مقاله آشنایی با زراعت گوجه فرنگی

آشنایی با زراعت گوجه فرنگی

مدت زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
تاریخ انتشار: 1399/10/03 آخرین تاریخ ویرایش: 1400/01/18

سبزی و صیفی

تعداد بازدید 2,639

مقدمه

گیاه گوجه فرنگی در خاک‎های معدنی رشد مناسبی دارد اما خاک‎های لومی-شنی با عمق مناسب و رطوبت کافی را ترجیح می‎دهد. در خاک‎های رسی نیز چنانچه شخم عمیق زده شود، امکان کاشت گوجه فرنگی وجود دارد. این گیاه تحمل نسبی به محدوده وسیعی از pH را دارد (Worley, 1976). محققان نشان دادند که عملکرد گوجه فرنگی در خاک‎های دارای pH بین 6.5 تا 6.9 در مقایسه با خاک‎های اسیدی بیشتر است. خاک‎های اسیدی یا شور منجر به کاهش اندازه میوه می‎شوند (Doss et al., 1977; Papadopoulos and Rendig, 1983).

متن

تغذیه خاک

انجام صحیح مراحل آماده‎سازی خاک، چه در روش کشت مستقیم و چه در روش کشت نشاء، نقش مهمی در استقرار مناسب بوته دارد. نیازهای غذایی گیاه گوجه فرنگی به نوع واریته، عملکرد و فرهنگ و شیوه کشاورزی در هر منطقه، بستگی دارد (Sainju et al., 2003). بهترین راه برای کسب اطلاعات درمورد مقادیر و نسبت‎های مواد مغذی ضروری خاک، آنالیز خاک و بافت آن در طول فصل رشد گیاه است. به طور متوسط میزان عناصر مختلف خاک در شکل 1 نشان داده شده است. در شرایط گلخانه‎ای استفاده بیشتر از عناصر مورد نیاز، افزایش عملکرد را به دنبال خواهد داشت.

تولید نشاء

تولید نشاء قبل از کاشت در زمین اصلی منجر به تولید بوته‎های قوی، سالم و دارای رشد یکنواخت می‎گردد. درصد زنده ماندن بوته‎های حاصل از نشاءکاری در گلخانه یا زمین اصلی برابر با 100درصد است. استفاده از بذر بیشتر (به نسبت تعداد نشاء موردنیاز)، می‎تواند مشکل کم بودن درصد جوانه‎زنی و یا مرگ گیاهچه را جبران کند. تولید تعداد بیشتر نشاء برای انتخاب نشاءهای قویتر و یکنواخت‎تر نیز مهم است. درصد گیاهچه‎های از دست رفته نیز به نحوه‎ی اجرا و شرایط تولید و انتقال نشاء بستگی دارد. به طور کلی، در صورت فقدان جوانه زنی (%10) یا سبز شدن (%10) و مرگ گیاهچه (%5)، میزان بیشتری بذر (تا بیش از 25%) بایستی استفاده گردد.

انتقال نشاء به زمین زراعی

زمینی که نشاء در آن کاشته می‎شود، بایستی مرطوب بوده و ایجاد حفره‎هایی برای استقرار نشاءها و جلوگیری از آسیب فیزیولوژیکی به ریشه‎ها ضروری است. زمان انتقال نشاء به زمین در مناطق مختلف (بسته به نوع واریته از اوایل بهار تا اوایل زمستان) متفاوت است. معمولا فاصله بین بوته‎ها 25 تا 50 سانتیمتر و فاصله بین ردیف‎ها 150 تا 180 سانتیمتر در نظر گرفته می‎شود (به نوع رقم و منطقه نیز بستگی دارد). فاصله کشت با توجه به هدف تولید، برای مصرف تازه خوری، 22000 تا 25000 بوته در هکتار و برای مصرف صنعتی 40000 تا 60000 بوته در هکتار می‎باشد (Knapp and Peralta, 2016).

کوددهی

عموما استفاده از کود در سه مرحله صورت میگیرد:

قبل از انتقال نشاء به زمین
60 روز پس از انتقال نشاء به زمین
100 روز پس از انتقال نشاء به زمین

مصرف کود در تولید ارگانیک و حتی در برخی از کشورها مانند هلند در کشت سنتی، محدود شده است (Knapp and Peralta, 2016).

آبیاری

گوجه فرنگی برای تاخیر در بلوغ و افزایش میزان محصول به آبیاری مکرر نیاز دارد. این امر منجر به کاهش شوری خاک نیز می‎گردد. برخی محققان بر این باورند که میزان رطوبت خاک نباید بیشتر از 0.2 بار باشد،
درحالی‎ که برخی دیگر حداکثر 2 بار را توصیه می‎نمایند (Nuez, 2001) میزان رطوبت توصیه شده با توجه به روش کاشت، مشخصات خاک و اقلیم منطقه متفاوت است (Prados, 1995) شرایط نامناسب رطوبتی می‎تواند باعث ترک خوردگی شعاعی و متمرکز روی میوه شود (Peet and Willits, 1995) این یک بیماری فیزیولوژیکی جدی است، زیرا گوجه فرنگی‎های آسیب دیده بازار پسند نیستند و به سرعت دچار زوال می‎شوند.

