سطح زیرکشت بادام زمینی در کشور
در کشور ما تا سال 1۳97رتبه اول کشت بادامزمینی مربوط به شهرستان آستانه‌اشرفیه (استان گیلان) بود. میانگین سطح زیر کشت بادامزمینی در استان گیلان، حدود ۲۵۵0 هکتار و متوسط عملکرد آن ۳400 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است. در سال زراعی 1۳98 با افزایش چشمگیر سطح زیر کشت بادامزمینی (حدود هفت هزار هکتار) در شهرستان پارس‌آباد مغان، رتبه اول کشت و تولید بادامزمینی (تولید بیش از سی‌هزار تن محصول با متوسط عملکرد 4۳00 کیلوگرم در هکتار) به این شهرستان اختصاص یافت.
اهمیت گیاه بادام زمینی
بادام‌زمیني پس از سویا یکی از مهمترین و اقتصادي‌ترین دانه‌هاي روغنی است و بیشتر با هدف تولید روغن و پروتئین کشت می‌شود. میزان روغن بادامزمینی 43-۵۵ درصد و میزان پروتئین آن 25-۲8درصد است. کمیت و کیفیت بالاي روغن، تامین پروتئین با کیفیت، امکان کشت مخلوط با ذرت، افزایش ماده آلی و حاصلخیزي خاک، جلوگیري از فرسایش و از همه مهم‌تر، بازده نقدي مناسب از ویژگی‌هاي مهم کشت این گیاه در منطقه مغان است. از طرفی، این گیاه روغنی در حالی در ایران همچون گیاه جدید کشت می‌شود کـه تحقیقات انجام شده پاسخگوی نیاز ناشی از توسعه سطح زیر کشت آن نبوده و در زمینه نیازهاي کودي و عناصري که در متابولیسم آن نقش دارند، بررسی‌هاي کیفی نشده است.
غلاف‌هاي بادامزمینی برخلاف غلاف‌هاي سایر گیاهان تیره نخود در زیر خاک رشد می‌کنند و این موضوع باعث می‌شود که انتقال کلسیم از ریشه‌ها به طرف غلاف‌هاي درحال رشد، بسیار کم باشد. درنتیجه، این گیاه بیشتر کلسیم ضروری خود را مسـتقیما با غلاف‌هاي درحال رشد از خاک جذب می‌کند. بنابراین، بهتر است گیاه بادامزمینی در خاک‌هایی کشت شود که مقدار کلسیم آن‌ها بالا است. روی‌هم‌رفه، پروتئیـن بادامزمینی می‌تواند نقش مهمی در بهبود تغذیه مردم کشورهای فقیر داشته باشد. پوست آن را نیز میتوان در تولید سوخت، کمپوست، مقوا و کنجاله بادامزمینی و علوفه آن را برای تغذیه دام و طیور استفاده کرد. همچنین در سال‌هاي اخیر، به سبب خشکسالی و تاثیر آن بر عملکرد گیاهان، لازم است که در میزان مصرف آب و استفاده بهینه از آن، به‌طور مشخص برنامه‌ریزي شود زیرا خشکي یکي از عوامل محدودکننده عملکرد بادام‌زمیني در بیشتر کشورها است.
روش‌های مختلف کاشت
به‌طورمعمول، برای کاشت مکانیزه بادامزمینی از انواع ردیفکارها استفاده می‌شود. ردیفکارها طوری ساخته شده‌اند که با تغییر صفحه بذر، امکان کاشت محصولات ردیفی مختلف را دارند. همچنین با اعمال تنظیمات در برخی از قسمت‌های ردیفکار، نظیر تنظیم سرعت چرخشی صفحه بذر از طریق تعویض و انتخاب چرخدنده‌های مناسب، آن را برای کاشت بذور مختلف مثل چغندرقند، سویا، پنبه، بادامزمینی و غیره آماده می‌کنند. باتوجه به اینکه نوع محصول، میزان بارندگی، درجه‌حرارت و نوع خاک در مناطق مختلف متفاوت است، ردیف‌کاری به سه روش مختلف (کاشت روی زمین مسطح، داخل جویچه و روی پشته) ردیف‌کاری می‌شود. برای کاشت بادامزمینی، روش کاشت روی پشته رواج بیشتری دارد. از این روش در مناطقی استفاده می‌شود که پیش از کاشت بذر، رطوبت بیش از حد وجود داشته باشد. همچنین این روش کشت در مناطقی مانند مغان نیز استفاده می‌شود که شیوه آبیاری، آبیاری در داخل جویچه‌ها و به‌صورت نشتی (سیفونی یا شیاری یا فارویی) بوده یا آبیاری قطره‌ای نواری است که با لوله‌هایی موسوم به تیپ روی خاک وگاهی اوقات زیر خاک (همچون آبیاری زیرسطحی) جایگذاری می‌شوند. بنابراین، باتوجه به بررسیهای انجام شده، سه روش کشت با تعداد بوته متغیر در واحد سطح، برای کاشت مکانیزه بادامزمینی در مغان، در قالب پروژه تحقیقاتی انجام و ارائه شده است.
