مشخصات گیاه‌شناسی جو
جو گیاهی علفی و یک ساله با نام علمی (Hordeum vulgare) و از خانواده (Poaceae) است که ارتفاع آن بسته به نوع رقم تا یک متر نیز می‌رسد. ساقه گیاه جو شبیه گندم و بند بند تو خالی و به اصطلاح ماشوره‌ای و دارای گره هستند. جو دارای ریشه‌های سطحی و افشان است و اکثر ریشه‌های آن تا فاصله 40 سانتیمتری در اطراف پراکنده می‌شوند. جو دارای برگ‌های باریک و بلند و از لحاظ رنگ روشن‌تر از برگ گندم است و انتهای برگ‌ها بصورت گرد است. دانه جو شامل میوه گندمه، پوشینه داخلی، پوشینه خارجی و محور سنبلک است.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی جو
|
نام فارسی
|
جو
|
|
نام انگلیسی
|
Barley
|
|
نام علمی
|
Hordeum vulgare
|
|
خانواده
|
Poaceae
|
شکل 1- آشنایی با خوشه، برگ، گل و دانه جو
کاشت
تاریخ کشت مناسب برای جو در اقلیم‌های سرد کشور شامل: در مناطق خیلی سرد کوهستانی از اواخر شهریور لغایت نیمه اول مهر ماه قبل از اولین بارندگی موثر پاییزه اما در مناطق سردسیر و معتدل از اول مهر ماه لغایت 25 مهر ماه قبل از اولین بارندگی موثر پاییزه است.
میزان بذر بر اساس تعداد 400 الی 450 دانه در متر مربع بر اساس وزن هزار دانه در ارقام جو (حدود 180- 200 کیلوگرم در هکتار) توصیه می‌شود. عمق کاشت جو به عواملی مانند ویژگی‌های رقم از نظر طول کلئوپتیل، اندازه و میزان پروتئین دانه اشاره نمود. بطور کلی عمق مناسب کاشت جو دیم 4 الی 5 سانتیمتر و فاصله ردیف‌ها 12-15 سانتیمتر در نظر گرفته می‌شود.
داشت
مقدار آب لازم برای جو پاییزه بیشتر از جو بهاره بوده و از کاشت تا برداشت آن 4 تا 7 هزار متر مکعب در هکتار است. برای جو بهاره 3 مرحله و جوهای پاییزه 4 تا 5 مرحله آبیاری کافی است. در زمان کاشت و برای تولید جوانه، خاک باید رطوبت کافی داشته باشد. پس از آنکه جوانه از خاک خارج شد، در مراحل مختلف رشد نیز باید آب کافی در اختیار گیاه قرار گیرد تا بتواند به رشد خود ادامه داده و دانه تولید نماید.
نیاز جو به آب در ابتدای دوره رشد زیاد است و تامین رطوبت در اطراف ریشه یکی از عوامل مهم و اولیه برای رشد کامل و تولید محصول کافی در گیاه می‌باشد. حساس‌ترین مرحله به تنش رطوبتی مرحله بین گرده افشانی و رسیدن دانه‌ها می‌باشد که باعث کاهش قابل توجه وزن هزار دانه می‌شود.
تغذیه صحیح گیاه یکی از عوامل مهم در بهبود کمی و کیفی محصول به شمار می‌رود. در فرایند تغذیه گیاه، باید هر عنصر به اندازه کافی و بطور صحیح در دسترس گیاه قرار گیرد تا بهره وری عنصر مصرفی افزایش یابد. از آنجا که میزان عناصر غذایی موجود در خاک یکی از مهمترین عوامل در تعیین میزان مصرف کودهای شیمیایی است لذا ضروری است کشاورزان قبل از مصرف کود از مزارع خود نمونه خاک تهیه نموده تا بر اساس نتایج آزمون خاک، توصیه‌های کودی مناسب انجام شود.
یکی از مهمترین عناصر غذایی برای جو ازت است که توصیه می‌شود ازت را بصورت سرک دو سوم آن را در پاییز در موقع کشت و در صورت اطمینان از بارندگی‌های بهاره یک سوم آن را در اواخر اسفند و اوایل بهار و به صورت سرک مصرف نمود. میزان نیاز جو به فسفر بیش از سایر غلات است. فسفر در رشد و نمو و تشکیل پروتئین، افزایش نشاسته، جوانه‌زدن، نمو ریشه و زودرسی گیاه اهمیت زیادی دارد. توصیه می‌شود که کودهای فسفره را در پاییز قبل از کاشت و یا همزمان با کاشت مصرف شود.
شکل 2- مزرعه جو
برداشت
جو را باید زمانی برداشت نمود که اندام‌های مختلف گیاه، بخصوص دانه‌ها رسیده و از حالت شیری خارج شده و تقریبا سفت شده باشند، همچنین رنگ برگ‌ها، ساقه‌ها و سنبله‌ها کاملا زرد شده باشد و قبل از آنکه سنبله‌ها کاملا خشک شوند باید نسبت به برداشت اقدام نمود تا خطر شکستن و افتادن سنبله‌ها و ریزش دانه‌ها پیش نیاید. زمان مناسب برداشت جو وقتی است که رطوبت دانه آن بین 15 تا 20 درصد رسیده باشد. در مورد ارقام حساس به ریزش باید، عملیات برداشت قدری زودتر انجام گیرد. مناسب‌ترین زمان برداشت جو حدود اواسط خرداد تا اواسط تیر و در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری از حدود اوایل تا اواخر خرداد می‌باشد.
شکل 3- برداشت مکانیکی جو