مقاله آشنایی با روش‎‌های مبارزه با علف‌های هرز مزرعه ذرت

مدیریت علف‌های‌هرز ذرت در جلوگیری از کاهش عملکرد آن نقش بسزایی در مدیریت تلفیقی محصول دارد. مدیریت تلفیقی علف‌های‌هرز (IWM) دارای دو اصل و سه روش است. اصول شامل شناخت بیولوژی و اکولوژی علف‌های‌هرز و روش ها شامل ریشه‌کنی، پیشگیری و کنترل هستند. روش کنترل شامل انواع زراعی، مکانیکی، فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی است. ذرت گیاهی گرمادوست است که در کشت بهاره به دلیل سرعت رشد اولیه کم و فاصله زیاد ردیف، چنانچه علف‌های‌هرز مهار نشوند عملکرد آن به شدت آسیب خواهد دید. میانگین خسارت علف‌های‌هرز مزارع ذرت در کشور حدود 16 درصد است.

مدیریت علف‌های‌هرز مزرعه ذرت

 در مدیریت تلفیقی علف‌های‌هرز ذرت سه هدف شامل کاهش تراکم علف‌های‌هرز به سطح قابل تحمل، کم کردن خسارت جمعیت مهار نشده علف‌های‌هرز به وسیله مدیریت کود، تراکم، آرایش کاشت و تاریخ کاشت و سوم تغییر ترکیب جمعیت علف‌های‌هرز از علف‌های‌هرز سمج به سمت گونه‌های کمتر مهاجم دنبال می‌شود. با افزایش تراکم علف‌های‌هرز در مزرعه خسارت عملکرد افزایش می‌یابد اما به دلیل رقابت میان علف‌های‌هرز با یکدیگر ، میزان خسارت از یک تراکم مشخص علف‌هرز به بعد افزایش نمی‌یابد که به این تراکم در اصطلاح آستانه خسارت گفته می‌شود و وابسته به ترکیب گونه‌ای، ویژگی‌های اقلیمی و شرایط مدیریتی بوده و عدد ثابتی نیست. دوره بحرانی کنترل علف‌های‌هرز به معنی مناسب‌ترین محدوده زمانی مبارزه با علف‌های‌هرز در ابتدای دوره رشد گیاه زراعی است و برای ذرت در فاصله 3 تا 10 برگی بر اساس مشاهده یقه برگ قرار دارد. مفهوم دوره بحرانی برای کنترل علف‌های‌هرز چندساله یا علف‌های‌هرز مقاوم به علفکش‌ها کاربرد ندارد. کاهش تراکم ذرت، رطوبت خاک و رشد کلی گیاه زراعی (به دلیل افزایش تنش‌ها) باعث کوتاه شدن فرصت مبارزه می‌شود. در مقابل کاهش فاصله ردیف‌های کاشت به میزان مجاز و تاخیر در زمان سبز شدن علف‌های‌هرز افزایش طول دوره بحرانی و فرصت مبارزه را در پی دارند.

مهمترین علف‌های‌هرز ذرت شامل تاج‌خروس، سلمک، خرفه، تاج‌ریزی، توق، گاوپنبه و عروسک پشت‌پرده (پهن برگ یک‌ساله)، سوروف و چسبک (باریک برگ یک‌ساله)، قیاق، پیچک صحرایی، پنجه مرغی، اویارسلام و پنیرک (دائمی) هستند.

علف‌های‌هرز مزرعه ذرت

 

شکل1- علف‌های‌هرز مزرعه ذرت

پیشگیری

جلوگیری از آلودگی مزرعه به بذر و اندام‌های تکثیر شونده علف‌های‌هرز جدید از طریق ورود ماشین‌آلات، جوی‌های آبیاری، ورود دام به مزرعه، استفاده از کود تازه دامی، کنترل علف‌های‌هرز حاشیه مزرعه و کانال‌های آب، کنترل لکه‌های آلوده علف‌های هرز جدید و پیشگیری از تولید بذر.

