آشنایی با آفات مهم پیاز

آفات مهم پیاز

کرم طوقه‌بر

مناطق انتشار و دامنه میزبانی: گونه‌های مختلف کرم طوقه‌بر از استان‌های مختلف شامل آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، زنجان، تهران، مازندران، فارس، لرستان، هرمزگان، بوشهر، کوه‌هاي البرز، کرمان، سیستان و بلوچستان، کردستان، گلستان، گیلان، سمنان، یزد، قم، اردبیل، کرمانشاه، ایلام، اصفهان و همدان گزارش شده است. این حشره داراي ميزبا‌‌ن‌هاي متعدد در بين گياهان زراعي، از جمله پیاز، پنبه، چغندرقند، ذرت، سويا، آفتاب‌گردان، كنجد، سیب‌زميني، خيار، كدو، بادنجان، گوجه‌فرنگي، هويج و تعداد زيادي از علف‌هاي هرز هستند.

مشخصات ظاهری: لاروهای خارج شده از تخم 2.5 سانتی‌متر طول دارند و تا زمان کامل شدن حدود 5 سانتی‌متر رشد می‌کنند. رنگ آن‌ها از خاکستری تا سیاه متغیر است. یک نوار نازک نامشخص در طول بخش پشتی بدن قرار دارد و خصوصیات پوست بدن لاروها را از سایر لاروها متمایز می‌کند. پروانه‌ها در مقایسه با گونه‌های مشابه نسبتا بزرگ هستند و عرض بدن بال‌های باز حدود 40تا 50 میلی‌متر است. قهوه‌ای رنگ هستند و بال‌های جلو از قاعده یه سمت انتها، دارای سه لکه مثلثی، گرد و لوبیایی شکل هستند.

شکل1- کرم طوقه‌بر

خسارت: تغذيه این آفات ابتدا از علف‌هاي هرز است. با انجام عمليات كاشت بهاره محصولات زراعي علف‌هاي هرز از بين رفته و پس از سبز شدن محصول اصلي لاروها مستقيما آن‌ها را مورد حمله قرار داده و سوراخ‌هاي ریز و نامنظم در برگ ایجاد می‌کنند. چنین تغذیه‌اي از اهمیت کمی برخوردار است. لاروهای بزرگتر ناحيه‌ي طوقه و قسمت زيرين آن را جويده و باعث از بين رفتن گياهچه‌هاي جوان مي‌شوند و ممکن است ساقه را به طور کامل قطع کنند، که می‌تواند سبب پژمردگی و مرگ کامل گیاه شود.

تشخيص به‌موقع خسارت و توجه به نشانه‌هایی چون پژمردگی لکه‌ای بوته‌ها در مزرعه در موفقیت مدیریت كرم طوقه‌بر در مزارع پیاز مهم است. به محض مشاهده اولين بوته‌هاي خشک شده در مزرعه، مبارزه را بايد آغاز كرد. چنانچه خاك پاي اين بوته‌ها كمي عقب زده شود، لاروهاي اين آفت در نزديكي طوقه گياه ديده مي‌شوند.

كنترل زراعي

1-آيش نگهداشتن زمين پس از چند فصل كشت متوالي

2-شخم عمیق بعد از برداشت جهت از بين بردن لاروهاي داخل خاك

3-كنترل و وجین علف‌هاي هرز مزرعه در بهار

كنترل شيميايي

استفاده از حشره‌کش تبوفنوزيد در دزهاي 0.5 و 0.7 ليتر در هكتار

براي كنترل شيميايي اين آفت بهترين موقع زماني است كه هنوز لاروهاي سن اول روي شاخ و برگ گياه هستند و هنوز پاي بوته‌ها نرفته‌اند (بازديد مرتب مزرعه در اوايل فصل توصيه مي‌شود). اگر لاروها بزرگ شوند و به پای بوته‌ها منتقل شوند، باید سمپاشی به صورت لكه‌اي و به طریقه طعمه مسموم انجام شود (براي هر هكتار صد كيلوگرم طعمه لازم است، طعمه فوق شامل 3 تا 5 كيلوگرم سم و حدودا 100 كيلوگرم سبوس است.

