مقاله آشنایی با طرز زندگی و رفتار در کنه‌ها (قسمت دوم)

کنه‌ها رده‌ای از بندپايان هستند که از آفات گياهان زراعی و باغی محسوب می‌شوند و در سه مورد با حشرات اختلاف دارند. کنه‌ها به جای شاخک دارای کلسير می‌باشند و برخلاف حشرات، بدن آنها از دو قسمت سر سينه و شکم تشکيل شده است. تعدادی از کنه‌ها شکارگر بوده و در داخل خاک و روی گیاهان از سایر کنه‌های گیاه‌خوار و تخم حشرات کوچک تغذیه می‌کنند و جز موجودات بسیار مفید هستند.

 

طرز زندگی و رفتار در کنه‌ها

٣. کنه‌های شکارگر

که این‌ها نیز به سه گروه تقسیم می‌شوند:


 الف-کنه‌های شکارگر خاکزی: محل فعالیت این‌ها خاک‌های هوموسی و زراعی و بقایای محصولات می‌باشد و از سایر کنه‌ها و بندپایان کوچک یا تخم آنها تغذیه می‌کنند. کنه‌های شکارگر معمولا پاهای بلند و حرکت سریع دارند. کلیسر انبرک و سوزنی در آنها دیده می‌شود. از این گروه می‌توان به کنه‌های سه خانواده Parasitidae ،Macrochelidae  (شکل 1) و Cheyletidae اشاره کرد.

نمونه‌ای از کنه‌های شکارگر خانواده Macrochelidae

شکل 1ـ نمونه‌ای از کنه‌های شکارگر خانواده Macrochelidae

ب- شکارگرهای قسمت‌های هوایی گیاه: این کنه‌ها نیز دارای پاهای بلند بوده و سریع حرکت کرده و اغلب از کنه‌های گیاهی و تخم آنها تغذیه می‌کنند. این کنه‌ها معمولا به رنگ‌های قرمز، زرد و یا سبز دیده می‌شود. کلیسر انبرک مانند ولی در برخی سوزنی می‌باشد. خانواده‌هایStigmaeidae ، Phytoseiidae و Tydeidae نمونه‌هایی از این کنه‌ها هستند. خانواده Phytoseiidae (شکل 2) گونه‌های مختلفی در ایران دارد. میزبان ویژه آن کنه
دونقطه‌ای است که از تخم بالغ آن تغذیه می‌کند. (روزانه تا ۲۰ عدد)

نمونه‌ای از کنه‌های شکارگر خانواده Phytoseiidae

شکل 2ـ نمونه‌ای از کنه‌های شکارگر خانواده Phytoseiidae


ج- کنه‌های شکارگر آبزي: این کنه‌ها از راسته پیش‌استیگمایان و خانواده‌های Hydrachnidae (شکل 3) و Limnesidae می‌باشند. صفت بارز این خانواده داشتن موهای بلند مخصوص شناست.

نمونه‌ای از کنه‌های شکارگر خانواده Hydrachnidae

شکل 3ـ نمونه‌ای از کنه‌های شکارگر خانواده Hydrachnidae

شایان گفتن است که برخی از کنه‌های آبزی انگل محسوب می‌شوند. به رنگ‌های مختلف‌اند. حالت دیگری که در کنه‌های آزادزی دیده می‌شود حالت مسافری است. این کنه‌ها در مراحل پورگی (مخصوصا سن ۲) و مرحله بلوغ به حشرات و دیگر بندپایان چسبیده و جابجا می‌شوند که به این رابطه Phoresy می‌گویند. در خانواده‌های Acaridae و Analgestidae این حالت دیده می‌شود. برخی از کنه‌های راسته میان استیگمایان از طریق زائده عقبی یا دمی Anal pedicle به قسمت‌های مختلف بدن میزبان چسبیده و جابجا می‌شوند.

کاربرد بیولوژیکی از کنه‌های شکارگر

در مبارزه بیولوژیک از کنه‌های شکارگر نیز استفاده می‌شود. برای مثال از خانواده Phytoseiidae در مبارزه بیولوژیک استفاده کرده اما کنه‌های خاکزی در این امر کاربردی ندارند.

به کنه‌های آبزی اصطلاحا Biological detector با شاخص تعیین آلودگی می‌گویند. معمولا آب‌هایی که دارای کنه‌هایی از خانواده Hydrachnidae هستند از لحاظ بیولوژیک فاقد آلودگی است. این بخاطر حساسیت بالای این کنه‌ها به آلودگی (عناصر معدنی، گوگرد و نیترات) است.

 

اکرمی،  محمدعلی (1395). کنه‌شناسی گیاهی (چاپ سوم). تشیراز: انتشارات دانشگاه شیراز.