مقاله
کنجد گیاهی است که از سوی تعداد زیادی از آفات حشرهای مورد حمله قرار میگیرد؛ ولی اهمیت نسبی این حشرات در کشورها و مناطق مختلف متفاوت است. آفات عمومی کنجد مانند ملخها، شتهها، زنجرکها و تریپسها در همه مراحل رشدی میتوانند به مزارع کنجد صدمه بزنند و در مقیاس وسیع نیز شایع هستند. شتهها و زنجرکها علاوه بر تغذیه از گیاه و ایجاد آسیب، باعث انتقال بیماریهای ویروسی و خسارت فراوان میشوند. آفات اختصاصی کنجد مانند کارادرینا، اگروتیس، برخی از سرخرطومیها و پشهها و همچنین آفات انباری مثل انواع بیدها میتوانند در مزرعه و انبار آسیب فراوانی به کنجد وارد سازند.
پروانه بذرخوار کنجد
پروانه بذرخوار کنجد که در انگلیسی بهSesame leaf roller (سوراخکننده غلاف) معروف است، تخمهای خود را به صورت تکی یا چندتایی در جوانههای انتهایی بوتهها قرار میدهد. لاروها پس از تفریخ تخم، به وسیله تارهای ابریشمی، برگهای کنجد را به هم میچسبانند و در داخل برگها شروع به تغذیه میکنند. در زمان ظهور غنچهها و کپسولها، برگها را رها میکنند و از غنچه و کپسول و از دانههای کنجد تغذیه میکنند. حداکثر خسارت این آفت بر روی کپسولها است. نمونهبرداریهای هفتگی از مزارع کنجد منطقه حاجیآباد هرمزگان نشان میدهد این آفت 6 تا 7 نسل در سال زادوولد دارد. کنترل شیمیایی آن با استفاده از سموم تماسی گوارشی و نفوذی مانند سایپرمترین، مالاتیون، دیازینون و دیمتوات امکانپذیر است.
شکل 1- پروانه بذرخوار کنجد
زنجرک چغندرقند
زنجرک چغندر در تمام مزارع دیده میشود. اندازه آن 3 میلیمتر و سبزرنگ است. این حشره در اوایل فصل بهار تخمهای خود را زیر پوست و داخل بافتهای برگ قرار میدهد که پس از طی دوره جنینی (سه هفته) به پوره تبدیل میشوند. پورهها از شیره برگ تغذیه میکنند و آن را به رنگ زرد قهوهای همراه با لکههای سبز در میآورند. برای مبارزه شیمیایی با آن از دیمتوات، متاسیستوکس، دسیس، استامیپراید و... استفاده میکنند.
شکل 2- زنجرک چغندرقند
سن سبز پنبه
حشره کامل 14 تا 18 میلیمتر طول و 9 تا 11 میلیمتر عرض دارد. رنگ بدنش سبز است و تخمهایی به رنگ سفید کرمی و پورههایی به رنگ نارنجی با سر قرمز رنگ دارد. در مناطق معتدل و سردسیر، زمستانگذرانی آن به صورت حشره کامل زیر بوتهها و پناهگاههای دیگر است و در بهار ظاهر میشود و تخمگذاری میکند. در مناطق گرمسیر مانند استان هرمزگان عملا زمستانگذرانی آن به صورت پورههای سن یک و دو است. تخمهای آن در دستههای 40 تا 70 تایی زیر برگها گذاشته میشوند. تعداد تخم در هر حشره ماده تا 160 عدد شمارش شده است. این آفت دارای چهار نسل در سال است. نفوذ استایلتها (یک قطعه دهانی در حشرات) و تزریق بزاق به بافت گیاه و تغذیه مستقیم از شیره گیاه باعث صدمه به آن میشود. تغذیه باعث بیرنگی و تغییر شکل اندامهای گیاهی میشود و با از بین بردن مواد غذایی گیاه، رشد آن را به تعویق میاندازد. برای مبارزه شیمیایی با آن استفاده از سموم اکسی دیمتون متیل و مونوکلروفوس یک یا دو بار در سال توصیه میشود.
شکل 3- سن سبز پنبه
مدرس نجفآبادی، سید سعید؛ گودرزی، آزاده؛ باقری، عبدالنبی؛ عسکری سیاهوئی، مجید؛ نظرنژاد، غلامرضا؛ شوری، نورالله. (1398). دستورالعمل فنی مدیریت آفات، بیماریها و علفهای هرز کنجد. تهران: نشر آموزش کشاورزی