آشنایی با آفت‎کش‌های نسل سوم (قسمت سوم)

هورمون‌های مختل کننده رشد و نمو حشرات

یک نوع شبه هورمون جوانی که جوبیون (Jubion) نام دارد در چوب درخت بالسان (Balsan)  که معمولا در کانادا می‌روید، وجود دارد. این ماده و تأثیر آن زمانی که کاغذهای ساخته شده از چوب درخت بالسان جهت مفروش کردن کف ظروف پرورش سن Pyrrhocoris sp استفاده شده بود، به طور تصادفی کشف شد زیرا حشرات پرورش یافته در این ظروف دچار اختلال در پدیده دگردیسی شدند. شبه هورمون‌های جواني (Juvenile Horrnone Mimic) و ترکیبات مشابه آنها یعنی جوونوئیدها (Juvenoid) و جووجن‌ها (Juvegen)، رشد قبل از بلوغ و ظهور حشرات کامل را بر هم می‌زنند. یکی از این مواد متوپرن (Methoprene ) با نام تجاری آلتوزيت (Altosite) و با سمیت بسیار پایین است که به عنوان کنترل کننده لارو پشه‌ها بخصوص Culex spp و نیز کک‌های بهداشتی (Siphonaptera) (شکل 1) به کار می‌رود.

شکل 1ـ آلتوزیت برای کنترل کک‌های بهداشتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

هیدروپرن (Hydroprene) یا جنکور (Gencor) یکی دیگر از کنترل کننده‌های رشد حشرات است که جهت مبارزه با سوسری‌ها و آفات انباری به کار می‌رود. تأثیر هیدروپرن روی سوسری‌ها به این ترتیب است که باعث ایجاد حشرات نابالغ با رنگ تیره و بال‌های دفرمه (بد شکل) و نیز از بین رفتن قدرت باروری می‌شود. کینوپرن (Kinoprene) یا انستار (Enstar) از دیگر تنظیم کننده‌های رشد است که روی شته‌ها، سفیدبالک‌ها و شپشک‌ها مؤثر است. آدمیرال (Admiral) یا پیریپروکسیفن (Pyriproxifen) در فرمولاسیون امولسیون %10 یکی دیگر از ترکیبات شبه هورمون جوانی است که تأثیر قابل ملاحظه‌ای روی سفید بالک‌ها دارد. از دیگر آفت‌کش‌های نسل سوم، مهار کننده‌های سنتز کیتین (Chitin Syntesis Inhibitor) است که در فرایند تولید اسکلت خارجی جدید به هنگام پوست اندازی اختلال ایجاد می‌کند. مهم‌ترین ترکیب ضد سنتز کیتین، دیمیلین (Dirilin) با ماده مؤثر ديفلوبنزورون (Diflubenzuron) می‌باشد که در فرمولاسیون پودر وتابل %25 عرضه می‌شود، دیمیلین حشره‌کشی است که در گروه بندی جدید تحت عنوان جلوگیری کننده رشد حشرات (Insect Growth Inhibitor=IGI) طبقه بندی می‌شود. ماده مؤثر آن (ديفلوبنزورون) از ساخته شدن کیتین در جلد ممانعت کرده و در جریان پوست اندازی پدیده تعویض جلد را متوقف می‌کند. این ترکیب، سمی گوارشی است که بعد از سمپاشی روی گیاهان تحت تیمار باقی مانده و داخل بافت گیاه نمی‌شود. در نتیجه روی تمام حشراتی که از قسمت‌های سطحی گیاه تغذیه می‌نمایند، مؤثر است. این سم را برای کنترل حشرات مکنده و بالغ به کار نمی‌برند و اثرات آن کند و بطنی است. دیمیلین برای کنترل آفاتی مانند ابریشم باف ناجور (Lymnantria dispar) (شکل 2)، برگخوار نارون، مینوز لکه گرد و ملخ مراکشی در حالت غیر طغیانی به کار می‌رود.

شکل 2ـ دیمیلین برای کنترل آفاتی مثل ابریشم باف ناجور مورد استفاده قرار می‌گیرد.

 لازم به توضیح است که برخی از مواد شیمیایی موجود در بعضی از گیاهان نیز به طور طبیعی برای بازداشتن رشد حشراتی که از آن گیاهان تغذیه می‌کنند، به کار می‌روند و لذا گیاهان میزبان را محافظت می‌کنند. این مواد به ترکیبات شیمیایی ثانویه موسوم هستند و گیاهان به طور فعال آنها را جهت دفاع در مقابل آفات سنتز می‌نمایند و به این ترتیب ترکیبات مزبور یکی از مکانیسم‌های فعال و کارآمد در کنترل طبیعی آفات محسوب می‌شوند.