تعیین زمان برداشت مطلوب زیتون
صنعت روغن زیتون داراي رشد بسيار سریعی در جهان است و رقابت بين توليدکنندگان آن در حال افزایش است، بنابراین نياز به توليد کارآمدتر براي کسب درآمد اقتصادي است. تعيين زمان برداشت مناسب، پتانسيل بزرگی براي بهبود ميزان روغن استخراج شده در هر واحد زیتون است. مقدار روغنی که می‌تواند از ميوه‌هاي زیتون استخراج شود به بسياري از ویژگی‌ها از جمله رقم، آبياري، خاک، آب و هوا بستگی دارد. بسياري از این شاخص‌ها پس از آن که درختان کاشته شدند به سختی قابل تغيير هستند، ولی عامل زمان برداشت از محدود عوامل مهم قابل تغيير است که می‌تواند ميزان روغن قابل استخراج را تحت تاثير قرار دهد.
روشهاي مختلفی به منظور تعيين بهترین زمان برداشت وجود دارد که همه آن‌ها وابسته به معيارهاي ظاهري هستند. براي مثال تعداد دقيق روز پس از اولين باران، تاریخ ثابت در تقویم، ریزش طبيعی ميوه، نيروي لازم براي جداسازي ميوه‌ها و نشانه‌هاي خارجی بلوغ از معيارهاي زمان برداشت هستند. این معيارها قابل اعتماد نيستند، زیرا نمو و رسيدن ميوه زیتون با رقم و شرایط محيطی تغيير میکند و در نتيجه براي هر منطقه رشد و عملكرد متفاوت است.
امروزه متداول‌ترین روش براي تعيين تاریخ برداشت مطلوب زیتون استفاده از شاخص بلوغ بر اساس رنگ ميوه است که بوسيله شوراي بين‌المللی زیتون (IOC) توصيه شده است.
طی رسيدن ميوه زیتون با افزایش تجمع روغن، رنگيزه‌هاي آنتوسيانين نيز در ميوه زیتون تجمع می‌یابد، در حالی که فعاليت فتوسنتزي ميوه با کاهش غلظت هر دو رنگيزهي کلروفيل و کاروتنوئيد کاهش می‌یابد. در پایان فرآیند رسيدن، ميوه‌ها به رنگ بنفش یا به علت تجمع آنتوسيانين‌ها ارغوانی رنگ می‌شوند. بنابراین بر اساس شاخص رنگ از راه ارزیابی تغييرات رنگ پوست و گوشت ميوه‌ها میتوان زمان رسيدگی و برداشت زیتون را برآورد نمود. فرمول پيشنهادي تحت عنوان شاخص بلوغ یا رسيدگی (شاخص رنگ) به این صورت است که در یک نمونه 100 تایی ميوه که از نقاط مختلف یک درخت یا درختان مختلف به طور تصادفی برداشت می‌شوند و به شرح ذیل طبقه‌بندي می‌شوند.
= n0 تعداد ميوه‌هایی که به رنگ سبز باشد.
= n1تعداد ميوه‌هایی که به رنگ زرد باشد.
= n2تعداد ميوه‌هایی که پوست ميوه نقاط قرمز متمایل به زرد داشته باشد.
= n3تعداد ميوه‌هایی که به رنگ زرد، قرمز یا بنفش روشن باشد.
= n4تعداد ميوه‌هایی که رنگ پوست سياه ولی داراي گوشت بدون رنگ باشد.
=n5تعداد ميوه‌هایی که رنگ پوست سياه و نيمی از گوشت همراه با تغيير رنگ باشد.
= n6تعداد ميوه‌هایی که رنگ پوست سياه و نيمی از گوشت تا هسته همراه با تغيير رنگ باشد.
= n7تعداد ميوه‌هایی که رنگ پوست سياه و گوشت هم کاملا تغيير رنگ داده باشد.
