مقاله آشنایی با طرز زندگی و رفتار در کنه‌ها (قسمت اول)

کنه‌های گیاهی (Mites) و کنه‌های خونخوار یا دامی (Ticks) از نظر محیط زندگی در تمام مناطق کره زمین اعم از مناطق استوایی، قطبی، معتدله، دریاها و اقیانوسها، آب‌های شیرین، چشمه‌های آب گرم، غارها جنگلها و کوهستان‌ها، در خاک و روی گیاهان و جانوران یافت می‌شوند. شمار کنه‌ها در مناطق بکر و دست نخورده و حاوی بقایای مواد آلی نظیر جنگل‌ها به طور چشمگیری از دیگر بندپایان بیشتر است. کنه‌ها از اندازه‌های بسیار کوچک چند میکرومتری تا چندین سانتی‌متری دیده می‌شوند. به عنوان مثال، کنه‌های گال‌زا درازایی به کوچکی ۱۰۰ میکرومتر دارند، در حالی‌که طول بدن ماده‌های برخی کنه‌های خونخوار تا سه سانتی‌متر هم می‌رسد. گونه‌های مختلفی از كنه‌ها به گیاهان زراعی و درختان میوه، جنگلی، زینتی و غيره حمله کرده و بعضی از آنها در زمره آفات درجه اول گیاهان محسوب می‌شوند. 

طرز زندگی و رفتار در کنه‌ها

 روش زندگی در کنه‌ها متفاوت است. اما کنه‌ها را می توان به دو گروه کلی کنه‌های آزادزی  form Freeliving

و کنه‌های با زندگی انگل Parasite form تقسیم‌بندی کرد.

 كنه‌هاي آزادزی شامل گروه‌های زیر می‌باشد: (گروه کنه‌های گیاهخوار، کنه‌های قارچ‌خوار و پوسیده‌خوار و کنه‌های شکارگر).

1ـ کنه‌های گیاهخوار که خود به دو گروه تقسیم می‌شوند.

الف: کنه‌هایی که در قسمت‌های هوایی گیاه فعالیت می‌کنند. این کنه‌ها معمولا کم‌تحرک‌اند و به رنگ‌های زرد، قرمز و نارنجی و حتی سبز دیده می‌شوند. این کنه‌ها دارای استایلت سوزنی شکل بوده که آن را به داخل سلول‌های گیاهی فرو برده و از محتویات آن تغذیه می‌کنند. این کنه‌ها معمولا متعلق به راسته prostigmata هستند. سه خانواده مهم از این کنه‌ها شامل Tetranychidae، Tenuipalpidae و Eriophidae می‌باشد.

ب) كنه‌های انباری: آنها نیز اصولا کم‌تحرک‌اند. بدنی کیسه‌ای، متورم و گرد دارند به رنگ سفید تا قهوه‌ای روشن دیده شده و کلیسرها ضخیم و در انتها دندانه‌دار و انبرک مانند است. کنه‌هایی کم تحرک می‌باشند. این کنه‌ها معمولا از مواد انباری، خشکبار و بذر گیاهان تغذیه می‌کنند. دو خانواده مهم که در این دسته هستند شامل Acaridae و Glacyphagidae هستند. از دو گونه معروف آن می‌توان به کنه آرد Acarus siro
و کنه پیاز Rhyzoglyphus spp. (شکل 1) اشاره کرد.

Rhyzoglyphus spp

شکل 1ـ Rhyzoglyphus spp.

کنه‌های Acaridae بخاطر موهای زیادی که روی بدن دارند اگر وارد دستگاه تنفسی شوند باعث عوارض شدید تنفسي خواهند شد. شایان ذکر است که کنه‌های گیاهخوار خاکزی نیز تا اندازه‌ای شبیه کنه‌های انباري‌اند.


۲ـ کنه‌های قارچ‌خوار و پوسیده‌خوار: به این کنه‌ها Mycophagus با Saprophagus می‌گویند. سه خانواده مهم در این گروه قرار میگیرند با نام‌های Acaridae، Tarsonemidae و خانواده Glaeyphagidae. مانند گونه Glycyphagus domestricus (شکل 2) که بیشتر قارچ Aspergillus را دوست دارد. برخی از گونه‌های راسته میان‌استیگمایان و بی‌استیگمایان پوسیده‌خوارند.

Glycyphagus domestricus

شکل 2ـ Glycyphagus domestricus

 

اکرمی،  محمدعلی (1395). کنه‌شناسی گیاهی (چاپ سوم). تشیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.