نیاز غذایی محصولات گلخانه ای
گیاهان جهت ادامه حیات رشد و نمو خود به عناصر غذایی نیاز دارند. تاکنون 17 عنصر غذایی شناسایی شده‌اند که برای ادامه حیات و باردهی گیاهان ضروری بوده. این عناصر با توجه به میزان مصرف به دو گروه کم مصرف و پر مصرف تقسیم شده که صرف نظر از میزان مصرف هر یک برای اعمال حیاتی گیاه لازم و ضروری بوده و می‌بایست به اندازه کافی در اختیار گیاه قرار گیرد.
عناصر پر مصرف شامل کربن، هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و گوگرد و عناصری همچون آهن، روی، مس، منگنز، بر، مولیبدن و کلر در گروه عناصر کم مصرف قرار داشته که اصطلاحا به این عناصر ریزمغذی نیز گفته می‌شود. عناصر غذایی عمدتا به صورت محلول از طریق ریشه و از محیط کشت (خاک یا بسترهای بدون خاک) جذب و مورد استفاده گیاه قرار می‌گیرند.
برنامه کودی محصولات گلخانه‌ای
در تدوین برنامه کوددهی جهت تامین کلیه عناصر غذایی مورد نیاز محصولات گلخانه‌ای مهمترین شاخصی که می‌بایست مورد توجه قرار گیرد نیاز گیاه بر حسب نوع، طول دوره رشد و مراحل رشدی، به عناصر غذایی مختلف است. بدیهی است که گیاه در مراحل مختلف رشد به میزان‌های مختلف از هر عنصر نیاز دارد که این امر نیز خود تابع عوامل مختلفی از قبیل شرایط محیطی گلخانه بخصوص دما، وضعیت آب آبیاری از نظر کمی و کیفی و نوع بستر (خاکی-آبکشت) می‌باشد.
در تعیین برنامه کودی برای گیاهان گلخانه‌ای منابع تامین عناصر غذایی یا نوع کود مصرفی نیز مهم بوده و بهره بردار می‌بایست در تدوین برنامه کودی به موارد زیر توجه ویژه‌ای داشته باشند:
1-کودهای شیمیایی می‌بایست از شرکت‌های تولید معتبر تهیه شوند.
2-حلالیت کودهای جامد
3-قابلیت اختلاط
4-درصد عناصر غذایی
کوددهی
تغذیه مناسب با یک برنامه کودی محاسبه شده جهت افزایش کمی و کیفی محصولات گلخانه‌ای یکی از شاخص‌های مدیریتی در گلخانه بوده و حائز اهمیت می‌باشد. زمان استفاده از عناصر غذایی متفاوت بوده بعضی از عناصر ممکن است قبل از کشت استفاده شوند مانند کلسیم و منیزیم اما اکثر مواد غذایی به صورت محلول در آب بعد از کشت به کار می‌روند.
جدول 1- منابع عناصر غذایی مورد استفاده در تولید محصولات گلخانه‌ای
|
عنصر غذایی
|
منبع
|
درصد عنصر در منبع
|
|
نیتروژن (N)
|
اوره آمونیوم نیترات
نیترات آمونیوم
نیترات کلسیم
نیترات کلسیم
نیترات پتاسیم
اسید نیتریک
|
30
33.5
15.5
7
13
متغیر
|
|
فسفر (P)
|
مونوفسفات پتاسیم
اسید فسفریک
|
33
متغیر
|
|
پتاسیم (K)
|
کلرید پتاسیم
نیترات پتاسیم
سولفات منیزیم پتاسیم
سولفات پتاسیم
|
50
36.5
18.3
43
|
|
کلسیم (Ca)
|
نیترات کلسیم
کلرید کلسیم
نیترات کلسیم
|
19
36
11
|
|
منیزیم (Mg)
|
سولفات منزیم
سولفات منزیم پتاسیم
|
10
11
|
|
گوگرد (S)
|
سولفات منزیم
سولفات منزیم پتاسیم
اسید سولفوریک
سولفات پتاسیم
|
14
22
متغیر
18
|
|
بور (B)
|
برات سدیم
اسید بوریک
|
20
17
|
|
مس (Cu)
|
کلرید مس
سولفات مس
نیترات مس
|
17
25
17
|
|
روی (Zn)
|
سولفات روی
نیترات روی
|
26
17
|
|
آهن (Fe)
|
آهن کلاته
|
5-12
|
|
منگنز (Mn)
|
کلرید منگنز
سولفات منگنز
نیترات منگنز
|
44
28
15
|
|
مولیبدن (Mo)
|
مولیبدات آمونیوم
مولیبدات سدیم
|
54
39
|
|
کلرید (Cl)
|
کلرید پتاسیم
کلراید کلسیم
|
52
64
|
همان طوری که در بالا نیز به آن اشاره شد گیاهان عناصر غذایی مورد نیاز خود را از راه‌های مختلف جذب می‌کنند مثلا گیاه عنصر کربن مورد نیاز خود را از طریق هوا و با تنفس جذب می‌کند ولیکن عمده جذب مواد غذایی گیاه از طریق ریشه‌ها و جذب مواد محلول از محیط کشت صورت می‌گیرد.