به نظر می‌رسد با توجه به مطالعات پژوهشگران مختلف، استفاده از شاخص بلوغ (رنگ) روش مناسبی جهت تعيين بهترین زمان برداشت ارقام روغنی زیتون باشد. ميوه‌هاي زیتون در مراحل مختلف رسيدن بر اساس شاخص رنگ در شكل یک نشان داده شده است. با پيشرفت رسيدگی ميوه‌ها، شاخص رسيدگی به صورت خطی افزایش می‌یابد.
شکل1-برداشت دستی زیتون
زمان مناسب برداشت ميوه براي استخراج روغن زیتون در بيشتر ارقام وقتی است که شاخص بلوغ 5 باشد. با این وجود، این عدد براي همه ارقام صدق نمی‌کند و شاخص بلوغ مناسب در بين ارقام متفاوت است. بنابراین ضروري است که شاخص بلوغ براي هر رقم جداگانه محاسبه و بهترین شاخص براي آن رقم به منظور استخراج روغن تعيين شود. براي مثال گزارش شده است که بهترین مرحله برداشت ميوه زیتون رقم کورنيكابرا زمانی است که شاخص رسيدگی بيشتر از 3 و کمتر از 4.5-4 باشد.
در پژوهشی دیگر شاخص رسيدگی ميوه‌هاي ارقام زرد، روغنی، آربكين و کوراتينا طی چهار مرحله برداشت شامل 15 مهر، 26 مهر، 10 آبان و 20 آبان در منطقه علی آباد رودبار تعيين گردید. بر اساس نتایج بدست آمده، افزایش در شاخص رسيدگی در رقم روغنی نسبت به سه رقم دیگر سریع‌تر انجام گرفت، رقم کوراتينا کمترین شاخص رسيدگی (شاخص 4.95) را در برداشت 20 آبان داشت، به عبارتی رنگ‌گيري و رسيدگی ميوه رقم کوراتينا دیرتر از سایر رقم‌ها در منطقه علی آباد رودبار بود.
هم چنين در پژوهشی دیگر مشخص شد که شاخص رسيدگی ميوه‌هاي رقم روغنی طی مراحل پيشرفت رنگ و رسيدن ميوه افزایش می‌یابد. بر همين اساس پيشنهاد شده است که اگر تنها کميت روغن مدنظر باشد، بهترین زمان برداشت براي منطقه رودبار و مناطق مشابه 20 آبان یعنی در شاخص رسيدگی 6 (براي ارقام روغنی و آربكين) و شاخص رسيدگی 5 (براي ارقام زرد و کوراتينا) است.
با این حال، استفاده از شاخص رنگ نيز کاملا قابل اعتماد نيست، چون این روش ارزیابی بر اساس برآورد چشمی فرد تكيه دارد. شاخص بلوغ تنها می‌تواند به عنوان یک راهنما مورد استفاده قرار گيرد ولی نمی‌تواند دوره برداشت دقيق براي هر رقم را تعيين کند. تعداد زیادي از محققان سعی کرده‌اند روشهاي جایگزینی براي محاسبه دقيق شاخص برداشت بر اساس استفاده از سایر تفاوت‌هاي ميوه‌ها در دوران بلوغ با فرض ارتباط با ميزان روغن به کار گيرند. براي مثال:
سوليانس و همكاران (1975) تعيين بخش فنلی گوشت زیتون بوسيله روش اسپكترفتومتري را پيشنهاد کردند.
والهف (1976) شاخص رسيدن بر اساس نسبت اسيد ماليک به اسيد سيتریک ميوه‌ها را پيشنهاد کرد.
استی و همكاران (1998) شاخص رسيدن مبتنی بر تعيين ترکيبات زیست فعال با استفاده از HPLC را پيشنهاد کردند.
رانالی و همكاران (1998) شاخص رسيدن بر اساس منحنی نرخ تنفس ميوه زیتون که مصادف با مرحله فرازگراي ميوه‌ها است را پيشنهاد کردند.
مایكلبارت و جيمز (2003) تعيين زمان برداشت مطلوب براي زیتون بوسيله آسياب ميوه بر اساس محاسبه ماده خشک آن‌ها را پيشنهاد کردند.