شکل1- مزرعه بادامزمینی
الف) روش مرسوم و کاشت تک‌ردیف روی پشته با فاصله 75 سانتی‌متر
الگوی کاشت مرسوم بادامزمینی در منطقه مغان برحسب میزان مصرف بذر و فاصله بین بوته‌ها، بیشتر کشت تک‌ردیفه روی پشته‌هایی با فاصله 75 سانتی‌متر است. این بذرکار همان ردیفکار پنوماتیک به‌کاررفته برای کاشت ذرت، سویا و دیگر محصولات مشابه است.
به سبب نبود تحقیقات کافی در زمینه به‌زراعی و به‌نژادی، کشاورزان این منطقه فاصله بین بوته متفاوتی را انتخاب می‌کنند. در این روش، فاصله بین بوته از 12 تا 18 سانتی‌متر متغیر بوده و زارعان برحسب نوع بذر به‌کاررفته و درشتی و ریزی بذر فواصل مختلفی را انتخـاب می‌کنند. برای کاشت، با انجام تنظیمات در برخی از قسمت‌های ردیفکار، نظیر تنظیم سرعت چرخشی صفحه بذر از طریـق تعویض و انتخاب چرخدنده‌های مناسب، ردیفکار را برای کاشت بادامزمینی در فواصل مدنظر آماده می‌کنند. برای این منظور، کافی است در مرحله اول نوع صفحه بذر را با اندازه سوراخ مناسب برای بادامزمینی تغییر داد و در مرحله بعدی، چرخدنده مناسبی را برای کشت بذر به میزان لازم تعویض کرد. از مزایای این آرایش کاشت، سهولت انجام عملیات ماشینی نظیر وجین، سله‌شکنی و خاک دادن پای بوته با اداوات موجود است.
ب) کاشت تک‌ردیفه با فاصله ردیف 50 سانتی‌متر
کشت تک‌ردیفه روی پشته‌هایی با فاصله پنجاه سانتی‌متر، یکی دیگر از تیمار آزمایش شده برحسب میزان مصرف بذر و فاصله بین بوته‌ها بود که در آزمایش مدنظر اجرا شد. در این روش، برحسب میزان مصرف بذر لازم در هکتار، فاصله بین بوته متفاوتی نسبت به روش مرسوم اعمال شد. در این روش، فاصله بین بوته ۲4و ۳0سانتی‌متر بود. در این سیستم و آرایش کاشت، از ردیفکار پنوماتیک، که برای کاشت چغندرقند در منطقه مرسوم است، استفاده شد.
در روش کاشت روی پشته‌های با فاصله پنجاه سانتی‌متر، فاصله بین بوته‌ها طوری تنظیم شد که در مقایسه با روش مرسوم، تراکم نسبی و میزان بذر مصرفی در واحد سطح تا حد امکان، به طور یکسان لحاظ شود. از معایب این روش آنکه امکان انجام عملیات ماشینی نظیر وجین و سله‌شکنی وجود نداشت یا با تنظیم چرخهـای تراکتور، به‌سختی انجام‌پذیر بود.
ج) کاشت دو ردیفه روی پشته 75سانتی‌متر
روش جدید یعنی کاشت دو ردیف بذر روی پشته 75 سانتی‌متر، در مقایسه با روش مرسوم در منطقه انجام شد. در این روش، تا حدودی آرایش کاشت زیگزاگی دو ردیف روی پشته بادامزمینی با ردیفکار (تراشکده) روی پشته‌هایی با فاصله 75 سانتی‌متر، با مخزن بذر دوصفحه‌ای مجزا انجام شد. در این شیوه، برحسب میزان مصرف بذر لازم درهکتار، فاصله بین بوته متفاوتی نسبت به روش مرسوم استفاده شد. فاصله بین بوته‌ها ۲4و ۲8سانتی‌متر انتخاب شد. این بذرکار همان ردیفکار پنوماتیک به‌کاررفته مرسوم در منطقه برای کاشت دو ردیف سویا روی ردیف 7 سانتی‌متر است.
در روش کاشت دو ردیف بر روی پشته‌های 75 سانتی‌متر نسبت به روش مرسوم، فاصله بین بوته طوری تنظیم شد که تراکم نسبی و میزان بذر مصرفی در واحد سطح در حد امکان یکسان لحاظ شود. از مزایای این آرایش کاشت، سهولت انجام عملیات ماشینی نظیر وجین و سله‌شکنی و خاک دادن پای بوته است.