سرخرطومي ريزوم موز Cosmopolites sordidus(Col., Curculionidae)
يكي از آفات مهم و مخرب موز است كه خسارت آن در مراحل اوليه رشد باعث توقف رشد و مرگ تدريجي گياه مي‌شود، اما در صورتي كه درختان در مراحل بعدي آلوده شوند، باعث كاهش رشد رويشي و كاهش عملكرد مي‌گردد. ارقام روبوستا، چمپا، كارپورولي، آدوك كار و مالبوگ بيشتر خسارت مي‌بينند.
حشرات كامل اين آفت به طول يك سانتي‌متر و به رنگ قهوه‌اي تيره مي‌باشند. سر كم و بيش كشيده و به صورت يك خرطوم در آمده كه در گونه‌هاي مختلف به شكل متفاوت است. قسمت عمده بدن به وسيله فلس پوشيده شده است. حشرات كامل وقتي دست كاري مي‌شوند روي زمين افتاده و بدون حركت باقي مي‌مانند.
تخمگذاري آفت به صورت انفرادي و در ناحيه طوقه يا در شكاف ايجاد شده درون غلاف‌هاي پوسيده ريزوم صورت مي‌گيرد. لاروها پس از خروج وارد ريزوم شده و از آن تغذيه مي‌كنند. دوره شفيرگي درون خاك سپري مي‌شود. حشرات كامل آفت بسيار تنبل و از نور گريزان بوده و خود را درون ساقه‌هاي پوسيده مخفي مي‌كنند. در طول شب از ساقه و پاجوش‌ها تغذيه كرده و درون آن‌ها كانال ايجاد مي‌نمايند. ساقه‌هاي آلوده سوراخ سوراخ و ضعيف مي‌شوند. فعاليت عوامل بيماري‌زاي ثانويه همانند قارچ‌ها و باكتري‌ها باعث تسريع در پوسيدن ساقه‌ها مي‌گردد.
شکل 1- سرخرطومي ريزوم موز
كنترل
انتخاب پاجوش‌هاي سالم و عاري از اين آفت و همچنين عدم كشت پيوسته موز در يك خاك در جلوگيري از آلودگي اوليه بسيار مهم است. در زمان كاشت بايد 100 گرم كلروپيرفوس يا پودر ليندين را با خاك مخلوط و درون چاله كاشت ريخت. همچنين پاجوش‌ها را قبل از كاشت بايد تميز نمود و در محلول يك درصد امولسيون گونيالفوس قرار داد. سوزاندن بقاياي گياهي و ريزوم‌هاي آلوده و كاشت نهال‌هاي سالم موز در خاك‌هاي جديد و كاملا زهكش‌دار يك روش درمان عملي است.
سرخرطومي ساقه موز Odoiporus longicollis (Col., Curculionidae)
از آفات مهم و اختصاصي موز است، در اكثر نقاط موزكاري هندوستان وجود دارد و از آفات قرنطينه‌اي ايران است حشرات كامل اين آفت به طول حدود يك سانتي‌متر و به رنگ سياه براق مي‌باشند. اين آفت در تمام طول سال فعال است؛ اما اوج فعاليت آن در ماه‌هاي تابستان و فصل بارندگي‌هاي مانسون مي‌باشد. تخمگذاري اين آفت در شكاف‌هاي غلاف برگ صورت مي‌گيرد. لاروها بعد از خروج از تخم ابتدا از غلاف برگ تغذيه نموده و سپس وارد ساقه كاذب مي‌شوند. ممكن است چندين لارو درون يك ساقه ديده شود. با سوراخ نمودن ساقه و تضعيف آن سبب پوسيدگي برگ‌ها مي‌شوند.