گارسيا و یوسفی (2005) استفاده از روشهاي غير مخرب همانند تعيين سفتی ميوه با استفاده از یک چگالی سنج دستی و یا اندازه‌گيري رنگ پوست با استفاده از رنگ‌سنج قابل حمل را پيشنهاد کردند.
اخيرا از روش پيشرفته تصویربرداي به منظور تعيين شاخص رسيدگی استفاده می‌شود. در این روش، تصاویر از درون سلول‌هاي طراحی شده که در اتاق تاریكی قرار دارند گرفته می‌شود. یک دوربين دیجيتالی درون این سلول‌ها قرار گرفته و قادر به گرفتن عكس‌هاي با کيفيت بالا می‌باشد. سپس عكس‌ها با استفاده از محاسبه عددي بر اساس 28 صفت متفاوت شامل رنگ، شكل، تقارن، آسيب‌ها و غيره تجزیه و تحليل می‌شوند. سرانجام داده‌هاي خام جمع‌آوري شده و بوسيله کامپيوتر تجزیه و تحليل می‌شود و گروه آزمایش کننده خود نيز به منظور تائيد تجزیه و تحليل کامپيوتر زیتون‌ها را بررسی می‌کنند و ميوه‌ها را طبقه‌بندي می‌کنند.
در مناطق مختلف زیتون‌کاري ممكن است بر اساس ميزان دسترسی و توانایی کاربرد هر یک از این روش‌ها براي تعيين بهترین زمان برداشت استفاده شود. از آنجایی که دسترسی به تجهيزات مذکور و کاربرد اکثر روشهاي فوق در بيشتر مناطق کشور مشكل بوده و نياز به متخصصين ویژه در این زمينه دارد. از سوي دیگر ممكن است کاربرد روشهاي مدرن از نظر فنی و اقتصادي براي باغداران خرد مقرون به صرفه نباشد. بنابراین به منظور بررسی بهترین زمان برداشت، محققين و باغداران کشور می‌توانند براي تعيين تاریخ برداشت مطلوب زیتون استفاده از شاخص بلوغ بر اساس رنگ ميوه استفاده کنند.
اثر زمان برداشت بر میزان روغن میوه‌ها
ميزان روغن ميوه‌هاي زیتون ویژگی مهمی براي انتخاب ارقام است که اغلب به شرایط رشدي و درجه رسيدگی ميوه بستگی دارد، ولی نحوه تجمع روغن بيشتر به رقم بستگی دارد. در بيشتر ارقام بيشترین مقدار روغن قبل از رسيدگی کامل ميوه تجمع می‌یابد. به طور کلی ميزان روغن در ماده خشک در دوره رسيدگی ميوه افزایش می‌یابد و تجمع روغن تا زمان شروع سياه شدن پوست (اپيكارپ) افزایش می‌یابد. گزارش‌هاي متعدد دیگري وجود دارد که نشان می‌دهد زمان برداشت بر ميزان روغن تاثير زیادي دارد. ميزان روغن تابعی از زمان برداشت است که با پيشرفت رسيدگی ميوه ميزان روغن در ميوه افزایش می‌یابد. درصد افزایش روغن بر اساس وزن خشک با پيشرفت رسيدگی ميوه از 15 مهرماه تا 20 آبان ماه در ارقامی مثل زرد، روغنی و کوراتينا قابل ملاحظه گزارش شده است، ولی در رقم آربكين تفاوت قابل ملاحظه‌اي در درصد روغن ميوه با پيشرفت رسيدگی مشاهده نشد. اگرچه تفاوت قابل ملاحظه‌اي بين ارقام مختلف زیتون از لحاظ ميزان روغن در 15 مهر وجود داشت، ولی در برداشت 20 آبان این اختلاف به حداقل کاهش پيدا کرد. بنابراین میتوان نتيجه گرفت که اگر تنها کميت روغن مدنظر باشد، بهترین زمان برداشت براي ارقام زرد، کوراتينا، روغنی و آربكين در منطقه رودبار و مناطق مشابه برداشت 20 آبان است. هم چنين بهترین زمان برداشت ميوه‌هاي ارقام دزفول و زرد در شرایط آب و هوایی شيراز به منظور روغنکشی به ترتيب اول تا 10 آذرماه و پس از 10 آذرماه گزارش شده است.