تریپس

این آفت تنوع میزبانی وسیعی دارد، انتشار جهانی دارد و در تمام نقاط کشور پراکنده است. برخی از میزبان‌های آن عبارتاند از: توتون، پنبه، پیاز، خیار، هندوانه، خربزه، کلم، چغندرقند، سیب‌زمینی، بادمجان، گوجه فرنگی، نخود، لوبیا، کرفس، شلغم، کتان و...

مشخصات ظاهری آفت: حشره‌کامل تریپس به رنگ خاکستری روشن یا تیره به طول تقریبی 0.9 میلی‌متر است. بدنی باریک و کشیده و سر چهارگوش (عرض سر بیشتر از طول آن) دارد. حشره ماده دو جفت بال باریک وکشیده دارد که در حاشیه‌ها ریشک‌دار هستند، ولی حشره نر بی‌بال است. پوره‌ها شبیه افراد بالغ ولی کوچکتر، بدون بال و زرد کم رنگ هستند.

شکل2-تریپس پیاز

نحوه خسارت: این آفت سلول‌های پارانشیم برگ را پاره می‌کند و از محتویات آن‌ها تغذیه می‌کند که علائم خسارت آن به صورت لکه‌های نقره‌ای روی برگ مشاهده می‌شود. تغذیه شدید این تریپس از برگ گیاه میزبان موجب برهم خوردن توازن هورمونی می‌شود، که پیچیدگی و بدشکلی برگ را به دنبال دارد و در نهایت باعث توقف رشد و مرگ گیاه می‌شود. تریپس در پشت برگ‌ها فعالیت می‌کند و با فروبردن خرطوم خود در اپیدرم برگ، از شیره گیاهی و کلروفیل تغذیه می‌کند. محل تغذیه حشره به صورت نقاط سفید متمایل به زرد روی برگ‌ها قابل مشاهده است. به طور کلی نشانه‌های خسارت شامل تغییر رنگ و بدشکلی برگ‌ها، پژمردگی، ضعف و کاهش محصول است. این حشره زمستان را به صورت حشره‌ کامل و پوره روی بقایای گیاهی، زیر کلوخه‌ها و در شکاف زمین به سر میبرد و چندین نسل در سال دارد.

مدیریت آفت

1-استفاده از ارقام مقاوم: استفاده از ارقام مقاوم و متحمل یکی از روش‌های منطقی و کم خطر مدیریت کنترل آفات است، به طوری که با حداقل هزینه برای کشاورز خسارت آفت را کاهش می‌دهد و خطرهای زیست محیطی و تأثیرات نامطلوب سموم آفتکش بر دشمنان طبیعی را نیز کاهش می‌دهد.

2-عملیات خاکورزی مناسب: به منظور از بین بردن پناهگاه‌های زمستان‌گذران آفت، کاشت ارقام زودرس، حذف علف‌های هرز و تمیز نگه‌داشتن مزرعه توصیه می‌شود.

3-موقعیت مزرعه: تریپس‌ها پروازکننده‌های خوبی نیستند، اما فواصل طولانی را با باد طی می‌کنند.کشت جدید نسبت به کشت‌های قدیمی از نظر جهت باید طوری قرار بگیرند، تا تریپس‌ها به راحتی نتوانند با کمک باد به سمت آن‌ها حرکت کنند.

4-کنترل بیولوژیکی: چندین دشمن طبیعی وجود دارند که به کنترل تریپس کمک می‌کنند. متأسفانه هیچ یک از آن‌ها به تنهایی نمی‌توانند جمعیت تریپس را کنترل کنند. همچنین استفاده از آفتکش‌ها در مزارع فعالیت‌های دشمنان طبیعی مثل کنه Amblyseius swirskii و سـن شکارگر Orius laevigatus را محدود می‌کند.

