گوجهفرنگی (Solanum lycopersicum L.) یکی از محصولات مهم اقتصادی در دنیا با ارزش 94 میلیارد دلار در سال 2018 میلادی و تولید تقریبی 181 میلیون تن در سال 2019 میلادی می‌باشد. میزان تولید گوجهفرنگی در ایران در مزارع حدود شش میلیون و نهصد هزار تن و درگلخانه حدود 633 هزار تن می‌باشد. ویروس‌های گیاهی از عوامل محدودکننده تولید گوجهفرنگی و فلفل (Capsicum annum) در دنیا و ایران به شمار می‌آیند. تولید گوجهفرنگی و فلفل در محیط‌های حفاظت شده از قبیل گلخانه‌ها در معرض آلودگی‌های شدید ویروسی می‌باشد. برخی از ویروس‌های گیاهی از قبیل جنس توباموویروس Tobamovirus از طریق مکانیکی منتقل و خسارت زیادی را موجب می‌شوند. ویروس چروکیدگی قهوه‌ای میوه گوجهفرنگیToBRFV از اعضای جنس توباموویروس (Tobamovirus) یکی از ویروس‌های نوظهور در چند سال اخیر و از مهمترین ویروس‌های خسارتزای گوجهفرنگی و فلفل می‌باشد.
پراکنش جغرافیایی
ویروس چروکیدگی قهوه‌ای میوه گوجهفرنگی (ToBRFV) برای اولین بار از اردن در سال 2015 میلادی گزارش شد. آلودگی به ویروس چروکیدگی قهوه‌ای میوه گوجهفرنگی در طی سال‌های 1400و 1401 از برخی گلخانه‌های گوجهفرنگی و فلفل در استان‌های تهران، اصفهان، یزد، البرز، قزوین، مرکزی، زنجان، اردبیل و آذربایجان شرقی ردیابی شده است.
دامنه میزبانی
گوجهفرنگی و فلفل میزبان‌های طبیعی ویروس چروکیدگی قهوه‌ای میوه گوجهفرنگی (ToBRFV) می‌باشند. آلودگی علف‌های هرز از قبیل سلمه و تاجریزی به ویروس (ToBRFV) نیز گزارش شده است.
انتقال
علائم آلودگی
ویروس چروکیدگی قهوه‌ای میوه گوجهفرنگی (ToBRFV) دارای دامنه متنوع از علایم است که در بسیاری از موارد مشابه با نشانه‌های سایر آلودگی‌های ویروسی می‌باشد. بنابراین از طریق علایم مشاهده شده میتوان به آلودگی‌های ویروسی از قبیل ToBRFV مشکوک شد. علایم می‌تواند به‌صورت خفیف یا شدید و یا حتی بدون نشانه باشد. نشانه‌های برگی از قبیل زردی، نقوش موزائیکی غالبا در برگ‌های بالایی بوتههای گوجهفرنگی ظاهر می‌شود. بدشکلی، لکه‌های قهوه‌ای متمایل به سیاه بر روی میوه‌های سبز گوجهفرنگی نیز قابل مشاهده می‌باشد.
شکل1- علائم بیماری ویروسی چروکیدگی قهوه ای میوه گوجه فرنگی
باریک شدن برگ‌ها، لکه‌های نکروتیک قهوه‌ای بر روی میوه و ساقه گوجهفرنگی نیز از دیگر نشانه‌های آلودگی به (ToBRFV) می‌باشد. بدشکلی میوه، ظهور نوارهای سبز رنگ بر روی قسمت‌هایی از میوه، لکه‌های زرد رنگ بر روی میوه،کاهش تعداد میوه و عدم تبدیل میوه‌های نارنجی رنگ به میوه‌های با رنگ قرمز از سایر نشانه‌های آلودگی می‌تواند باشد.
کنترل
به‌طور کلی در مورد آلودگی‌های ویروسی، پیشگیری مهمترین روش جهت جلوگیری از وقوع آلودگی می‌باشد. برخی از روش‌های پیشگیری از وقوع آلودگی ویروس چروکیدگی قهوه‌ای میوه گوجه‌فرنگـی (ToBRFV) عبارتند از:
بنانج، کاوه؛ کشاورز، طیبه.(1401). ویروس چروکیدگی قهوه‌ای میوه گوجهفرنگی (Tomato brown rugose fruit virus, ToBRFV). تهران: نشر آموزش کشاورزی