برداشت میوه زیتون
برداشت ميوه‌ها پس از تعيين زمان مناسب برداشت به منظور تهيه کنسرو و یا روغنکشی در جهان به روشهاي مختلف انجام می‌شود. هر چند برداشت ميوه‌هاي زیتون به منظور تهيه کنسرو در بيشتر مناطق جهان هنوز هم به روش دستی انجام می‌شود، ولی برداشت به منظور استخراج روغن بيشتر به روش مكانيزه انجام می‌شود. در بخش بعد به مهمترین روشهاي برداشت زیتون در ایران و جهان پرداخته می‌شود.
روش‌های سنتی برداشت میوه‌های زیتون
در بسياري از نقاط جهان از جمله ایران هنوز ميوه زیتون به منظور استخراج روغن با دست یا با استفاده از ابزارهاي چوبی برداشت می‌شوند. در برخی مناطق جهان، جمع‌آوري ميوه‌هاي زیتون که به طور طبيعی یا بوسيله وزش باد و باران روي زمين ریخته شده‌اند نيز رایج است. این روش تنها زمانی که درختان داراي ارتفاع زیاد هستند و یا نيروي کار کمی وجود دارد ترجيح داده می‌شود. از معایب برداشت دستی، میتوان به مدت زمان طولانی برداشت و هزینه‌هاي زیاد کارگري اشاره کرد. از معایب برداشت با چوب میتوان به آسيب دیدن ميوه‌ها و درختان اشاره کرد. آسيب‌هاي مكانيكی به ميوه‌ها در حين برداشت، فرایند اکسيداسيون روغن را افزایش داده و به دنبال آن باعث کاهش کيفيت و ارزش تغذیه‌اي روغن زیتون می‌شود. خسارت به درخت به روش انتخابی مورد استفاده براي برداشت ميوه زیتون بستگی دارد. در بسياري از مناطق، جمع‌آوري ميوه‌ها با استفاده از چوب است. در نتيجه استفاده از این روش، درختان به شدت آسيب می‌بينند، ميزان محصول به علت آسيب شاخه‌ها کاهش می‌یابد و هزینه عمليات برداشت بسيار زیاد است. در تجزیه و تحليل اقتصادي یک باغ زیتون متوسط که ميوه با سيستم سنتی برداشت می‌شود مشخص شده است که که حدود 80 تا 90 درصد هزینه‌ها مربوط به برداشت است. بنابراین تالش براي توسعه شيوه برداشت مكانيزه بسيار ضروري است.
برداشت مکانیکی زیتون
در سال‌هاي اخير برداشت مكانيكی با استفاده از انواع مختلف ماشين‌هاي لرزاننده درخت به شدت توسعه یافته است. استفاده از چنين فن‌آوري‌هایی موجب بهبود کارایی برداشت زیتون می‌شود. در برخی از ارقام تا 80 درصد ميوه‌هاي زیتون بوسيله لرزاننده مكانيكی از درخت برداشت می‌شوند. با این حال در بسياري از ارقام، سيستم‌هاي مكانيكی به علت آسيب شدید به درختان برداشت شده و سرعت پایين برداشت در هر درخت داراي کارایی پایين هستند. اخيرا نوع جدیدي از ماشين‌هاي برداشت انگور به صنعت زیتون معرفی شده است. با این حال، این فن‌آوري‌هاي جدید برداشت زیتون فقط در باغ‌هاي زیتونی که با استفاده از ارقام پاکوتاه با تراکم بالا کاشته می‌شوند کاربرد دارند، ولی این ارقام به راحتی در دسترس نيستند و مشكل آسيب شدید به درختان نيز نياز به بررسی بيشتر دارد. پيشنهاد می‌شود که ترکيبی از راهكارهاي مهندسی همراه با مواد شيميایی سست‌کننده نيروي اتصال ميوه‌ها به شاخه‌ها می‌تواند راهكار مناسبی براي برداشت مكانيكی زیتون ارائه کند.
