کنترل شیمیایی کنه قرمز مرکبات با بکارگیری کنه‌کش انویدور-اسپید
سطوح زيرکشت مرکبات استان مازندران بالغ بر 111 هزار هکتار و بیشترين به ارقام پرتقال (86111 هکتار) و نارنگي ( 22000 هکتار)، نارنج (2350 هکتار) و تا حدودی به گريپ فروت، لیموترش، لیموشیرين و ساير مرکبات اختصاص دارد. نزديک به 45 درصد (2307860 تن) مرکبات کشور در اين استان تولید مي‌شود. در دنیا سطوح زيرکشت باغات مرکبات بیش از 8 میلیون هکتار (8322605 هکتار) و تولید آن در 140 کشور بالغ بر 115 میلیون تن (115650545 تن) است. میزان تولید مرکبات ايران، 5133655 تن و بعد از کشورهای چین و هند رتبه سوم آسیا و ششم دنیا را دارد. گونه‌های خسارتزا روی مرکبات دنیا بالغ بر 104 گونه از 7 خانواده هستند. و تعداد 60 گونه آن متعلق به خانواده کنه‌های تارتن (Tetranychidae) می‌باشند. در حاشیه جنوبي دريای خزر، دوگونه کنه آفت، شامل کنه زنگار مرکبات (Citrus rust mite) (Ashmead) Phyllocoptruta oleivora وکنه قرمز مرکبات (McGregor) Panonychuscitri روی ارقام پرتقال و نارنگي اهمیت اقتصادی دارند. سابقه کنترل شیمیايي کنه قرمز مرکبات روی ارقام پرتقال و نارنگي در شمال کشور تقريبا به اواخر دهه 1350 باز مي‌گردد.
بیشترين کنه‌کش‌ها در استان مازندران برای کنترل کنه قرمز مرکبات مصرف مي‌شود. فعالیت کنه قرمز مرکبات، از اوايل بهار، با افزايش دما به بیش از میانگین 15 درجه سلسیوس وکاهش بارندگي بیشتر مي‌شود و کمترين دوره نسلي آن از اواسط ارديبهشت تا مرداد ماه همراه با بیشترين علائم خسارت مشاهده مي‌گردد. تغذيه اين کنه توسط کلیسرسوزني از سبزينه سلول‌های برگ و پوسته سبز شاخه‌های یوان با عث ايجاد علائم لکه‌های نقط ای زرد رنگ بخصوص روی برگ مي‌شود و به‌تدريج به رنگ قهوه‌ای درآمده و ريزا برگ‌های خسارت ديده همراه با کاهش کمي محصول وکیفي میوه، مانند از دست دادن مايع درون میوه و اندازه‌های بزرگ وکوچک میوه پرتقال در درختان آسیب ديده مي‌شود. با توجه به افزايش سطوح زيرکشت باغات پرتقال و نارنگي به بالغ بر 108 هزار هکتار (بیش از سه برابر در مقايسه با دهه 1370)، زمینه برای گسترشدامنه فعالیت اين کنه آفت نیز فراهم شده است در حال حاضر برای کنترل خسارت کنه‌های آفت مرکبات، بیشترين وابستگي به مصرف کنه‌کش‌ها است. استفاده از کنه‌کش‌های کم خطر، موثر و کم‌هزينه مي‌تواند از کاهش تنوع، نابودی دشمنان طبیعي و مخاطرات زيست محیطي در باغات مرکبات جلوگیری نمايد.
شکل1-کنه قرمز مرکبات
دستورالعمل فنی
1-نمونه‌برداری تصادفي از برگ درختان باغ مرکبات مورد نظر در فواصل منظم 7 الي 10 روز از اواخر اسفند ماه، هم زمان با افزايش میانگین دما و طول روز، بخصوص در باغات پرتقال که سابقه مصرف کنه‌کش‌های شیمیايي را دارند انجام شود.
