روشهای زراعی و اقدامات بهداشتی
تناوب: تناوب کشت کلزا با غلاتی مانند گندم، جو، ذرت و برنج بهخصوص برای مبارزه با علفهایهرز پهنبرگ و گیاهان همخانواده کلزا بسیار مفید است، زیرا کنترل علفهایهرز پهنبرگ در این زراعتها بهراحتی امکانپذیر است.
هیرمکاری (ماخار): کشت کلزا در بستر فاقد علف ضروری است. برای پاكکردن زمین از علفهایهرز (بهخصوص علفهایهرز یکساله)، بعد از سبزشدن علفها پس از بارندگی یا آبیاری، میتوان با استفاده از علفکشهای عمومی مانند پارکوات به میزان 3 لیتر در هکتار یا خاكورزی سطحی مانند دیسک، این علفهایهرز را از بین برد. شخم عمیق توصیه نمیشود، زیرا بذر علفهایهرز را از عمق خاك به سطح میآورد و باعث سبزشدن آنها و آلودگی مجدد زمین میشود.
کشت بهموقع و اصولی: تاریخ کشت مناسب خصوصا کشت در اوایل زمانهاي توصیه شده سبب رشد سریع کلزا، کاهش خسارت آفات در مراحل اولیه رشد و ایجاد پوشش مناسب در سطح زمین ميشود و در نهایت قدرت رقابت کلزا با علفهايهرز را بیشتر میکند. با رعایت اصول زراعي مانند عمق کاشت و تراکم مناسب، مزرعه بهطور یکنواخت سبز میشود و فضاي خالي براي رشد علفهايهرز باقی نمیماند. آفات مراحل اولیه رشد مانند ککهای نباتی و راب را نیز باید بهموقع کنترل کرد تا سبب ایجاد بدسبزی در مزرعه نشوند.
کشت بذور گواهيشده: استفاده از بذور گواهیشده و عاري از بذر علفهايهرز، از روشهاي پیشگیري در مدیریت علفهايهرز است و رعایت این امر براي آلوده نشدن مزرعه به علفهايهرز جدید الزامي است.
شکل1- مبارزه با علفهایهرز مزرعه کلزا
کنترل شیمیایی علفهایهرز کلزا
علفکشهای قبل از کاشت
علفکشهای ترفلان (ترایفلورالین 48% امولسیون) به میزان 2 تا 2.5 لیتر در هکتار و سونالان (اتال فلورالین %33.3 امولسیون) به میزان 3 تا 3.5 لیتر در هکتار قبل از کاشت استفاده میشوند. پس از آمادهسازی زمین و تهیه بستر، باید یکی از این علفکشها را روی خاك بپاشید و بلافاصله توسط دیسک یا روتیواتور تا عمق 7 تا 10 سانتیمتر با خاك مخلوط شود. برای گرفتن نتیجه مطلوب از این علفکشها، خاك مزرعه در زمان سمپاشی نباید خیلی خشک یا کلوخهای باشد. همچنین باید از سمپاش مناسب با نازل تیجت استفاده شود و حجم محلول برای سمپاشی 500 لیتر در هکتار در نظر گرفته شود. این علفکشها اغلب علفهایهرز باریکبرگ و تعدادی از پهنبرگها را کنترل میکنند، ولی روی علفهایهرز همخانواده کلزا (خردل وحشی، شلمی و تربچه وحشی) و گندم و جو خودرو تأثیر چندانی ندارند. البته بر بذر علفهایهرز تاجخروس، سلمه و کاهوی وحشی تأثیر مناسبی نشان میدهد. اگر از ترفلان در مزرعه کلزا استفاده کرده باشید و مجبور به برگرداندن کلزا شوید و بخواهید گندم بکارید، انجام یک شخم عمیق، زمین شما را آماده کشت گندم میکند.
علفکش پیشرویشی
در سالهای اخیر علفکش بوتیزان استار (کوین مراک - متازاکلر 41.6% سوسپانسیون) برای کنترل علفهایهرز پهنبرگ و باریکبرگ توصیه میشود که میزان مصرف آن 2.5 لیتر در هکتار و بهصورت پیشرویشی (بعد از کاشت و قبل از سبزشدن کلزا) است. این علفکش را بهصورت پسرویشی و در زمان کوتیلیدونی کلزا نیز میتوان استفاده کرد، ولی ممکن است اثر آن بهخوبی پیشرویشی نباشد. با استفاده از این علفکش، علفهایهرز همخانواده کلزا نیز تاحدودی کنترل میشوند، مثلا خاکشیر و کیسه کشیش 100% و خردل وحشی و شلمی حدودا 50% کنترل میشوند.
علفکشهای پسرویشی
از علفکشهای مختلفی برای کنترل علفهایهرز باریکبرگ در مزرعه کلزا استفاده میشود که مهمترین آنها شامل موارد زیر است: سوپرگالانت (هالوکسی فوپ-آر-متیل استر10.8% امولسیون) به میزان 0.75 لیتر در هکتار، گالانت (هالوکسی فوپ اتوکسی اتیل 12.5% امولسیون) به میزان 2 لیتر در هکتار، فوکوس (سیکلوکسیدیم 10% امولسیون) به میزان 2 لیتر در هکتار، و نابواس (ستوکسیدیم 12.5% امولسیون روغنی) به میزان 3 لیتر در هکتار. میتوان از این علفکشها در پاییز و قبل از اینکه علفهایهرز به مرحله خواب برسند یا در اواخر زمستان و بعد از شروع به رشد مجدد آنها استفاده کرد. استفاده از این علفکشها بهتر است در مرحله 3 تا 6 برگی علفهایهرز باشد تا تأثیر بهتری داشته باشند. همچنین از کاربرد علفکش نابواس در میانگین دمای زیر 10 درجه سانتیگراد و سایر علفکشها در دمای زیر 5 درجه سانتیگراد باید خودداری شود.
از علفکش لونترل (کلوپیرالید 30% مایع محلول در آب) برای کنترل پسرویشی برخی از علفهایهرز پهنبرگ تیرههای چتریان، کاسنی، لگوم، علف هفتبند و همچنین علفهای هرز تاتوره، تاجریزی، سیاهدانه و بی تی راخ و ماشک گلخوشهای به میزان 0.8 لیتر در هکتار استفاده میشود. استفاده از 0.2 لیتر سیتوگیت در هکتار تأثیر آن را افزایش میدهد. این علفکش را بهصورت مخلوط با گالانت و سوپرگالانت نیز میتوان استفاده کرد. برخی از محصولات زراعی از جمله آفتابگردان، سویا، نخود، لوبیا، هویج، سیبزمینی، یونجه و کاهو نسبت به باقیمانده این سم حساساند و بهتر است از کشت آنها تا یک سال بعد از مصرف سم خودداری شود.
در زمان مصرف علفکشهای پسرویشی به منظور تأثیر بهتر علفکشها و نیز تأمین بخشی از ازت مورد نیاز کلزا میتوان از کود اوره یا سولفات آمونیوم به میزان 1 تا 1.5 درصد بهصورت مخلوط با محلول علفکش، بسته به زمان مصرف، وضعیت مزرعه و شرایط محیط استفاده کرد.