شکل2-برداشت مکانیکی زیتون
سیستم‌های مکانیکی موجود
شانهدستی پنوماتیک (بادی)
در صورتی که شخص برداشت کننده با شانهدستی پنوماتيک به خوبی آموزش دیده باشد و به طور مداوم کار کند می‌تواند حدود 150 تا 170 کيلوگرم در ساعت برداشت کند. عمل برداشت بدون آسيب به درختان و ميوه‌ها انجام می‌شود. این سيستم از یک شانه که با هواي فشرده کار میکند و روي یک ميله با طول متغير 3 تا 55.5 متري قرار گرفته، تشكيل شده است.
لرزاننده تراکتوری
لرزاننده تراکتوري نوعی برداشت کننده ارتعاشی است. انواع زیادي از برداشت کننده ارتعاشی وجود دارد. رایج‌ترین دستگاهی است که می‌تواند به تراکتور متصل شده و با استفاده از پمپ هيدروليک نيروي لازم به قسمت لرزاننده انتقال یاید. برداشت‌کننده ابتدا در زیر درختان قرار داده شده و سپس دستگاه را به تنه درخت متصل کرده و براي 5 تا 15 ثانيه بسته به رقم زیتون، درخت را می‌لرزاند. نيروي ارتعاشی این دستگاه‌ها به سمت بالاي درخت آمده و باعث ریزش ميوه‌ها می‌شود.
برداشت کننده با شانه جانبی
این برداشت کننده، کوروان نیز نامیده می‌شود. نوع جدیدي از برداشت کننده‌ها هستند که عمدتا براي برداشت زیتون‌هاي کنسروي طراحی شده‌اند. هم چنين براي برداشت محصولات باغی دیگر مانند بادام، گردو و انگور می‌تواند مورد استفاده قرار گيرد. این دستگاه شامل چندین پلتفرم با هده‌اي چرخشی متعدد با انگشت‌هاي پلاستيكی بلند و سيستم‌هاي نقاله می‌باشد. این دستگاه می‌تواند ميوه‌هاي یک درخت را در مدت 60 ثانيه برداشت کند.
برداشت کننده استرادل
به طور کلی برداشت‌کننده استرادل براي ارقام زیتون پاکوتاه استفاده می‌شود. براي استفاده کارآمد از این دستگاه، درختان زیتون باید به طور متراکم کاشته شوند و با استفاده از بازدارنده‌هاي رشد و هرس به شكل پرچين نگهداري شوند.
تحقيقات طولانی مدت در طول بيش از یک دهه در زمينه برداشت مكانيكی زیتون منجر به پيشرفت قابل ملاحظه‌اي در زمينه فن‌آوري‌هاي برداشت زیتون منجر گردیده است. با این حال، براي کاهش هزینه برداشت مكانيكی در ماشين‌هاي برداشت کننده باید دو مشكل که عبارتند از خسارت قابل توجه به ميوه‌ها و کارایی ضعيف برداشت ميوه بر طرف شود.
عوامل موثر بر برداشت مکانیکی
توانایی برداشت موفقيت‌آميز با استفاده از فن‌آوري برداشت مكانيكی به وسيله عوامل باغبانی، محيطی و فيزیولوژیكی تحت تاثير قرار می‌گيرد.