کنترل زراعی

رعایت کنترل علف‌های‌هرز در دوره بحرانی از 3 تا 10 برگی ذرت، کاهش فواصل بین ردیف کاشت از 75 به 65 سانتی‌متر در تلفیق با سایر روش‌ها ، مصرف کود نیتروژن پس از مبارزه با علف‌های هرز، کاربرد نواری و کودکاری بجای کاربرد سراسری کود، مصرف کودهای نیتروژنه آمونیومی بجای نیتراته، اجرای تناوب ذرت با محصولاتی مانند کلزا، چغندرقند، پنبه و سویا یا آیش در مناطقی با کمبود آب، آبیاری مزرعه 15 تا 20 روز قبل از کشت ذرت و سپس انجام عملیات خاکورزی سطحی یا همان روش ماخار.

کنترل مکانیکی

انجام کولتیواتور در دو مرحله قبل از 4 برگی شدن ذرت (10 تا 15 سانتی‌متری ذرت) و 7 تا 10 روز بعد بسته به شرایط رشد گیاه زراعی و علف‌های‌هرز، تلفیق یک یا دو نوبت کولتیواتور و مصرف علفکش‌های پیش کشتی (ارادیکان) یا پیش‌رویشی (مانند استاکلر)، اجتناب از انجام کولتیواتور در خاک مرطوب، عمق زیاد و پس از رسیدن گیاه به ارتفاع 50 سانتی‌متر، کشت کف جوی و جابجایی جوی و پشته هنگامی که ارتفاع ذرت به 25 تا 30 سانتی‌متر رسید با کمک تراکتورهای سبک و چرخ باریک.

مبارزه شیمیایی

مهار علف‌های‌هرز پهن برگ یک‌ساله و چندساله با استفاده از مخلوط توفوردی+ام‌سی‌پی‌ا و یا مخلوط ام‌سی‌پی‌ا+ بروموکسینل. مهار علف‌های‌هرز باریک برگ یک‌ساله با استفاده از ترکیب آترازین+استاکلر، مخلوط مزوتریون+ اس‌متالاکلر+ تربوتیلازین (لوماکس)، ارادیکان و پندیمتالین استفاده کرد. فقط برای مهار علف‌های‌هرز باریک برگ چندساله مانند قیاق از علفکش‌های نیکوسولفورون، ریم‌سولفورن، فورام‌سولفورن و مخلوط نیکوسولفورون+ ریم‌سولفورن استفاده شود. معمولا علفکش‌های سولفونیل اوره در خاک دارای بقایا بوده و از این رو هنگام استفاده از آن‌ها باید در انتخاب گیاه موجود در تناوب بعد بسیار دقت نمود. برای مهار علف‌هرز اویارسلام نیز می‌توان از نیکوسولفورون، فورام‌سولفورن، مخلوط نیکوسولفورون+ریم‌سولفورن و یا از مخلوط مزوتریون+ اس‌متالاکلر+ تربوتیلازین استفاده کرد.

اختلاط نیکوسولفورون (1 تا 1.5 لیتر در هکتار کروز) با برومایسید‌ام‌آ (نیم تا یک لیتر در هکتار ماده تجارتی) و همچنین مصرف مخلوط اولتیما (125 تا 150 گرم در هکتار) با برومایسید‌ام‌آ (نیم تا یک لیتر) نتایج خوبی را برای مهار توام علف‌های‌هرز باریک برگ و پهن برگ دارد. برای مبارزه شیمیایی با علف‌های‌هرز لاین‌های تجاری مادری ذرت تیمارهای نیکوسولفورون (1 لیتر در هکتار)+ برومایسید (1 لیتر در هکتار) در زمان 3 تا 4 برگی ذرت یا مزوتریون+ اس متالاکلر+ تربوتیلازین (لوماکس) 2.5 لیتر در هکتار در زمان 3 تا 4 برگی ذرت پیشنهاد می‌شود.

زند، اسکندر؛ باغستانی، محمد علی؛ هادی زاده، محمدحسن.(1393). مدیریت علف های هرز در مزارع ذرت ایران. تهران: موسسه تحقیقات گیاه پزشکی کشور