آرايش كاشت معمول (50× 50) با آبياري يك در ميان جويچه‌ها
همچنان كه پيشتر اشاره شد، روش آبياري در اكثر مزارع چغندرقند كشور به صورت جويچه‌اي و يا نشتي است. فواصل خطوط كاشت در اين نوع آبياري نيز بين 50 تا 60 سانتي‌متر مي‌باشد. در حال حاضر از تمام جويچه‌ها براي آبياري مزارع چغندرقند استفاده مي‌شود. نتايج تحقيقات انجام شده نشان داده است كه در مواقع كم آبي يا خشكسالي ميتوان از فواصل خطوط كاشت 50 سانتي‌متر (روش كاشت فعلي) و آبياري يك در ميان جويچه‌ها به منظور صرفه جويي در مصرف آب، بدون وارد آمدن خسارت قابل ملاحظه به عملكرد چغندرقند استفاده كرد. بدين ترتيب در مواقعي كه توليدكنندگان با كمبود منابع آب روبه‌رو هستند، به جاي افزايش دور آبياري در مزارع (معمولا وقتي منابع آب محدود مي‌شود توليدكنندگان با منابع آب موجود قسمتي از مزرعه را در يك نوبت و قسمت ديگر را در نوبت بعدي آبياري مي‌كنند) بهتر است كه از حذف يك در ميان جويچه‌ها براي آبياري استفاده كنند. به عبارتي براي آبياري مزرعه در نوبت اول از جويچه هاي 1 ، 3 ، 5 و ... و در نوبت دوم از جويچه هاي 2 ، 4 ، 6 و ... استفاده شود. اين عمل تا آخر فصل متناوبا ادامه مي‌يابد. بدين ترتيب ميتوان نسبت به آبياري كل مزرعه در هر نوبت آبياري علي رغم وجود محدوديت منابع آب اقدام نمود.
مزاياي آبياري يك در ميان جويچه‌ها
در واقع، استفاده از اين روش موجب مي‌شود تا گياهان در هر نوبت آبياري فقط از يك طرف آب دريافت كنند. اين درحالي است كه در روش معمول، از تمام جويچه‌ها براي آبياري استفاده مي‌شود و گياهان در هر نوبت آبياري از دو طرف آب دريافت مي‌كنند. نتايج تحقيقات نشان داده است كه در اين حالت، عملكرد محصول كاهش محسوسي نخواهد يافت. ولي مشكل اساسي اين روش آن است كه با توجه به كم‌عرض بودن پشته‌ها به خصوص در خاك‌هايي با بافت سنگين و رسي، احتمال ايجاد ترك‌هاي عميق و شكسته شدن آن‌ها در هنگام آبياري و دم عيكنواختي در عمليات آبياري وجود دارد كه در اين خصوص بايد هنگام آبياري دقت لازم مبذول داشت.
آرايش كاشت 50 × 40 با دو رديف كاشت
در آرايش كاشت 50 × 40 با دو رديف كاشت يا آرايش كاشت با فواصل جويچه‌هاي 90 سانتي‌متر، كشت دو رديف روي يك پشته عريض انجام مي‌شود به عبارت ديگر در جاهايي كه به علت بافت نامناسب خاك امكان آبياري يك در ميان جويچه‌ها وجود نداشته باشد ميتوان از كشت دو رديف چغندرقند بر روي پشته‌هاي عريض به منظور افزايش تراكم بوته به ميزان 10 تا 15 درصد و صرفه جويي در مصرف آب استفاده كرد. به طوري كه از همان هنگام كاشت فاصله رديف‌هاي كشت شده بر روي پشته‌هاي عريض، 40 سانتي‌متر و فواصل رديف‌هاي كشت كه بين آن‌ها جويچه هاي آبياري قرار مي‌گيرند 50 سانتي‌متر باشد.
شکل1- آرايش كاشت 50 × 40 با دو رديف كاشت
بنابراين تعداد جويچه‌هاي تعبيه شده در مزرعه تقريبا به نصف كاهش مي‌يابد و گياهان روي پشته‌ها، از يكطرف آبياري مي‌شوند. بدين ترتيب مقدار آبي كه در زراعت چغندرقند استفاده مي‌شود به طور قابل ملاحظه‌اي كاهش و كارايي مصرف آب افزايش مي‌يابد. استفاده از اين روش باعث مي‌شود كه به دليل عريض بودن پشته‌ها، از شكسته شدن آن‌ها در طول فصل رشد و اختلال در حركت آب درون جويچه‌ها خودداري شود و آبياري مزرعه از يكنواختي بيشتري برخوردار باشد.
نكات مهم در آرايش كاشت 50 × 40
به‌منظور دستيابي به اهداف مورد نظر توجه به نكات زير ضروري است:
در اجراي اين روش عرض‌كار ماشين‌آلات فعلي كه بر پايه ضريبي از فاصله خطوط 50 و 60 سانتي‌متر و معادل 150 يا 180 سانتي‌متر است، ثابت خواهد بود و براي ايجاد فواصل خطوط 90 سانتي‌متر نيازي به تغيير اساسي ماشين‌آلات ن بوده و فقط مي‌بايد آن‌ها بر اساس اين آرايش كاشت تنظيم شوند. براي اين آرايش كاشت فقط بايد شيپر(شكل دهنده جوي و پشته‌هاي مزرعه ) تهيه شود. همچنين بايد ماشين‌آلات داشت (سمپاشي، كولتيواتور و ...) با توجه به اين روش تنظيم شده و براي برداشت محصول در اجراي اين روش عرض كار ماشين‌آلات فعلي كه بر پايه ضريبي از فاصله خطوط 50 و 60 سانتي‌متر و معادل 150 يا 180 سانتي‌متر است، ثابت خواهد بود و براي ايجاد فواصل خطوط 90 سانتي‌متر نيازي به تغيير اساسي ماشين‌آلات نبوده و فقط مي‌بايد آن‌ها بر اساس اين آرايش كاشت تنظيم شوند. براي اين آرايش كاشت فقط بايد شيپر (شكل دهنده جوي و پشته هاي مزرعه) تهيه شود . همچنين بايد ماشين‌آلات داشت )سمپاشي، كولتيواتور و ...) با توجه به اين روش تنظيم شده و براي برداشت محصول نيز بايد در بعضي از ماشين‌هاي برداشت، تنظيمات لازم انجام شود. براي تردد ماشين‌آلات در اين سيستم، بايد از تراكتورهاي چرخ باريك استفاده كرد.
از آنجا كه بافت خاك در ظرفيت نگهداري آب در خاك داراي اهميت زيادي است، لذا ترويج اين آرايش كاشت در خاك هاي سبك بايد با دقت و احتياط بيشتري انجام شود.
هزينه اين تغييرات، با توجه به تحول چشمگير آن در كاهش مصرف آب و افزايش تعداد بوته در واحد سطح بسيار ناچيز است. البته، شايد استفاده از آرايش‌هاي كاشت با فواصل خطوط 50 سانتي‌متر و آبياري يك درميان جويچه‌ها، مشكلات كاشت و برداشت كمتري نسبت به آرايش هاي كاشت 50× 40 با دو رديف كشت (فواصل جويچه‌هاي 90 سانتي متر) داشته باشد.