عوامل باغبانی و محیطی
شکل درخت، هرس و تراکم سایه‌انداز (تاج)
نحوه آرایش تنه و شاخه درخت، ارتفاع، شكل و تراکم تاج به طور قابل توجهی بازده برداشت مكانيكی درختان زیتون را تحت تاثير قرار می‌دهد. براي برداشت کننده‌هاي نوع لرزاننده زیتون، اولين شرط مهم داشتن تنه راست در حدود یک متر از سطح زمين است. این بخش از تنه باید عاري از شاخه باشد تا اجازه اتصال هد دستگاه به تنه را بدهد و در نتيجه برداشت‌کننده سریع‌تر و بدون آسيب به درخت کار کند. شكل تاج، عرض، طول و تراکم درخت نيز برداشت مكانيكی را تحت تاثير قرار می‌دهد. به همين دليل تربيت مناسب اسكلت درخت زیتون در طول دو سال اول پس از کاشت ضروري است. در ابتدا وقتی که درخت تنها 30 تا60 سانتی‌متر طول دارد، هر شاخه‌اي که پایين تر از 30 سانتی‌متري تنه از زمين شروع به رشد می‌کنند باید حذف شوند. شاخه‌هاي بالاتر از 30 سانتی‌متر از زمين می‌توانند با هرس متوسط براي رشد باقی بمانند. درختان برخی از گونه‌هاي زیتون معمولا روي تنه مرکزي مستقيم با شاخه‌هاي جانبی کوچک رشد می‌کنند. بقيه ممكن است داراي تاج رو به بالا با یک تنه منفرد بدون شاخه‌هاي جانبی باشد. هر دو نوع قابل قبول است، ولی باید شاخه‌هاي جانبی درخت را براي رشد در ارتفاع 1.25 متري تشویق کرد. این شاخه‌هاي جانبی ساختار اصلی درخت بالغ را تشكيل خواهند داد. درختان زیتون بالغ نياز به نگهداري به صورت مرکز باز دارند تا اجازه نفوذ نور را دهد و در نتيجه توليد ميوه و سلامت درخت بيشتر شود. شكل جامی بهترین نوع می‌باشد، زیرا در این شكل تربيت عادت رشدي بسيار قوي و تنه تنومند است، در نتيجه برداشت مكانيكی را تسهيل میکند.
ارقام پاکوتاه و یا استفاده از بازدارنده‌هاي رشد براي کار با برداشتکنندههاي استرادل نياز است. این برداشت‌کننده به طراحی ویژه تنه همانند برداشت کننده لرزاننده نياز ندارد. با توجه به این که امروزه تعداد بسيار محدودي از ارقام زیتون وجود دارند که به طور طبيعی پاکوتاه و پر محصول باشند، بنابراین استفاده از بازدارنده‌هاي رشد بيشتر رایج است. آبياري و کوددهی مناسب از روشهاي بسيار مهم براي حفظ درختان زیتون به صورت پاکوتاه هستند. آربكين رقمی است که تاج کوچک توليد میکند و براي کشت متراکم استفاده می‌شوند. در کشتهاي متراکم پس از چند سال تمام شاخ و برگ درختان براي کسب نور طویل شده و درهم می‌روند. براي غلبه بر این مشكل لازم است هر ساله درختان به طور منظم هرس شوند. در باغ‌هاي بزرگ زیتون، هرس باید به وسيله هرس مكانيكی انجام شود. با این حال در بسياري از موارد ممكن است هرس کافی نباشد. اخيرا مشخص شده که تيمار با مواد بازدارنده رشد (ضد جيبرلين) مانند پاکلوبوترازول به طور قابل توجهی ممكن است به نگهداري درختان زیتون در اندازه متوسط و حتی افزایش باردهی آن‌ها کمک کند.
تراکم باغ
رعایت فاصله کاشت مناسب درختان یكی از عوامل مهم در برنامه‌ریزي و طراحی باغ‌هاي زیتون براي استفاده از برداشت مكانيكی است. به طور کلی بر اساس تجربه بسياري از کارشناسان در طول چندین سال، استفاده از برداشتکنندههاي لرزاننده زیتون، فاصله کاشت کمتر از 5 × 8 ( 8 متر فاصله بين ردیف‌ها و 5 متر فاصله بين درختان) توصيه می‌شود که این فاصله کاشت براي برداشت مكانيكی زیتون از نوع لرزاننده بسيار کارآمد است. فاصله کشت براي برداشتکنندههاي استرادل باید 7 متر بين ردیف‌ها و 3 متر بين درختان باشد. حتی هنگامی که باغ با تراکم بالا طراحی می‌شود وجود فضاي کافی بين ردیف براي عبور ماشين برداشت‌کننده ضروري است.