5-کنترل شیمیایی: ازآنجایی که این آفت به راحتی با سموم فسفره تماسی نفوذی و سیستمیک کنترل می‌شود، می‌توان از طریق تورزدن روی سطح گیاه و بررسی آن زیر بینوکولار در آزمایشگاه وجود آن را روی میزبان تشخیص داد یا تشتی را پر از آب کرد و کنار بوته‌های میزبان گرفت و با تکان دادن بوته روی تشت آب، به حضور و تراکم آفت پی‌برد.

در صورت نیاز به سمپاشی، طبق توصیه سازمان حفظ نباتات برای تریپس پیاز مالاتیـون EC57%به نسبت 2 در هزار، دیکلرووسEC50%  برای جالیز 1-0.5 در هزار، سبزی 2-1.5 در هزار و گلخانه 0.8 در هزار، هپتنفوس EC50%  به نسبت 1 در هـزار، تیاکلوپراید+دلتامترین OD11% به نسبت 0.7 لیتر در هکتار، اسپیروتترامات  SC10% 0.6 لیتر در هکتار، اسپینوساد SC24% به نسبت 200 میلی‌لیتر در هکتار، آسفیتSG90%   7 به میزان 7/0 در هزار، دلتامترین EC5.2%  300 میلی‌لیتر و فیپرونیل G0.2% (دو دهم درصد) به میزان 60 کیلوگرم در هکتار توصیه می‌شود. در محلولپاشی میتوان از مواد چسبنده مثل مویان استفاده کرد.

مگس پیاز

مشخصات ظاهری: حشره کامل این آفت مگس کوچکی است به طول 4 تا 6 میلی‌متر و تقریبا شبیه مگس خانگی است لارو این مگس کوچک، استوانه‌ای و سفیدرنگ است و می‌تواند به بذور بسیاری از گیاهان خسارت بزند.

شکل3-مگس پیاز

مناطق انتشار و دامنه میزبانی: این مگس آفتی با دامنه میزبانی وسیع و دارای انتشار جهانی است. در ایران در استان‌های شمالی، تهران، فارس، آذربایجان، قزوین، اصفهان و احتمالا سایر نقاط وجود دارد. این آفت علاوه بر پیاز به حبوباتی نظیر انواع لوبیا، باقلا، عدس، نخود و ماش، به سبزیجات مختلف از جمله کلم، کلم گل، شلغم، تربچه، سیب زمینی و همچنیـن صیفی‌جات مانند خیار، خربزه، هندوانه و گیاهان زراعی دیگر نظیر گندم، برنج، ذرت، پنبه، بادام زمینی و گاهی چغندرقند حمله می‌کند.

نحوه خسارت: لاروها بذر را قبل از جوانه‌زدن از بین می‌برند، یا به قسمتی از آن آسیب می‌رسانند که نتیجه‌اش ضعیف شدن گیاهچه‌هاست. لاروها از پیاز و ریشه‌های جوان نیز می‌توانند تغذیه کنند. گیاهچه‌هایی که با وجود آسیب جوانه‌زده‌اند، باریک می‌شوند و قبل از بلوغ از بین می‌روند. معمولا بیش از 2 درصد از گیاهچه‌ها توسط این حشرات آلوده نمی‌شوند، اما 30 تا 60 درصد کاهش محصول در اثر خسارت آن‌ها اتفاق می‌افتد.

مدیریت آفت: تنظیم تاریخ کشت و خزانه‌کاری توصیه می‌شود. جهت کنترل شیمیایی این آفت استفاده از تریکلروفن به میزان 2-1 کیلوگرم در هکتار و هپتنفوس به میزان 1 لیتر در هکتار پس از چند برگی یا کفتری شدن بوته توصیه می‌شود. در صورت استفاده از تریکلروفن فاصله آخرین سمپاشی تا برداشت محصول 7 روز باشد. اگر از پیاز به عنوان پیازچه استفاده می‌شود دوره کارنس (به فاصله بین لحظه پایان سمپاشی تا زمانی که سموم بر روی محصول تا حد قابل اطمینانی از بین رفته و محصول قابل برداشت است). حشره‌کش‌ها حتما رعایت شود.

