آشنایی با آفات یونجه (قسمت دوم)

2ـ سرخرطومی ریشه یونجه (Sitona humeralis)

مورفولوژی

اندازه حشرات کامل 5 تا 5.3 میلی‌متر می‌باشد و سطح پیش گرده دارای سه نوار طولی روشن است (شکل 1). بالپوش‌ها کشیده و غیر موازی است، دارای چهار سن لاروی است که به رنگ سفید شیری هستند. لارو سن آخر درون کپسولی از خاک شفیره می‌شود. (در ابتدا زرد رنگ و پس از چند روز قهوه‌ای رنگ می‌شود).

شکل 1ـ سرخرطومی ریشه یونجه

نحوه خسارت

در این آفت هر دو مرحله بالغ و لارو خسارتزا هستند. حشره بالغ فقط از قسمت‌های هوایی به خصوص برگ‌های جوان تغذیه می‌کند (برگ‌ها داسی شکل می‌شوند). اما لاروها از قسمت‌های مختلف ریشه تغذیه می‌کنند. لاروهای سن اول از قسمت‌های سطحی ریشه و لاروهای سن سه و چهارم از تمام قسمت‌های ریشه تغذیه کرده و دالان‌هایی در ریشه تولید می‌کنند. اگر تراکم لاروها زیاد باشد، قسمت‌های داخلی ریشه شکل پوسیده به خود گرفته و از بین می‌رود.

بیولوژی

حشره بالغ به درجه حرارت در زمستان بسیار حساس است. در روزهای آفتابی که هوا چند ساعت گرم‌تر می‌شود، فعالیت خود را از سر می‌گیرند. زمستانگذرانی به شکل لاروهای سنین مختلف و بالغ است. در اوایل بهار با شروع رشد یونجه از پناهگاه خارج و پس از کمی تغذیه تخم‌های خود را به شکل انفرادی و دسته‌های چندتایی در کنار طوقه و شکاف‌های 2 تا 3 سانتی‌متری خاک نزدیک ریشه می‌گذارد. این آفت معمولا دو نسل در سال دارد.

کنترل

از جمله روش‌های کنترل زراعی این آفت، کف‌بر کردن مزرعه، چراندن مزرعه، شخم و برگرداندن خاک است. اما در صورت لزوم مبارز شیمیایی سمپاشی باید یک بار در اویل بهار علیه حشرات کامل زمستانگذران و یک بار در اوایل خرداد علیه حشرات کامل نسل بهاره انجام شود. یک بار هم در مرداد  علیه حشرات کامل نسل دوم سمپاشی توصیه می‌شود.

3ـ سرخرطومی بذر یونجه (Apion aestivum)

این آفت بسیار پلی‌فاژ بوده و روی اکثر گیاهان زراعی و مرتعی یافت می‌شود. در ایران تاکنون از روی یونجه، اسپرس، آفتابگردان، سیب‌زمینی لوبیا، سویا و چغندر گزارش شده است. این آفت در ایران از استان‌های شمالی و شمال غربی و نیز استان فارس گزارش شده است. میزبان ترجیحی آن یونجه و به ویژه یونجه بذری است و هر ساله خسارت بسیار زیادی ایجاد می‌کند. این آفت علاوه‌بر گیاهان از مواد حیوانی نیز تغذیه می‌کند (تا حدودی همه‌ چیزخوار است).

مرفولوژی

حشره کامل سرخرطومی بذر یونجه، سرخرطومی کوچکی به طول 3 تا 2/5 میلی‌متر می‌باشد و رنگ آن سیاه و بدن آن محدب و گرد است (شکل 2).

شکل 2ـ سرخرطومی بذر یونجه

زیست‌شناسی

این آفت زمستان را به صورت حشره کامل در بقایای گیاهی به سر می‌برد و در بهار با مساعد شدن هوا در مزرعه مستقر شده و از برگ‌های تازه سبز شده تغذیه می‌کند. پس از جفت‌گیری در گل آذین یونجه تخم‌گذاری می‌کند . لارو سن یک به تخمدان‌های موجود در گل‎آذین حمله می‌کند. هر لارو 8 تا 10 تخم را داخل تخمدان از بین می‌برد. این حشره چهار سن لاروی و دو نسل درسال دارد.

خسارت

خسارت این آفت مربوط به مرحله لاروی بوده که از تخمدان‌ها و بذور جوان تغذیه می‌کند. میزبان اصلی این آفت یونجه و شبدر است، ولی روی لوبیا هم دیده شده است. تراکم سرخرطومی بذر یونجه در مزارعی است که در مجاورت آنها شبدر کشت شده است.

کنترل

برداشت کامل یونجه قبل از گلدهی برای جلوگیری از رشد و نمو آفت از جمله روش‌های کنترل این آفت است. از روش‌های دیگر کنترل این آفت، عدم کاشت شبدر در مزارعی که به تولید بذر اختصاص یافته‌اند. این آفت به دلیل تراکم پایین نیاز به سمپاشی ندارد.