نسل سوم آفتکشها
مواد شیمیایی جلب کننده (Chemical Attractants)
فرمون‌ها از نظر مکانیسم تولید تقریبا مشابه هورمون‌ها هستند، با این تفاوت که هورمون در داخل بدن از طریق خون یا عصب منتقل می‌شود و روی عضو بخصوص یا روی واکنش خاصی در داخل بدن اثر می‌گذارد، در حالی که فرمون‌ها به بیرون از بدن فرد تولید کننده پخش می‌شوند و روی خود تولید کننده اثری ندارند، بلکه روی سایر افراد هم گونه آن اثر می‌گذارند که معمولا اثری رفتاری می‌باشد. به طور کلی از نظر تأثیر یا از نظر وظایف، فرمون‌ها وظایف متعددی دارند که مهم‌ترین آنها عبارتند از:
١- جلب جنس مخالف: فرمون توسط حشره ماده ترشح می‌شود و نر را به طرف خود جلب می‌کند، این نوع فرمون به فرمون جنسی ((Sex Pheromone موسوم است.
۲- تحریک کننده‌ها یا تشدید کننده‌های جنسی: تأثیر این گروه از مواد شیمیایی به صورت بروز واکنش‌های رفتاری جنسی می‌باشد، مانند فعال شدن تخمدان‌ها با بیضه‌ها، تحریک تولید تخم یا اسپرماتوزوئید یا تحریک شدن میل به جفت‌گیری.
٣- فرمون‌های تجمعی: این گروه از فرمون‌ها موجب تجمع حشرات در اطراف آنها می‌شوند و امروزه در دفع آفات مورد استفاده فراوانی دارند (Cogregation Sconts) . این مواد در غلظت‌های بسیار پایین در هوا، روی حشرات هم گونه در نقاط مختلف تا شعاع چندین کیلومتر اثر گذاشته و به طرف خود جلب می‌کنند. فرمون‌های تجمعی یا جلب کننده‌ها با فرمون‌های جلب کننده جنس مخالف متفاوت هستند و تمام افراد گونه را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
۴- فرمون‌های اعلام خطر (Pheromones Alarm): این گروه از فرمون‌ها اکثرا در زندگی حشرات اجتماعی مانند مورچه‌ها (شکل 1)، موریانه‌ها و بخصوص زنبورها و شته‌ها که به حالت کلنی زندگی می‌کنند، به مقدار زیاد تولید شده و انجام وظیفه می‌کنند. این فرمون‌ها با ترکیبات خاص خود در مواقع بروز خطر، در فضا پخش شده و تمام اعضای هم‌گونه را از وجود خود آماه می‌کنند.
شکل 1ـ فرمون‌های اعلام خطر اکثرا در زندگی حشرات اجتماعی مثل مورچه‌ها به مقدار زیاد تولید می‌شوند.
5ـ فرمون‌های شناسایی: بعضی از فرمون‌ها در رابطه با تشخیص افراد مربوط یک کلنی انجام وظیفه می‌نماید و در مورد حشرات اجتماعی حائز اهمیت هستند.
البته فرمون‌های دیگری نیز وجود دارند که هر یک دارای نقش اختصاصی می‌باشند. از نظر کاربرد، فرمون‌ها دارای کاربردهای مختلفی هستند که عبارتند از:
1ـ عمدتا برای مطالعه جمعیت‌های حشرات
2ـ برای مطالعه انتشار حشرات در یک منطقه، مثلا حشره‌ای را علامت‌گذاری کرده و در فضا رهاسازی می‌نمایند و سپس با جمع‌آوری آن به همراه سایر حشرات با استفاده از تله‌های فرمونی، انتشار آن را بررسی می‌نمایند.
3ـ برای مطالعه میزان بقا و زنده ماندن یک گونه حشره در طبیعت
4ـ انجام مطالعات در مورد رفتارهای جفت‌گیری، تخم‌گذاری و تغذیه حشرات
5ـ در مناطق جنگلی برای مبارزه با یک آفت خاص معمولا از فرمون‌ها استفاده می‌شود. به عنوان مثال در رابطه با سوسک‌های چوب‌خوار (Scolytidae) یا پروانه فری (Zeuzera pyrina) (شکل 2) از فرمون اختصاصی آنها استفاده می‌شود و آنها را به تله‌های فرمونی جلب می‌کنند که در زیر این تله‌ها مواد شیمیایی یا تله‌های مخصوصی قرار داده می‌شوند که می‌توان توسط این گونه وسایل این آفات را به دام انداخت. این روش مبارزه در جنگل‌ها کاربرد زیادی دارد زیرا سمپاشی در آنجا مشکل و گاهی غیر ممکن است.
شکل 2ـ در مناطق جنگلی برای مبارزه با یک آفت خاص از فرمون‌ها استفاده می‌شود مثلا در پروانه فری از فرمون اختصاصی آنها استفاده می‌شود.