلزای پاییزه تاثیر متقابل سه گانه دما × نیاز بهاره سازی × طول روز باعث گل انگیزی می‌شود. گیاه علاوه بر اینکه باید مجموعی از درجه حرارت‌های تجمعی روزانه را برای ورود به مراحل نموی مختلف کسب کند، برای القای گلدهی نیازبه ماندن در معرض سرما برای مدت معینی (بهاره‌سازی) نیز دارد. تامین نیاز سرمایی معمولا با درجه حرارت‌های انتهای پاییز و اوایل زمستان کامل می‌شود ولی گیاه تا قرار گرفتن در شیب مشخصی از افزایش طول روز صبر می‌کند و به همین دلیل در نیمه اسفند اولین گل‌ها ظاهر می‌شوند. در کلزای بهاره نقش دما در گل انگیزی از دو عامل دیگر بیشتر است. ارقام بهاره نیاز بهاره‌سازی ندارند و یا این نیاز در آن‌ها بسیار بسیار کوتاه است. این ارقام نسبت به طول روز نیز بی تفاوتی بیشتری نشان می‌دهند و ظهور مراحل نمو در آن‌ها عمدتا متاثر از درجه حرارت‌های تجمعی است. این، زمینه را برای خسارت سرما روی ارقام بهاره در صورت وقوع افت شدید دما در زمستان افزایش می‌دهد.
ویژگی‌های ظاهری یک مزرعه خوب در نیمه زمستان:
-كامل شدن رشد روزت ( 6-8 برگ حقيقي كامل) قبل از برخورد با سرما
-قطر طوقه 5-8 ميلي‌متر (حداكثر تجمع كربوهيدرات‌هاي غير ساختماني)
-پوشش برگ چسبيده به خاك يا نزدیكي سطح خاك
-فرم گسترش ريشه در خاك (ریشه راست اصلی با انشعابات جانبی)
تغيير رنگ برگ‌ها به قرمز ارغواني و كلفت شدن آن‌ها نشانه اصلي تكميل سازگاری به سرما در گياه كلزا است. در خلال این دوره تجمع آنتوسيانين‌ها و فنيل پروپانوئيدها درمزوفيل برگ‌هاي گياه در معرض سرما افزایش یافته و گیاه برای حفاظت متابولیسم سلولی در مقابل تنش آماده می‌شود. در گياهان خو سرمائي شده تجمع ماده خشك در برگ‌ها 8 برابر بيشتر از گياهان معمولي بوده كه اين خود باعث كلفت‌تر شدن برگ‌هاي آن‌ها مي‌شود.
برف عايق خوبي براي حفاظت گياهان زير خود در مقابل افت شديد دما است. اكسيژن و دي اكسيد كربن نفوذپذيري خوبي به داخل پوشش برف دارند ولي نفوذپذیری يخ نسبت به گازها از جمله CO2 تا يك ميليون برابر كمتر از برف است. گیاه کلزا در زیر پوشش برف افت شدید دما را را بعضا تا 30- درجه سانتي گراد تحمل مي‌كند.
سرمازدگی می‌تواند از طریق کاهش تعداد بوته در واحد سطح مزرعه باعث افت عملکرد دانه شود. این در حالی است که تلفات برگ در بوته تبعات کمتری را برای گیاه در پی دارد. افت عملکرد دانه ناشی از سرمازدگی و مرگ برگ‌ها حداکثر 25 درصد از عملکرد نهایی قابل حصول در مزرعه می‌باشد.
راهکارهای مدیریت سرمازدگی در مزرعه
مرحله پیشگیری:
-رعایت بازه زمانی مجاز تاریخ کاشت هر منطقه (برای ایجاد امکان رسیدن به روزت کامل یا 6-8 برگی کلزا و بروز مقاومت حداکثری به سرما)
-تهیه بستر مناسب کاشت برای توسعه عمقی ریشه، جلوگیری از کندی رشد اولیه و ضعف گیاهچه
-انتخاب رقم مناسب با شرایط اقلیمی منطقه کاشت
-رعایت تراکم بوته مطلوب 40-50 بوته در متر مربع (یا میزان بذر حداقل 2.5 و حداکثر 4 کیلوگرم در هکتار)
-توجه به عمق مناسب و مجاز کاشت بذر (عمق مناسب کاشت 1-2 سانتی‌متر)
-عدم فاصله گذاری زیاد بین خاک آب و آبیاری دوم
-کنترل علف‌های هرز برای کم کردن فشار رقابتی بر کلزا
-انجام تغذیه مناسب اولیه (پایه) برای رشد متعادل پیش از وقوع سرما
-ممیزی آفات و بیماری‌ها در دوران زمستان‌گذرانی کلزا
شکل1-مقاومت به سرما در بوته کلزا
مرحله پاسخ (اقدامات در هنگام وقوع سرما):
-زمان ورود به مزرعه سرمازده کلزا برای ارزیابی خسارت یک هفته تا ده روز بعد از وقوع سرمازدگی است.
