آفت‌کش‌های نسل سوم
مزایای فرمون‌ها
فرمون‌ها نسبت به حشره‌کش‌های معمولی اولا: موجب بروز خطرات مربوطه برای انسان، دام و محیط زیست نمی‌شوند، زیرا فرمون‌ها فوق العاده اختصاصی هستند و حتی از یک گونه به گونه دیگر اثری ندارند، ثانيا: چون اختصاصی و رفتاری هستند، موجب بروز مقاومت در حشرات نمی‌شوند و حداکثر سازگاری (Adaptation) ممکن است پیش آید که در این رابطه می‌توان با افزایش دز یا غلظت، با این پدیده مقابله کرد.
محدودیت‌های کاربرد فرمون‌ها
فرمون‌ها هنوز نتوانسته‌اند در دفع آفات جایگاه مناسب و وسیعی پیدا کنند، زیرا اولا شناخت آنها بسیار مشکل است، ثانیا سنتز آنها کار بسیار پرهزینه و پیچیده‌ای است و ثالثا تمام حشرات یک نوع فرمون بخصوص تولید نمی‌کنند که انسان به خصوصیات آن پی ببرد. بعضی از این مواد آنقدر مؤثر هستند که غلظت‌های بسیار اندک آنها موجب عکس‌العمل می‌شود، به عنوان مثال فرمون Gyptol که فرمون جنسی پروانه ابریشم باف ناجور (شکل 1) است، در غلظت 7-10 میکروگرم می‌تواند جنس مخالف را به طرف خود جلب نماید.
شکل 1ـ فرمون Gyptol فرمون جنسی پروانه ابریشم باف ناجور است که در غلظت 7-10 میکروگرم می‌تواند جنس مخالف را به طرف خود جلب نماید.
برای فرمون تعریف رفتاری نیز می‌توان ارائه داد، به طوری که فرمون‌ها مواد شیمیایی رفتاری هستند که موجب ایجاد حرکت‌های جهت‌دار به طرف منبع تولید آنها می‌شوند. باید دقت بسیار شود تا فرمون‌ها با مواد دیگر اشتباه نشوند، زیرا موادی هستند که موجب توقف، غذا خوردن با جفت‌گیری می‌شوند که این مواد لزوم فرمون نیستند. به عنوان مثال، اگر در موقع شب لامپ فلورسنتی را در مزرعه‌ای قرار دهیم، تشعشعات نور موجب جلب حشرات متعددی می‌شود اما لامپ یا نور حاصل از آن به سه دلیل زیر فرمون نیست:
1ـ نور یک ماده شیمیایی نیست، بلکه فیزیکی است.
۲- اختصاصی نیست و طیف وسیعی از حشرات را جلب می‌نماید.
۳- در نزدیکی محل تولید عکس‌العمل بخصوصی را ایجاد نمی‌کند.
تحریک کننده‌های حرکتی
تحریک کننده‌های حرکتی ترکیباتی هستند که موجب تحریک جستجوگری در حشرات می‌شوند اما حرکت آنها جهت‌دار نیست. به عنوان مثال نور یک تحریک کننده حرکتی است، زیرا حشره در جهات مختلف حرکت کرده و به طرف نور می‌رود یا گاز کربنیک متصاعد از دهان انسان، پشه‌های خونخوار (شکل 2) را از هر سمتی به طرف انسان جلب می‌کند.
شکل 2ـ نوعی از پشه‌های خونخوار
اما جلب کننده‌های واقعی (True Attractants) عوامل محرکی هستند که باعث حرکت‌های جهت‌دار به طرف منبع می‌شوند و فرمون را نیز شامل می‌شوند. مکانیسم‌های حرکت جهت‌دار ممکن است بر اساس تشعشع نور با انتشار ذرات مواد شیمیایی باشد که در جهات مختلف در فضا پخش می‌شوند و می‌توانند حشره را در فاصله‌ای از منبع تولید به طرف خود جلب کنند. در مورد فرمون‌ها، حشره فقط از یک جهت جلب می‌شود و مکانیسم حرکت آن غلظت فرمون در فضاست که تعیین جهت حرکت بر اساس جهت وزش باد است و حرکت حشره همواره در خلاف جهت باد می‌باشد.