2- از آنجایی‌که بیشتر فعالیت اولیه کنه قرمز مرکبات در سطوح فوقاني نمونه برگ‌ها و اغلب درکنار رگبرگ اصلي در اوائل فروردين ايجاد مي‌شود. لازم است از ذره‌بین دستي با قدرت بزرگ نمايي 10 برابر يا بیشتر برای مشاهده فعالیت جثه کوچک کنه قرمز (کمتر از 0.5 میلی‌متر)، استفاده شده و بررسي تراکم مراحل فعال زيستي آن (لارو، نمف، بالغ) و درصد آلودگي برگ‌ها به جمعیت کنه قرمز مرکبات قبل از محلول پاشي انجام شود. در اين مرحله به محض مشاهده میانگین 5 فرد از مراحل فعال کنه در سطوح فوقاني 30 درصد از برگ‌های نمونه برداری شده (از حداقل 100 نمونه برگ که به صورت تصادفي نمونه برداری مي‌شوند)، زمان محلولپاشي درختان توسط کنه‌کش انويدور–اسپید يا ساير کنه‌کش‌ها مي‌باشد.
3- محلولپاشی با غلظت 0.2 در هزار اين کنه‌کش، صبح زود و همزمان با شروع فعالیت اين کنه آفت، ضمن کنترل آن، کاهش اثرات سوء اين کنه‌کش روی جمعیت دشمنان طبیعي آن که در مرحله آغازين فعالیت هستند خواهد داشت و بیش از 30 درصد صرفه در مصرف اين کنه‌کش در سطوح وسیع باغات مرکبات استان مازندران ايجاد مي‌کند. در هر حال بايد توجه داشت از اواسط ارديبهشت ماه، با افزايش میانگین دما،کاهش میزان و فواصل بارش‌ها، دوره نسلي کنه قرمز مرکبات کاهش و نسل‌های متعدد و جمعیت خسارتزای کنه بیشتر مشاهده خواهد شد.
4- در صورت نیاز به سمپاشي لازم است از کنه‌کشي استفاده شود که آخرين بار در سال قبل استفاده نشده است.
5- اگر میانگین جمعیت کنه قرمز بیش از 10 فرد فعال در 60 الي 70 درصد نمونه برگ‌های مرکبات مشاهده گردد، برای حفظ کارائي کنه‌کش، ابتدا لازم است اقدام به آبشويي درختان آلوده نمود، سپس يک تا دو روز بعد، از کنه‌کش‌های آلي مانند انويدور-استپید با غلظت 0.3 در هزار، از غلظت نیم در هزار اسپیرودايکلوفن (انويدور)، هگزی تیازوکس (نیسورون)، فن پیروکسي میت (اورتوس)، پیرادابن (سان مايت)، غلظت 0.2 در هزار آبامکتین در ترکیب با روغن باغباني، يا کنه‌کش‌های گیاهي (بايومايت، جي سي مايت) استفاده نمود.
6-قبل از محلولپاشي کنه‌کش انويدور-اسپید يا ساير کنه‌کش‌ها لازم است، وسعت دامنه آلودگي ساير میزبان‌ها به کنه قرمز مرکبات، مشخص گردد و همزمان روی ساير میزبان‌های آلوده به کنه قرمز نیز مبارزه شیمیایي انجام شود.
7- ا ستفاده بي‌رويه ازکنه‌کش‌ها فن پیروکسي میت در شرق و آبامکتین در غرب استان مازندران کارایي آن‌ها را در کنترل جمعیت کنه قرمز مرکبات بشدت کاهش داده است. برای جلوگیری از گسترش جمعیت‌های مقاوم به سموم ذکر شده، از محلولپاشي مجدد يا بکارگیری آن‌ها برای مدت 2 الي 3 ماه خودداری شود.
8-برای کاهش هزينه‌های سمپاشي، گاهي باغداران اقدام به ترکیب نمودن کنه‌کش، قارچ‌کش و حشره‌کش با يکديگر مي‌نمايند اين اقدام باعث نابودی دشمنان طبیعي کنه قرمز مرکبات مي‌شود و از انجا آن بايستي اجتناب کرد.
9-محلولپاشي کنه‌کش بدون مشاهده جمعیت و فعالیت کنه قرمز مرکبات به عنوان يک اقدام پیشگیرانه توصیه نمي‌شود و مي‌تواند در بلند مدت اثر بخشي کنه‌کش مورد استفاده را با کاهش مواجه سازد.