شته موسیر

مشخصات ظاهری: حشره بدون بال به طول 2-1 میلی‌متر و به رنگ سبز مایل به قهوه‌ای هستند. طول شاخک بیشتر از طول بدن است.

مناطق انتشار و دامنه میزبانی: آفتی چندخوار با پراکنش جهانی است. تاکنون روی گونه‌های مختلف سوسنیان از جمله پیاز، تره‌فرنگی، موسیر، توت‌فرنگی، سیب‌زمینی، چغندر و گیاهان زینتی گزارش شده است.

نحوه خسارت: حشرات بالدار مهاجر در بهار عامل آلودگی گیاهان بوده و باعث خسارت می‌شوند. این شته زمستان را روی گیاهان علفی و یا محصولات زراعی در انبار سپری می‌کند. در اواسط زمستان کلونی‌های آن به صورت زنده قابل مشاهده هستند. مانند سایر شته‌های زیان‌آور از شیره گیاهی تغذیه کرده و موجب زردی و پیچیدگی برگ‌ها می‌شود. همچنین ممکن است باعث کوتولگی بوته نیز شود.

مدیریت آفت: بهداشت زراعی و کنترل علف‌های هرز توصیه می‌شود. در صورتی که جمعیت آن زیاد باشد، جهت کنترل شیمیایی می‌توان از شته‌کش‌های پیریمیکارب به میزان 0.7-0.5 کیلوگرم در هکتار، پیمتروزین به میزان 0.5 کیلوگرم در هکتار و فلونیکامید به میزان 0.2 در هزار استفاده کرد.

کنه‌های پیاز

مشخصات ظاهری: طول بدن این کنه 0.8 میلی‌متر بوده و پاها خیلی کوتوله هستند. قسمت جلویی بدن کنه قرمز قهوه‌ای است. بر روی پنجه اولین و دومین پا موی خار مانند وجود دارد. سطح بدن صاف، بی‌رنگ و براق است.

شکل4-کنه‌های پیاز

مناطق انتشار و دامنه میزبانی: انتشار جهانی دارد و تاکنون از آرژانتین، کانادا، هند، ژاپن، روسیه و در ایران از خراسان گزارش شده است. این کنه‌ها به پیازخوراکی، پیاز زعفران، سیر، موسیر،گیاهان مختلف گلخانه‌ای، زینتی و حتی محصولات زراعی در سراسر جهان خسارت وارد می‌کنند.

نحوه خسارت: این کنه‌ها در محیط‌های گلخانه‌ای و انبار در طول فصل زمستان فعال بوده و از پیازچه‌های انباری تغذیه می‌کنند. در روی گیاهان پیازی مختلف و همچنین سیب‌زمینی سوراخ شده توسط حشرات مختلف، به فراوانی دیده می‌شوند. با استقرار روی سیر و پیاز در نزدیک زمان برداشت و سوراخ کردن پوسته آن‌ها در داخل خاک، شرایط را برای ورود برخی عوامل بیماریزای خاکزی مانند نماتدها فراهم می‌کند. کنه پیاز باعث کوتولگی، تغییر شکل و کاهش رشد گیاه می‌شود.

بنابراین، معمول‌ترین راه شناسایی آن، بررسی پیازها قبل از کشت است. بیشتر خسارت در اندام‌های زیرزمینی مشاهده می‌شود.

مدیریت آفت: یکی از راه‌های کنترل این آفت، اجتناب از کشت سیر و پیاز در مناطقی است که قبلا به این آفت آلوده بوده‌اند. اگر در مکانی انبوهی آفت بالا باشد قبل از کشت سیر و پیاز میتوان متام سدیم را در عمق 15 سانتی‌متری خاک تزریق کرد. باید حتی‌المقدور متام سدیم در زیر پلاستیک به خاک داده شود تا از انتشار این ماده سمی در محیط جلوگیری شود. همچنین در انبار میتوان از قرص فستوکسین به میزان 7-6 عدد قرص به ازاء هر تن استفاده کرد. عملیات گازدهی باید در زیر پلاستیک ضخیم و یا انبار انجام شود و مدت گازدهی 24 ساعت باشد. پس از گذشت این مدت باید 48 ساعت نیز عملیات تهویه انجام شود و بعد از آن محصول قابل مصرف است.