شکل 2- سرخرطومي ساقه موز
كنترل
به منظور پيشگيري از خسارت اين آفت روش‌هاي پيشنهادي در مورد سرخرطومي ريوزوم موز بايد رعايت شود و بوته‌هاي آلوده را بايد سوزاند. در مراحل اوليه آلودگي ميتوان از سه عدد قرص فسفيدآلمينيومي 5گرمي براي هر ساقه كاذب موز استفاده نمود. علاوه بر اين، استفاده از گرانول كاربوفوران به ميزان 3.33 گرم به ازاي هر بوته به منظور حفاظت در مقابل اين آفت و نماتد موز نيز مفيد و موثر مي‌باشد.
گونه‌هاي O. longicolisو C. sordidusبسيار خطرناك هستند كه از ريزوم‌هاي زيرزميني در طي ماه‌هاي فروردين تا آبان تغذيه مي‌كنند و در هندوستان گزارش شده‌اند.
کک‌ها
سه گونه كك شامل Nodostoma sp. و N. viridipennis و Colaspis hypoohlora از روي موز در هند گزارش شده‌اند. حشرات كامل از برگ‌های جوان و ميوه‌ها تغذيه مي‌كنند و برگ‌های مركزي خسارت زيادي مي‌بيند. حشرات كامل اپ‌يكارپ ميوه‌هاي جوان را خراش داده و با لكه‌دار كردن سطح ميوه باعث عدم بازار پسندي آن‌ها مي‌گردند. حشرات كامل در ماه‌هاي فروردين و ارديبهشت ظاهر شده و تا اواخر شهريور ماه به فعاليت خود ادامه مي‌دهند و حداكثر خسارت آفت در ماه‌هاي مرداد و شهريور است.
کنترل
اقدامات بهداشتي و زراعي مناسب مي‌تواند از ظهور اين آفت جلوگيري نمايد. سمپاشي با محلول 0.5 درصد آندوسولفان يا 0.1 درصد كارباريل در صورت آلودگي شديد توصيه شده است. اولين سمپاشي بايد در مرحله خروج ساقه و دومين سمپاشي دو هفته بعد انجام شود.
شته موز Pentalonia nigronervosa (Hom., Aphididae)
اين آفت در كشورهاي استراليا، سريلانكا و هند وجود دارد و از آفات قرنطينه‌اي كشور مي‌باشد. اين حشره ناقل بيماري ويروسي بانچي تاپ، بيماري كاردامون و بيماري موزائيك آموموم است.
اين حشره معمولا در كلني‌هاي كوچك تا خيلي بزرگ از حشرات كامل ماده بي‌بال، زنده‌زاي بالدار و پوره‌ها روي بوته موز مشاهده شده؛ ولي جمعيت حشرات كامل ماده بي‌بال بيشتر است. اين شته در قاعده ساقه، در قسمت انتهاي ساقه و محورهاي برگ موز ديده مي‌شود.
در جمعيت‌هاي بالا ممكن است روي برگ‌هاي تازه و جوان نيز ديده شود. در اين حالت غالبا در سطح زيرين برگ‌ها و در دو طرف رگبرگ يا در قسمت نوك برگ و همچنين روي برگ‌هاي باز نشده ديده مي‌شوند. حشرات كامل ماده بي‌بال و به صورت پارتنوژنز توليدمثل كرده و پوره مي‌زايند. حشره نر در اين گونه ديده نشده است. طول دوره پورگي 8-9 روز و طول عمر حشرات كامل 23-27 روز است.
شکل 3- شته موز
كنترل
سمپاشي با سموم سيستميك مانند دي‌متوات، متيل دي‌متون، تيومتون و فسفاميدون براي كنترل و پايين آوردن جمعيت اين حشره روي بوته موز توصيه شده است.
تريپس برگ
اين آفت علاوه بر موز به زردچوبه نيز خسارت مي‌زند علائم خسارت شامل پيچيدگي، زردشدن و نهايتا خشكيدگي برگ‌ها مي‌باشد. برگ‌ها نمي‌توانند رشد كنند يا اين كه رشد آن‌ها بسيار كند و ضعيف خواهد شد.
كنترل
گردپاشي با كارباريل 1 درصد و مونوكرونوفوس 0.03درصد بر عليه اين آفت موثر است.