مشخصات گیاه‌شناسی وانیل
وانیل با نام علمی (Vanilla orchids) از خانواده ثعلب‌ها (Orchidaceae)، گیاهی است پایا خزنده یا بالا رونده، دارای ساقه سبز دراز، برگ‌های متناوب، پهن، نرم، ضخیم، بیضی شکل و نوک تیز سبز و تعداد زیادی ریشه‌های هوایی که از کنار هر برگی بیرون می‌آید که با کمک آن‌ها به تنه درختان مجاور می‌چسبد و بالا می‌رود. میوه آن به شکل غلاف لوبیا است و قبل از اینکه کاملا برسد آن را می‌چینند و خشک می‌کنند در موقع چیدن، میوه‌ها عطری ندارند ولی پس از اینکه چیده شد در دوران خشک کردن و عمل آوردن آن، عطر مطبوع وانیل در آن ایجاد می‌شود.گل‌های آن به شکل خوشه و تعداد 15-20 گل در هر گروه و تلقیح گل‌ها به طور طبیعی انجام نمی‌گیرد و گل‌ها را یکی یکی باید کمک کرد که تلقیح شوند، زیرا استیگمات‌های گل‌ها از یک تیغه‌ای پوشیده شده که تلقیح فقط به کمک حشراتی انجام می‌گیرد که به قدر کافی برای تلقیح گل‌ها وجود ندارند به این علت است که برای داشتن ثمر کافی باید تلقیح مصنوعی نمود.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی وانیل
|
نام فارسی
|
وانیل
|
|
نام انگلیسی
|
vanilla
|
|
نام علمی
|
Vanilla orchids
|
|
خانواده
|
Orchidaceae
|
شکل 1- آشنایی با درخت، برگ، گل و میوه وانیل
کاشت
گیاه وانیل ویژه مناطق استوایی است و در آب و هوای مرطوب، گرم و در ۹۰۰ متری بالای سطح دریا به خوبی رشد می‌کند. وانیل نیازمند گستره دمایی ۱۰-۳۰ درجه سانتی‌گراد و ریزش سالانه ۱۵۰-۲۵۰سانتی‌متر باران است. وانیل در خاک‌های سبک و ماسه‌ای که به خوبی زهکشی شده باشد و نیز خاک‌های آبرفتی و خاک سرخ که دارای مواد آلی فراوانی است به خوبی رشد می‌کند. تکثیر گیاه وانیل معمولا از طریق قلمه ساقه صورت می‌گیرد. ضروری است که وانیل به طور مصنوعی تلقیح شود. گرده افشانی وانیل معمولا با دست انجام می‌شود. گیاه وانیل معمولاًسه سال پس از کاشته شدن میوه می‌دهد و پس از آن ۴۰ سال متوالی میوه دادن را ادامه می‌دهد.
شکل 2- مزرعه وانیل
داشت
توصیه می‌شود که در فاصله دو آبیاری اجازه دهید که خاک گیاه به عمق ۵ تا ۷ سانتی متر خشک شود و سپس اقدام به آبیاری نمایید. توجه داشته باشید که پس از آبیاری بایستی خاک مرطوب گردد نه غرقابی. همچنین شما می‌توانید این گیاه را با یک بطری نیز به صورت روزانه اسپری نمایید تا خاک، ساقه و برگ‌ها رطوبت مورد نیاز خود را دریافت کنند.
همانطور که می دانید برای اطمینان از روند گلدهی و تولید گل‌های وانیل بایستی آن را مرتبا کوددهی کنید. کوددهی ضعیف به معنای اضافه کردن مقداری کود رقیق شده در فاصله هر ۷ روز یک مرتبه است و هنگامی که گیاه به صورت فعال در حال رشد است بایستی از کود مایع حاوی مقدار زیادی نیتروژن استفاده نمایید.
برداشت
در موقع برداشت محصول سبز رنگ است ولی بعدا تیره رنگ می‌شود.پس از برداشت معمولا غلاف‌ها را برای مدت 2-3 دقیقه در آب جوش 60-65 درجه فرو می‌برند، بعد آن‌ها را در داخل جعبه‌ای دو جداره که ما بین دو جدار پشم گذارده شده می‌گذارند و مدت 24 ساعت داخل این جعبه سربسته نگهداری می‌شود و این یک گرم خانه طبیعی است که در این مدت 24 ساعت نوعی تخمیر در آن انجام می‌گیرد. پس از آن غلاف‌ها را بیرون آورده در محلی که به ارتفاع یک متر از سطح زمین باشد در مقابل نور خورشید آویزان می‌کنند که ضمن تهویه کامل با حرارت آفتاب خشک شود. این دوران خشک شدن تا یک هفته طول می‌کشد و در این مدت رنگ غلاف‌ها از سبزی به قهوه‌ای و قهوه‌ای تیره و سیاه تبدیل می‌شود و همین که کاملا نرم شد و شروع به پژمرده شدن نمود، آن‌ها را برای خشک شدن داخل گرم خانه می‌کنند که مدت 2-3 ماه می‌ماند و پس از اینکه رسوبت آن به 30-40 درصد می رسد آن‌ها را از گرم خانه بیرون می‌آورند.
شکل 3- برداشت دستی وانیل