مشخصات گیاه‌شناسی لوبیا سبز
لوبیا سبز با نام علمی (Phasaeolus vulgaris L.) از خانواده (Leguminosa)، گياهي است يكساله، داراي يك ريشه اصلي راست و ريشه‌هاي فرعي فراوان، در روي ريشه‌هاي كوچك لوبيا غده‌هاي قهوه‌اي رنگ نامنظم، تثبيت كننده ازت قرار گرفته است برگ‌هاي مركب كه از سه جفت برگچه تشكيل شده‌اند، بادمبرگ طولاني به طور متناوب روي ساقه آن قرار گرفته‌اند. ممكن است برگچه‌ها از كرك‌هاي ريز پوشيده شده باشند. برگ‌هاي لوبيا داراي گشواره هستند گل‌هاي لوبيا به صورت خوشه‌اي يا منفرد از جوانه‌هاي جانبي كنار برگ‌ها بوجود مي‌آيند. جام گل لوبيا سفيد يا ارغواني مي‌باشد گل لوبيا خودگشن است. براثر تلقيح گل ميوه آن كه به صورت غلاف يا نيام مي‌باشد، بوجود مي‌آيد نيام لوبيا بلند، باريك و گاهي ممكن است خميده باشد. در هرنيام تعداد 4 تا 12 عدد بذر وجود دارد. نيام نارس لوبيا به صورت سبز مصرف مي‌شود و به آن beans Snap مي‌گويند. نيام ممكن است نخ‌دار و يا بدون نخ باشد. انواع بدون نخ آن، بخصوص زماني كه به صورت نارس برداشت مي‌شود، بيشتر مورد توجه است و آن‌را Stringless bean مي‌نامند.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی لوبیا سبز
|
نام فارسی
|
لوبیا سبز
|
|
نام انگلیسی
|
green beans
|
|
نام علمی
|
Phasaeolus vulgaris L.
|
|
خانواده
|
Leguminosa
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و غلاف لوبیا سبز
کاشت
لوبیا سبز گیاهی روز کوتاه و گرمادوست که روزهاي گرم و شب‌هاي خنک مناسب رشد آن می‌باشد. دماي مورد نیاز براي رشد آن در روز 20 تا 28 درجه و در شب 15 تا 20 درجه سانتیگراد است. دماي بیش از 30 درجه مناسب رشد آن نبوده و دماي بیش از 35 درجه سانتیگراد منجر به عدم تشکیل دانه در آن می‌شود و همچنین دماي کمتر از 15 درجه سانتیگراد براي رشد آن نامناسب می‌باشد. صفر فیزیولوژیک لوبیا 10 درجه سانتیگراد و حداقل دماي قابل تحمل براي بوته لوبیا 5 درجه سانتیگراد است. خاکی که براي کشت لوبیا در نظر گرفته می‌شود باید به اندازه کافی عمق داشته و در قسمت سطحی نرم و حاصلخیز باشد. خاك مناسب جهت کشت لوبیا خاك‌هاي لومی تا لوم رسی می‌باشند. لوبیا از جمله گیاهان حساس به شوري بوده و تا 2 دسی زیمنس بر متر شوري را تحمل می‌کند ولی کاهش عملکرد آن از شوري 8/0 دسی زیمنس بر متر شروع می‌شود. لوبیا در خاك‌هایی با pH تا حدود 8 توانایی رشد نسبتاً خوبی دارد ولی pH مناسب رشد آن بین 6-7 می‌باشد.
تاریخ کاشت لوبیا بسیار مهم بوده و باید به گونه‌اي انتخاب گردد که مرحله حساس رشد آن به ویژه گلدهی با گرما و خشکی تابستان مواجه نشود. همچنین رسیدن محصول به سرماي پائیزه برخورد نکند. تاریخ کاشت در استان‌هاي لوبیا کاري کشور متنوع است به طوري که از اوایل فروردین (لرستان) تا اواخر تیرماه (برخی مناطق مرکزي) کشت لوبیا مشاهده شده است.
شکل 2- مزرعه لوبیا سبز
داشت
مقدار آب مورد نیاز بستگی به بافت و ساختمان خاك، شرایط آب و هوایی و ... دارد. در خاك‌هاي با بافت متوسط به دلیل نفوذپذیري بیشتر خاك و تبخیر بیشتر آب از سطح خاك، مقدار مصرف آب بیشتر از خاك‌هاي نیمه سنگین می‌باشد. در روش هیرم کاري فاصله اولین و دومین آبیاري بعد از کاشت با آبیاري‌هاي دیگر تفاوت دارد. اولین آبیاري بعد از کاشت بر اساس بافت خاك و اقلیم منطقه به فاصله 25 - 15 روز می‌باشد. در این مدت بذور لوبیا جوانه‌زده و به مرحله دو برگی می‌رسند. آبیاري دوم به فاصله 8-10 روز و آبیاري‌هاي بعدي بسته به بافت خاك به طور متوسط هر 4-8 روز یکبار انجام می‌شود. خاك‌هاي با بافت سبک‌تر 3-4 روز و خاك‌هاي با بافت سنگین‌تر 5-8 روز انجام می‌شود. مرحله حساس لوبیا به تنش آبی از ابتداي گلدهی تا مرحله تشکیل غلاف می‌باشد. کمبود آب در این دوره خسارت زیادي به لوبیا وارد می‌کند. آخرین آبیاري باید طوري انتخاب گردد که حدود 25 درصد از غلاف‌هاي لوبیا رسیده باشد . لوبیا از جمله گیاهانی است که به آبیاري بسیار حساسیت نشان میدهد، به طوري که آب آبیاري باید به اندازه کافی پاي بوته لوبیا نفوذ کند.
به منظور تولید بیشتر محصول، کاربرد مقادیر کافی و متعادل عناصر غذایی متناسب با عملکرد مورد انتظار شرط اساسی می‌باشد. توصیه کودي لوبیا بر اساس تجزیه خاك و بافت‌هاي گیاهی و عملکرد مورد انتظار براي یک رقم خاص صورت می‌گیرد .
برداشت
اززمان کشت تا موقع برداشت محصول 60-70 روز طول می‌کشد. انواع پا بلند دوران لوبیای سبز دوره میوه‌دهی طولانی‌تری داشته تا سرد شدن هوا میوه‌دهی آن‌ها ادامه دارد. برداشت لوبیا سبز معمولاً با دست انجام می‌گیرد. بطورکلی انواع پاکوتاه در 2 تا 3 مرحله و لوبیای پابلند را 5 تا 6 مرحله برداشت می‌کنند. مقدار محصول برای انواع پاکوتاه حدود 8 تا 13 تن و برای لوبیای پابلند 20 تا 28 تن در هکتار است. بعد از برداشت کیفیت لوبیا سبز شدیداً تحت تاثیر عوامل محیطی بخصوص گرما قرار می‌گیرد، بنابراین چنانچه کیفیت بالا مورد نظر باشد باید 24 ساعت بعد از برداشت غلاف‌ها بصورت تازه مصرف شوند در غیر اینصورت در دمای صفر درجه سانتیگراد و رطوبت 80 تا 90 درصد نگهداری می‌گردن،. اگر غلاف دیر بر داشت شود در این صورت حالت شکننده‌گی و هم تر بودن را از دست میدهد و حالت فیبر را به خود می‌گردد.
شکل 3- برداشت دستی لوبیا سبز