مشخصات گیاه‌شناسی دراگون فروت
دراگون فروت با نام علمی (Hylocereus sp.)، گیاهی از خانواده (Cactaceae) نوعي كاكتوس اپيفيت (خشكي‌زي) بومي مناطق گرمسيري و نيمه‌گرمسيري است. اين گياه چند ساله و بالارونده بوده و نياز به قيم دارد و دارای ریشه های هوایی است. اين گياه روزبلند است و گلهاي زيباي آن در شب شكوفا مي‌شوند، بنابراين به عنوان ملكه شب نامگذاري شده است. همچنين به علت بركته‌ها يا فلس‌هاي روي پوست ميوه، پيتايا به معني ميوه فلس‌دار معروف است. برگ‌هاي ساقه مانند اين گياه حالت سه گوش و گوشتي داشته و داراي حاشيه موجدار است و ممكن است تا 6 متر نيز طول داشته باشد. ساقه گوشتي، پيچك مانند و داراي قطعات شاخه بسياري است. هر قطعه داراي 3 زائده يا شيار با لبه‌هاي قرينه، 1تا 3 خار و گاهي بدون خار هستند. اين قطعات ريشه‌هاي هوايي تشكيل را مي‌دهند كه مي‌چسبند و بالا مي‌روند و گياه را به حالت ايستاده نگه مي‌دارند. دراگون فروت به علت گلهاي بزرگ (25سانتيمتر) زيبا ارزش زينتي دارد، بسته به نوع رقم گل‌ها به رنگ سفید، قرمز یا صورتی دیده می‌شوند. ميوه دراگون فروت دوكي شكل (طول ميوه 10 تا 15 سانتيمتر، وزن آن 150 تا 400 گرم) و قرمز رنگ كه با فلس‌هايي پوشيده شده است. گوشت آن قرمز رنگ با بذرهاي فراوان و كوچك به رنگ سياه، بافت گوشت دلپذير است ولي طعم آن چندان معلوم نيست.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی دارگون فروت
|
نام فارسی
|
دراگون فروت، میوه اژده‌ها، پيتايا، ملکه شب
|
|
نام انگلیسی
|
Dragon Fruit
|
|
نام علمی
|
Hylocereus sp
|
|
خانواده
|
Cactaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و میوه دارگون فروت
کاشت
دراگون فروت گياهي نيمه اپيفيت است كه توانايي خزيدن، بالاروندگي و چسبيدن به هر تكيه گاهي را با استفاده از ريشه‌هاي هوايي خود دارند. پرورش آن‌ها بر روي سطح زمين توصيه نمي‌شود، زيرا عمليات زراعي آن (گرده افشاني، برداشت و غيره) دشوار است و تماس با زمين باعث آسيب به پيچك‌ها ميشود. بنابراين دراگون فروت بهترين رشد را روي قيم خواهد داشت. قيم‌ها قبل از كشت گياه در محل اصلي استقرار مي‌يابند، عموماً از پايه‌هاي چوبي، ستون‌هاي سيماني و يا داربست‌هاي فلزي به عنوان قيم استفاده ميشود.
شکل 2- مزرعه دارگون فروت
كشت گلخانه‌اي دراگون فروت، روشي براي بهبود كيفيت ميوه و توليد عملكرد بالاتر است. اين روش شامل آماده‌سازي خاك و بستر كشت، طراحي و نصب قيم‌ها، كشت گياه، مديريت آب و كود، شكل‌دهي و فرمدهي گياه، گرده افشاني مصنوعي، تنك ميوه و كنترل آفات و بيماري‌ها است.
مهمترين نياز براي گلخانه‌هاي دراگون فروت در مناطق گرمسيري و نيمه‌گرمسيري استفاده از پوشش براي خنك كردن فضاي داخل گلخانه است، زيرا شدت تابش نور خورشيد در مناطق گرمسيري و نيمه گرمسيري بالا است و دماي درون گلخانه مي‌تواند بالاتر از حداكثر دماي مورد نياز گياهان (40 -35 درجه سانتيگراد) برسد. علاوه بر آن، دماي برگ مي‌تواند 10 درجه سانتيگراد بالاتر از دماي هوا باشد كه باعث آسيب به سيستم فتوسنتزي و تنش گرمايي می‌شود. بنابراين خنك سازي، ا استفاده از سايبان و مه افشان براي كاهش دماي هواي گلخانه، دماي گياه و جلوگيري از سوختگي برگ‌هاي گياه، گل‌ها يا میوه ها و بهبود یکنواختی شدت نور در داخل گلخانه ضروری است.