-تعداد بوته باقی‌مانده در متر مربع و یا درصد خسارت برگی در متر مربع با استفاده از کودارات یک متر مربعی مشخص گردد.
-وضعیت جوانه مرکزی بوته‌ها از نظر سلامت یا آسیب بررسی شود.
-بسته به منطقه‌ای که سرما حادث شده است، آمار هواشناسی یک ماه آتی کنترل شود.
-بسته به نوع خسارت با متخصصین مربوطه مشورت و برنامه غذایی احتمالی در شرایط جاری تنظیم و اجرایی شود.
-در صورتی که شرایط جوی و دمایی منطقه امکان انجام هرگونه عملیات زراعی را مختل می‌کند، تا متعادل شدن دما (مثلا اسفند ماه) باید صبر کرد.
-افت تراکم بوته تا 25 بوته در متر مربع افت عملکرد قابل توجهی را به دنبال نخواهد داشت. کاهش تراکم بوته به 15-20 بوته در متر مربع باعث 40-30 درصد خسارت به روی عملکرد دانه خواهد شد.
-اگر خسارت سرما صرفا روی برگ‌ها باشد، مهم است بدانید که تلفات 50 درصدی برگ‌ها به خاطر سرما در مرحله رویشی تا پیش از غنچه‌دهی، فقط 9 درصد عملکرد دانه را کاهش خواهد داد. اگر 100 درصد برگ‌ها از بین رفته باشند و جوانه مرکزی سبز باشد، افت قابل انتظار عملکرد فقط 25 درصد خواهد بود.
بازسازی و بازتوانی مزرعه پس از سرمازدگی:
وقوع سرمازدگی پیش از رشد زایشی
-با توجه به سابقه عملیات زراعی انجام شده روی هر مزرعه، دستورالعمل بازتوانی مزرعه در هر سال و در هر مکان متفاوت خواهد بود.
-در مناطق گرم به شرط عدم وجود دماهای زیر صفر در ماه پیش رو پس از سرمازدگی میتوان با مصرف مقادیر کم اوره، مصرف کودهای اسید آمینه ای و پتاس بالا و محلول به صورت کود آبیاری یا محلولپاشی نسبت به رفع مشکل اقدام کرد.
-در مناطق معتدل سرد و سرد باید تا اواخر زمستان برای تعدیل شرایط آب و هوایی صبر کرد و در کنار کودهای سرک متداول برنامه تغذیه‌ای مناسبی را که در آن فسفر، پتاس، اسید آمینه و کودهای جلبک دریایی در نظر گرفته شده باشد را جهت جبران خسارت‌های احتمالی اجرا کرد.
وقوع سرمازدگی در اوایل رشد زایشی
-در این مزارع فرض بر این است که همه دستورالعمل‌های تغذیه‌ای لازم از پایه تا سرک به درستی اجرا شده‌اند. توصیه‌ای که برای بازتوانی این مزارع می‌شود، صرفا برای تعدیل اثرات تنش سرما بوده و اضافه بر برنامه روتین تغذیه پیش بینی شده است.
برای این منظور دو گزینه وجود دارد:
گزینه اول (کود آبیاری):
-اسید آمینه پودری 80 درصد به میزان یک کیلوگرم در هکتار
-عصاره جلبک دریایی به میزان (یک کیلوگرم یا لیتر) در هکتار
-سولو پتاس به میزان 7 کیلوگرم در هکتار
گزینه دوم (محلول پاشی):
-اسید آمینه مایع 20 درصد به میزان 1.5 لیتر در هکتار
-عصاره جلبک دریایی به میزان 0.5 (کیلوگرم یا لیتر) در هکتار
-سولوپتاس به میزان 2 کیلوگرم در هکتار
-برای مزارعی که از تگرگ آسیب دیده‌اند، توصیه می‌شود که به صورت کود آبیاری مقدار 10 کیلوگرم در هکتار 20-20-20 و 25 کیلوگرم در هکتار اوره مصرف شود. بدیهی است خسارت تگرگ می‌تواند بسیار گسترده بوده و باعث افت شدید عملکرد شود.
برای مزارع کلزایی که در مرحله گلدهی کامل تا غلاف‌دهی باشند، توصیه اثر بخشی برای جبران خسارت سرما وجود ندارد.