محیط‌های کشت نیز متفاوت بوده ولی بطور کلی محیط کشت یا خاکی است یا بدون خاک که اصطلاحا به آن آبکشت می‌گویند. کوددهی نیز به طرق مختلف صورت می‌گیرد که در حال حاضر شیوه‌ای که به جهت سهولت و قابلیت کنترل رایج‌تر است کوددهی به صورت محلول و به همراه آبیاری است که به آن کود آبیاری می‌گویند.
در این شیوه میزان کود مورد نیاز محاسبه شده و به آب آبیاری اضافه و آبیاری و کوددهی تواما صورت می‌گیرد. جهت اختلاط کود و آب دو روش اعمال شده که در زیر به آن‌ها اشاره می‌گردد.
روش تانک ذخیره
با توجه به سطح گلخانه و حجم مورد نیاز آب و کود از یک تانک ذخیره استفاده می‌گردد. تانک‌های ذخیره در انواع مختلف فلزی و پی وی سی وجود داشته و معمولا به منظور جلوگیری از تاثیر نامطلوب انواع مختلف کودها بر هم از دو تانک ذخیره یکی برای عناصر پر مصرف و دیگری برای کودهای ریزمغذی استفاده می‌گردد.
شکل 1- تانک ذخیره کود در گلخانه
روش تزریق
در این روش مقدار معینی از محلول غلیظ کودی به حجم معینی از آب آبیاری تزریق شده در نتیجه گیاه با محلولی که دارای غلظت مناسبی از عناصر غذایی می‌باشد آبیاری می‌گردد. بکار گیری کود مایع با استفاده از این سامانه بسیار آسان‌تر از روش‌های دیگر همچون پاشیدن یا پخش کردن کودهای خشک است. ضمنا با توجه به اینکه در هر دور آبیاری محلول غذایی رقیق شده در اختیار گیاه قرار می‌گیرد و یا به عبارت دیگر تغذیه استمرار داشته از تامین عناصر غذایی ضروری اطمینان حاصل می‌گردد.
شکل2- تزریق کود در سیستم آبیاری تحت فشار در گلخانه
محاسبات کودی محصولات گلخانه‌ای
مقادیر عناصر غذایی اغلب بر اساس ppm نیتروژن بیان می‌گردد. ppm یک واحد اندازه‌گیری مناسب برای بیان غلظت محلول‌های کودی است. به عنوان مثال اغلب توصیه می‌شود ppm 150-200 نیتروژن در آب آبیاری بر اساس تغذیه دائم برای کوددهی اکثر محصولات گلخانه‌ای قرار بگیرد این بدان معنی است که اگر کودی مانند 20-20-20 با 20 درصد نیتروژن، 100 گرم از این کود مورد نیاز است تا 10 لیتر محلول ppm 200 ساخته شود بنابراین مزیت واحد ppm این است که ما می‌توانیم غلظت محلول کودی را بدون نیاز به آنالیز کودی تعیین کنیم. این امر در توصیه کودی استاندارد دارای اهمیت است زیرا مسلما درصد نیتروژن در کودهای محلول در آب N-P-K در فروش‌های مختلف است.
پیش از تهیه محلول کود برای مصرف در گلخانه اطلاعات زیر مورد نیاز می‌باشد:
1-میزان کود مورد نیاز
2-نسبت کودی مورد استفاده
3-حجم تانک ذخیره
4-نسبت تزریق (در روش تزریق)