مقاومت حشرات به حشره‌کش‌ها
برای مقاومت به سموم، تعاریف متعددی ارائه شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
1 ـ ایجاد توانایی در نژاد حشرات که دزهای سم را که برای اکثریت افراد همان گونه کشنده است، تحمل نمایند.
2 ـ حشراتی که قبلا در مقابل یک حشره‌کش حساسیت نشان می‌دادند، با استفاده از حشره‌کش مزبور دیگر قابل کنترل نباشند.
3 ـ دز معمولی که قبلا مصرف می‌شد و آفت را کنترل می‌کرد، دیگر نمی‌تواند آفت مورد نظر را کنترل نماید.
اما از دیدگاه سم‌شناسی، مقاومت عبارت است از تغییر در خط دز و اثر دزی که برای غالب جمعیت کشنده می‌باشد. این گونه جمعیت‌های مقاوم، دزهای بالاتری از سم را می‌توانند بدون کشته شدن تحمل نمایند. اولین نمونه بروز مقاومت در ایالات متحده آمریکا در سال 1948 مشاهده شد که مگس خانگی در برابر د.د.ت مقاوم شدند و تا سال 1986 نزدیک به 450 گونه بندپا در مقابل آفت‌کش‌های مختلف مقاوم شدند و امروزه این رقم به بیش از 1000 گزارش مستند بالغ گردیده است.
مقاومت خصوصیتی است که بر اثر انتخاب (Selection) داخل جمعیتی از یک گونه که معمولا در برابر یک حشره‌کش حساس است، بروز می‌کند. این خصوصیت وراثتی است و فقط در جمعیت‌هایی ایجاد می‌شود که دارای عوامل مقاومت هستند و عوامل مزبور نیز از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند. بنابراین مقاومت در اثر یک سازش ثانویه حاصل نمی‌شود و Postadaptive نیست بلکه خصوصیتی است که در سازش اولیه به وجود می‌آید و Preadaptive است. به عبارت دیگر افرادی که دارای ژن‌های مقاومت می‌باشند، می‌توانند مقاوم گردند. مقاومت در اثر یک یا چند آلل مربوط به یک یا چند ژن حاصل می‌شود. پیدایش مقاومت در جمعیت‌هایی که دارای ژن‌های مقاومت هستند، می‌تواند بر اثر اختلاف در میزان مرگ و میر در جمعیت بروز کند که عامل این اختلاف در مرگ و میر، همان آفت‌کش‌ها هستند که موجب انتخاب می‌شوند. به طوری‌که افرادی از جمعیت که حساس هستند، از بین می‌روند اما افراد دارای ژن مقاوم، باقی می‌مانند. با استفاده از روش علامت‌گذاری ژن‌ها (Marker Genes) (شکل 1)، محل تعدادی از آلل‌های مقاومت روی ژن‌ها در تعدادی از
حشرات مشخص شده است.
شکل 1ـ نمونه‌ای از Marker Genes
به عنوان مثال در مورد پشه Aedes aegiptii (شکل 2)، ژن عامل مقاومت روی سه عدد از کروموزوم‌ها قرار دارد. به عنوان یک اصل کلی، مقاومت حشرات در برابر د.د.ت در تیجه عدم وجود یک ژن به وجود می‌آید. اما گاهی ژن دومی نیز در رابطه با پیدایش مقاومت ممکن است وجود داشته باشد. به عنوان مثال، اگرچه ژن عامل مقاومت در مگس سرکه در برابر د.د.ت روی کروموزوم دوم قرار دارد، اما ژن دیگری که روی کروموزوم سوم قرار دارد پدیده مقاومت را تشدید می‌نماید. مقاومت در برابر سموم فسفره معمولا بر اساس یک سیستم چند عاملی ایجاد می‌شود که در این پدیده، نهایتا یک ژن در محل مورد نظر ظهور پیدا می‌کند و نقش عامل اصلی مقاومت را ایفا می‌کند. ژن مقاوم به سموم فسفره، ژن غالب است و در مگس خانگی روی کروموزوم 5 قرار دارد.
شکل 2ـ پشه Aedes aegiptii