استفاده از مالچ پلی اتیلن به همراه آبیاری قطره‎ای در گلخانه یا زمین زراعی به نظارت دقیق وضعیت تغذیه گیاه کمک می‎نماید. مالچ‎های پلاستیکی به همراه آبیاری و کوددهی مناسب، کارایی قابل توجهی دارد (Jensen et al., 1989) آبیاری قطره‎ای در کشت گوجه فرنگی محبوبیت زیادی دارد زیرا باعث افزایش راندمان مصرف آب و همچنین امکان استفاده از مخلوطی از کودها در آب آبیاری وجود دارد. با استفاده از آبیاری قطره‎ای امکان هماهنگ کردن آبیاری و کوددهی متناسب با مرحله رشد گیاه وجود دارد.

آبیاری مزرعه گوجه فرنگی

شکل 1: آبیاری مزرعه گوجه فرنگی

هرس بوته‎های گوجه فرنگی

هرس کردن با هدف انتقال بهینه مواد غذایی به میوه در تمام ارقام گوجه فرنگی امکان پذیر است. در این فرآیند، ساقه‎هایی که در زاویه برگ تشکیل می‎شوند، حذف می‎گردند تا ساختار کلی بوته تحت کنترل باشد. از جمله مزایای هرس کردن، تحریک رشد و نمو گیاه، کنترل بهداشت گیاهی، تعادل در رشد رویشی و دستیابی به عملکرد و کیفیت بیشتر می‎باشد (Knapp and Peralta, 2016).

هرس گیاه گوجه فرنگی

شکل 2: هرس گیاه گوجه فرنگی

خاکریزی

خاکریزی به عمل اضافه کردن یا بالا آوردن سطح خاک پای بوته‎ها با هدف القاء رشد ریشه‎های نابجاست که منجر به استقرار بهتر بوته می‎شود. اولین خاکریزی یک یا دو هفته پس از انتقال نشاء به زمین صورت می‎گیرد و در طول هفته چهارم و پنجم ادامه می‎یابد. در مواردی این عمل در دورهی مبارزه با علف‎های هرز (مرحله داشت) نیز انجام می‎شود (Knapp and Peralta, 2016).

برداشت

میزان بلوغ میوه‎ها در زمان برداشت به هدف تولید بستگی دارد (جدول 1)

جدول 1: شاخص‎های برداشت متناسب با اهداف مختلف تولید گوجه‎ فرنگی

شاخص برداشت	هدف تولید
میوه‎هایی با رنگ قرمز تیره	مصرف به صورت تازه خوری و محلی
میوه‎هایی با رنگ صورتی	مصرف به صورت تازه خوری و منطقه‎ای
"میوه‎های سبز-بالغ"*	صادراتی
میوه‎هایی با بلوغ فیزیولوژیکی (رنگ مشخصی توصیه نشده است)	صنعتی

*امروزه بدلیل استفاده از واریته‎هایی با طول عمر (امکان انبارداری) متوسط و بالا، صادرات میوه‎ها با رنگ قرمز نیز امکان پذیر گشته اشت.

منبع

Doss, B. D. (1977). Influence of subsoil acidity on tomato yield and fruit size. J. Am. Soc. Hort. Sci., 102, 643-645.

Jensen, K. I. N., Kimball, E. R., & Ricketson, C. L. (1989). Effect of a plastic row tunnel and soil mulch on tomato performance, weed control and herbicide persistence. Canadian Journal of Plant Science, 69(3), 1055-1062.

Knapp, S., & Peralta, I. E. (2016). The tomato (Solanum lycopersicum L., Solanaceae) and its botanical relatives. In The tomato genome (pp. 7-21). Springer, Berlin, Heidelberg.

Nuez, F. (2001). El Cultivo del Tomate, Ediciones Mundi-Prensa. Papadopoulos, I., & Rendig, V. V. (1983). Interactive effects of salinity and nitrogen on growth and yield of tomato plants. Plant and Soil, 73(1), 47-57.

Peet, M. M., & Willits, D. H. (1995). Role of excess water in tomato fruit cracking. HortScience, 30(1), 65-68.

Prados, N. C. (1995). Manejo del cultivo intensivo con suelo. In El Cultivo del tomate (pp. 189- 225). Mundi-Prensa

Sainju, U. M., Dris, R., & Singh, B. (2003). Mineral nutrition of tomato. Food, Agriculture & Environment, 1(2), 176-183.

Worley, R. E. (1976). Response of tomato to pH [hydrogen-ion concentration] of a Coastal Plain soil [Georgia USA]. Journal American Society for Horticultural Science.