رقم
ارقام مختلف زیتون بر اساس وزن ميوه و نيروي لازم جهت جداسازي ميوه از شاخه به شدت با یكدیگر متفاوت هستند و نسبت بين این دو عامل می‌تواند برداشت مكانيكی ميوه زیتون را تحت تاثير قرار دهد. اگرچه نسبت وزن ميوه به نيروي لازم جهت جداسازي آن از شاخه در همه ارقام با بلوغ ميوه کاهش می‌یابد با این وجود این نسبت به طور قابل توجهی در بين ارقام مختلف زیتون متفاوت است. وزن ميوه و نيروي لازم جهت جداسازي آن از شاخه را میتوان به طور مستقيم اندازه‌گيري کرد و سپس نسبت این دو را محاسبه کرد. اگرچه پژوهش‌هاي بسياري زیادي در زمينه تعيين نسبت وزن ميوه به نيروي لازم جهت جداسازي آن از شاخه انجام شده است ولی این شاخص هنوز تبدیل به عامل مهم در انتخاب رقم نشده است.
عوامل فیزیولوژیکی
بلوغ پيشرفته و پيري در بافت‌هاي زایشی زیتون از جمله گل‌ها و ميوه‌ها موجب تشكيل منطقه ریزش می‌شود. فرآیند ریزش عمدتا بوسيله هورمونهاي گياهی از جمله جيبرلين‌ها، سایتوکنين‌ها، اسيد آبسيزیک و اتيلن تنظيم می‌شود. اتيلن به عنوان عامل اصلی تشكيل منطقه ریزش شناخته شده است. اتيلن سبب القاي سنتز آنزیم سلولاز و نيز تنظيم فعاليت تعدادي از ژن‌ها و آنزیم‌هاي تخریب‌کننده در دیواره سلول مانند پكتينازها و اکسپانسينازها و اکستنسينازه و غیره می‌شود. تمام این آنزیم‌ها که بوسيله اتيلن تحت تاثير قرار می‌گيرند در کنترل زنده‌مانی، پيري و تخریب بافت دم ميوه زیتون دخالت دارند. منطقه ریزش در ساقه متصل شده به ميوه بالغ و پير زیتون تشكيل می‌شود. این ویژگی ناشی از حساسيت بالاي بافت بالغ نسبت به بافت جوان به اتيلن است. ریزش طبيعی در بافت‌هاي زیتون قبل از پلاسموليز سلول‌هاي منطقه ریزش و از دست دادن مواد دیواره سلولی رخ می‌دهد.
کاربرد مواد شیمیایی جهت تسهیل برداشت مکانیکی
اتفن نام تجاري یک تنظيم‌کننده مصنوعی رشد گياهی است که به مجرد کاربرد در صورت مناسب بودن شرایط به اتيلن تبدیل می‌شود. اگر چه بسياري از گروه‌هاي طرفدار محيط زیست در مورد سميت هورمونهاي رشد و کودها نگران هستند ولی مسموميت از طریق اتفن بسيار پایين است و معمولا به سرعت تبدیل به اتيلن می‌شود. اتفون در شرایط به شدت اسيدي ذخيره می‌شود و براي آزاد و فعال شدن اتيلن نياز به افزایش پ‌هاش (pH) تا سطح خنثی است به طوري که تمام اتيلن در یک زمان منتشر شود. در سه دهه آخر قرن بيستم تالش‌هاي بسياري براي توسعه روشهاي بر اساس اتيلن و عوامل آزاد کننده اتيلن مانند اتفون و غيره به منظور بهبود راندمان برداشت مكانيكی محصول زیتون انجام شد ولی این تالش‌ها به شكست انجاميد. دليل اصلی براي این نارسایی مربوط به اثرات غير متعادل و کنترل نشده عوامل آزاد کننده اتيلن روي شاخ و برگ و ميوه‌هاي درختان زیتون بود. پاسخ بافت‌هاي زیتون به اتيلن به شدت تحت تاثير غلظت آن و شرایط