آشنایی با کنترل حشرات به روش عقیم سازی

کنترل حشرات به روش عقیم‌سازی

برای عقیم‌سازی اصولا دو روش اجرا می‌شود:

الف ـ پرورش آفت در آزمایشگاه، قرار دادن آن در معرض پرتو و سپس آزاد سازی آن در طبیعت برای جفت‌گیری با حشرات طبیعی.

شکل 1ـ روش اول برای عقیم سازی حشرات قرار دادن حشرات در معرض پرتو و سپس آزادسازی آن در طبیعت برای جفت گیری است.

ب ـ استفاده از مواد شیمیایی عقیم کننده که به روش‌های مختلف در طبیعت به کار گرفته می‌شوند تا آفت مورد نظر با آن تماس پیدا کرده و عقیم شود. هدف کلی این است که حشرات عقیم با حشرات طبیعی یا غیرعقیم که در طبیعت وجود دارند، جفت گیری کرده و قدرت تولید مثل آنها را محدود کنند. اگر تعداد جفت گیری این افراد بر تعداد جفت گیری افراد طبیعی فزونی یابد، منحنی تراکم جمعیت رو به کاهش می‌نهد تا اینکه به صفر می‌رسد. هدف از روش عقیم سازی، صرفا ریشه کنی (Eradication) آفت است نه کنترل آن.

شکل 2ـ از روش عقیم‌ سازی مثلا برای کنترل کرم انار نیز استفاده می‌شود.

روش عقیم سازی در شرایطی انجام می‌شود که هم گونه آفت و هم منطقه تحت پوشش، شرایط خاصی داشته باشند. در مورد مواد شیمیایی عقیم کننده، معمولا هر دو جنس نر و ماده تحت تأثیر قرار می‌گیرند و بدیهی است که هر چه قدرت جلب کنندگی ماده عقیم کننده بیشتر باشد، نتیجه بهتری عاید می‌شود. اما در روش پرتوافکنی، معمولا نرها را تحت تأثیر اشعه قرار می‌دهند، زیرا نرها هستند که می‌توانند قدرت تولید مثل ماده‌ها را خنثی نمایند و از طرفی معمولا نرها هستند که به جستجوی ماده‌ها می‌پردازند. در هر صورت موفقیت هنگامی حاصل می‌شود که جمعیت آفت مورد نظر در سطح نسبتا پایینی باشد و لذا این روش را معمولا باید با سایر روش‌های کنترل تلفیق نمود. به عبارتی اگر تراکم جمعیت آفتی بسیار بالا باشد، ابتدا به وسیله سایر روش‌ها (مانند روش شیمیایی) تراکم جمعیت را پایین می‌آورند و سپس روش عقیم سازی را اجرا می‌نمایند. بعضی از متخصصین، روش عقیم سازی را مبارزه از طریق خودکشی یا هم نوع کشی (Autocidal Control)  نامیده‌اند. در دهه ۱۹۳۰ اساسأ از اشعه X حاصل از فلز رادیوم برای این منظور استفاده می‌شد.

البته ناگفته نماند که اثرات مخرب اشعه X روی حشرات از سال‌های قبل از آن شناخته شده بود اما طی سال‌های جنگ جهانی دوم مسأله استفاده از اشعه X در کنترل آفات رایج شد. بعد از جنگ، پیشنهاد استفاده از اشعه گاما ارائه شد، زیرا منابع تهیه این اشعه به مراتب بیشتر از اشعه X می‌باشد زیرا هم از رادیوم و هم از مواد دیگری مانند کبالت تهیه می‌شود. علاوه بر آن اینکه خود اشعه گاما این خاصیت را دارد که در یک فرصت می‌تواند حجم بیشتری از مواد را پرتوافکنی نماید. البته از لحاظ خواص بیولوژیکی، تفاوتی بین اشعه‌های X و گاما وجود ندارد. بهترین مرحله پرتوافکنی برای حشراتی که دگردیسی کامل دارند، مرحله شفیرگی است زیرا خیلی راحت می‌توان با آن کار کرد و برای حشرات دارای دگردیسی ساده، آخرین سن پورگی است. مواد شیمیایی عقیم کننده که به Chemostrilants موسوم هستند از نظر تأثير، مشابه خواص اشعه های X و گاما هستند و موجب می‌شوند که حشره قدرت تولید تخم یا اسپرم را از دست بدهد، یا موجب مرگ اسپرم یا تخم بعد از تولید می‌شوند یا باعث بروز موتاسیون‌های غالب در حشره مورد نظر می‌شوند که این موتاسیون‌ها روی مورفولوژی، فیزیولوژی یا رفتار حشره تأثیر خواهند گذاشت. اغلب این مواد، ترکیباتی از گروه‌های مختلف از جمله الكيل‌ها، ضدمتابولیت‌ها، الكالوئیدها و غیره هستند. مهم‌ترین مواد شیمیایی عقیم کننده عبارتند از:

Apholate, Bisazir, Busulfan, Diflubenzuron, Morzid, Tepa

به طور کلی شرایط لازم برای کنترل یک آفت از طریق عقیم سازی عبارتند از:

1 ـ پرورش و عقیم سازی آن باعث آزار و اذیت انسان نشود.

2 ـ پرورش و عقیم سازی آن امکان پذیر و اقتصادی باشد.

3 ـ معمولا این روش در مورد آفاتی اعمال می‌شود که هنوز در منطقه مورد نظر متمرکز نشده‌اند و قدرت تولید مثل بالایی نیز نداشته باشند. به عبارت دیگر برای آفاتی که اهمیت اقتصادی زیادی ندارند و نیز آفاتی که سال‌ها در منطقه مستقر شده‌اند، قابل اجرا نیست.

4 ـ روش عقیم‌سازی نباید در رفتار حشرات عقیم شده تغییری ایجاد نماید و جنس‌های نر و ماده باید در سطح وسیع مخلوط شوند.

5 ـ ترجیحا در مورد حشراتی قابل کاربرد است که جنس ماده آن فقط یک بار جفت گیری می‌کنند.