آبدزدک

مشخصات ظاهری: آبدزدک بدن تقریبا استوانه‌ای و به رنگ قهوه‌ای دارد و اندازه حشرات بالغ حدود ۳-۵ سانتی‌متر است. این آفت دارای چشمان کوچک و پاهای جلویی بیل مانند است که برای حفاری توسعه یافته‌اند.

شکل5-آبدزدک

مناطق انتشار و دامنه میزبانی: آبدزدک در بسیاری از نقاط جهان وجود دارد و در برخی مناطق به آفات کشاورزی تبدیل شده است.

نحوه خسارت: آبدزدک یک آفت پلی‌فاژ (همه‌چیزخوار) است و رژیم‌های غذایی متفاوتی دارد. برخی مانند آبدزدک زرد و قهوه‌ای گیاه‌خوار هستند، برخی دیگر از لاروها،  شکارچی هستند. آبدزدک کرم‌ها و ریشه‌ها تغذیه می‌کنند و برخی دیگر عمدتا بیشتر در نواحی گرم باعث آسیب به گیاهان می‌شود. آن‌ها شب‌هنگام تونل‌های خود را ترک می‌کنند تا از برگ و ساقه و همچنین ریشه‌ها تغذیه کنند. به غلات، حبوبات، گیاهان چندساله، سیب‌زمینی، تقریبا همه سبزیجات، خربزه‌ها،  کدوها، چغندر، آفتاب‌گردان، توتون، کنف، کتان و توت‌فرنگی آسیب می‌رسانند. در نهالستان‌ها و باغ‌های جوان، به انگور، درختان میوه و بسیاری از گونه‌های درختان دیگر آسیب می‌رساند.

مدیریت آفت: شخم عمیق در پاییز یکی از راه‌های کنترل این آفت است. غرقاب کردن زمین موجب می‌شود پوره‌ها، تونل‌های زیرزمینی خود را ترک کرده و بیرون بیایند، سپس می‌توان نسبت به انهدام آن‌ها اقدام کرد. همچنین استفاده از متالدهید به صورت طعمه مسموم به میزان 25-20 کیلوگرم طعمه 6 درصد در هکتار توصیه می‌شود.

راب گلخانه‌ای

مشخصات ظاهری: این گونه همراه نباتات گلخانه‌ای از ایتالیا وارد کشور شده‌است. طول بدن این جانور در حداکثر رشد به 40-30 میلی‌متر می‌رسد. این جانور به رنگ خاکستری تیره دیده می‌شود.

مناطق انتشار و دامنه میزبانی: این گونه بیشتر اوایل بهار و بخصوص پائیز در چمن‌کاری‌ها و سبزی‌کاری‌های مناطق مرطوب کشور فراوان است ولی در گلخانه‌های مرطوب همه اوقات سال دیده می‌شود.

نحوه خسارت: معمولا هنگام شب فعالیت دارد و مسیر حرکت آن در روز به وسیله نوارهای نقره‌ای رنگ در سطح زمین که ترشحات لزج بدنش است، مشخص می‌شود. تخم‌ریزی اواسط پائیز زیر تخته سنگ‌ها،گلدان‌ها و یا قطعات چوب و تخته که با خاک مرطوب در تماس باشند، انجام می‌شود و تخم‌ها در دسته‌های 80-70 عددی گذاشته می‌شود. این آفت به دلیل تغذیه از برگ‌ها خسارتزا است.

مدیریت آفت: استفاده از پودر سيليس، سبوس برنج و گندم در مسير عبور آفت و ريختن خاكستر به صورت نواري بين رديف‌هاي كشت در مبارزه مؤثر است. در صورت نیاز به کنترل شیمیایی در فصل بهار و یا اوایل پاییز استفاده از متالدهید به صورت طعمه مسموم به میزان 25-20 کیلوگرم طعمه 6 درصد در هکتار توصیه می‌شود.