محيطی قرار می‌گيرد. اگر غلظت یكسان عوامل آزادکننده اتيلن در درجه حرارت بالا و رطوبت پایين استفاده شود ممكن است سبب آسيب شدید شود و از سوي دیگر اگر در درجه حرارت کم و رطوبت بالا و یا شرایط بارانی به کار برده شود ممكن است کاملا بيهوده و بی‌اثر باشد. اثر اتفن ارتباط بسيار نزدیكی با وضعيت آب در ميوه‌ها، شاخ و برگ درختان و مرحله بلوغ ميوه‌ها دارد. در بسياري از موارد اتفن موجب ریزش گسترده برگ‌ها شده و حتی ممكن است اثر کشنده روي تمام شاخه‌ها و درختان داشته باشد. از آنجا که بسياري از فرآیندهاي تحت کاربرد عوامل آزاد کننده اتيلن غير قابل پيش بينی و پيچيده است، کاربرد اتفن جهت کمک به تسهيل برداشت مكانيكی در صنعت زیتون مقبول واقع نشده است. تنها در سال 2002 بود که کمک به تسهيل برداشت مكانيكی بر اساس ترکيبات آزاد کننده اتيلن توسعه یافته و در سطح بين‌المللی به عنوان کمک به برداشت مكانيكی زیتون پذیرفته شد.
مزایاي استفاده از مواد کاهش دهنده نيروي حذف ميوه عبارتند از: کمک به برداشت زودتر محصول و متعاقب آن بهبود کيفيت روغن، کاهش تناوب باردهی و افزایش کارایی برداشت مكانيكی. اخيرا نيز تحقيقات بسياري در استراليا جهت استفاده از مواد کاهش دهنده نيروي لازم جهت جداسازي ميوه از شاخه انجام شده است که نتایج یكی از آن‌ها نشان داد که 7 روز پس از کاربرد اتفون، کاهش بارزي در نيروي لازم جهت جداسازي ميوه از شاخه در مقایسه با تيمار شاهد مشاهده شد. همچنين کارایی این مواد به زمان کاربرد بستگی داشت و بيشترین کارایی بين 2 تا 3 هفته پس از کاربرد به دست آمد. هم چنين محاسبه ميزان ریزش برگ تفاوت چشمگيري با تيمار شاهد نداشت و در بيشتر موارد در محدوده قابل پذیرش بودند. گزارش‌هاي دریافت شده در استراليا از باغداران نشان‌دهنده ریزش شدید برگ‌ها (بيش از 25 درصد به علت کاربرد غلظت هاي بالا و یا در درختان تحت تنش شدید بوده است. هم چنين) ارزیابی عوامل کاهش دهنده نيروي لازم جهت حذف ميوه (اتفن و منو فسفات پتاسيم)، وقتی که با غلظت، زمان و شرایط صحيح استفاده شدند اثر مثبتی روي کاهش نيروي لازم جهت جداسازي ميوه نشان دادند. وقتی ميزان بار ميوه روي درخت زیاد باشد، تاثير این مواد زیاد است. بنابراین این مواد پتانسيل کمک به برداشت ميوه‌هاي ارقامی که نيروي زیاد جهت حذف از شاخه نياز دارند (مانند ارقام فرانتویو، کرونيكی و آربكين) را دارد. با این وجود، کاربرد مواد هورمونی هميشه پتانسيل خطر ریزش ناخواسته‌ي برگ یا ميوه را دارند. بنابراین باغداران باید براي استفاده از این مواد آموزش داده شوند. در صورت استقبال براي استفاده این مواد، کاربرد اتفون (حاوي 480 گرم در ليتر ماده موثر است) به ميزان مناسب مثل 0.01 تا 0.02 درصد یا 0.05 درصد + 3 درصد منوفسفات‌پتاسيم +0.7 درصد سورفكتانت غير یونی توصيه می‌شود.