جهت پرورش دراگون فروت در گلخانه، آماده سازي خاك گلخانه و اصلاح آن قبل از كشت صورت مي‌گيرد. محدوده pH بستر كشت دراگون فروت بين 5 تا 8.5 است. فاصله بين گياهان 60 تا 80 سانتيمتر، فاصله بين رديف‌هاي كشت 60-150 سانتيمتر و عمق كشت 40 تا 60 سانتيمتر در نظر گرفته ميشود. از مخلوط پيت، كود آلي، ماسه، خاك زراعي به نسبت 6:1:1:2 براي بهبود بافت خاك استفاده ميشود. اين تركيبات را با هم مخلوط كرده و در گودال كشت مورد استفاده قرار مي‌دهند.
قبل از كشت داربست‌هايي در بالاي محل كشت در گلخانه قرار مي‌دهند تا گياهان به سمت بالا هدايت شوند آبیاري هر 3-5 روز يكبار صورت مي‌گيرد و ميزان رطوبت خاك بايد در حدود 70 درصد حفظ شود.
شکل 3- گلخانه دارگون فروت
داشت
اگرچه دراگون فروت مي‌تواند با كمترين ميزان بارندگي (چند ماه خشكي) زنده بماند، اما براي ميوه‌هاي با كيفيت، آبياري منظم مورد نياز است. اهميت آبياري منظم به اين علت است كه گياه را قادر به ساخت ذخاير كافي مي‌نمايد، بنابراين گلدهي در مناسب‌ترين زمان صورت مي‌گيرد و نمو ميوه را امكانپذير مي‌سازد. استفاده از سيستم آبياري قطره‌اي علاوه بر داشتن كارآيي مصرف آب زياد، از آبياري بيش از حد و نامتعادل كه باعث ريزش گل‌ها و ميوه‌ها می‌شود.
شکل 4- آبیاری قطره‌ای مزرعه دارگون فروت
سيستم ريشه دراگون فروت سطحي است و در عمق 15-30 سانتي‌متري قرار دارد و مي‌تواند بنابراين عناصر غذايي را در اين محدوده جذب نمايد. تغذيه با مواد معدني و آلي سودمند است و تركيب آن‌ها با هم، اثر مفيدتري برجاي مي‌گذارد.
با توجه به شرايط آب و هوايي، ميزان كود پيشنهاد شده براي دراگون فروت بسيار متغير است. براي مثال در گياهان جوان (سن كمتر از 3 سال) از 10-15 كيلوگرم كود حيواني و 100 گرم سوپر فسفات به ازاي هر گياه استفاده می‌شود. در طي دو سال اول، 300گرم اوره و 200 گرمNPK (16-16-18) براي هر گياه در هر سال به كار مي‌رود. در اين گياهان كوددهي در طي 3 مرحله (1ماه، 6 ماه، 12 ماه بعد از کاشت) اعمال ميشود. در گياهان بالغ، 540 گرم نيتروژن، 720 گرم فسفر (P2O5)، 300 گرم پتاسيم (K2O) و 20 كيلوگرم كود حيواني به ازاي هر گياه در سال استفاده شده است. اين ميزان در 4 مرحله به كار مي‌رود: مرحله اول بلافاصله بعد از برداشت (40درصد از كود نيتروژن، 30 درصد از P2O5 و همه كود حيوانی) مرحله دوم، دو ماه بعد
از مرحله اول (30 درصد نیتروژن، 20 درصد P2O5 و 15 درصد K2O)، مرحله سوم قبل از گلدهی (10 درصد نیتروژن، 40 درصد P2O5 و40 درصد K2O) و مرحله چهارم در زمان نمو میوه های جوان است.
برداشت
رنگپذيري پوست ميوه در مرحله بلوغ بسيار كند است و 25-27 روز بعد از شكوفايي، بسته به گونه گياهي از سبز تا قرمز يا صورتي متمايل به قرمز تغيير مي‌كند. 4 یا 5 روز بعد از اين مرحله، ميوه‌ها به بيشترين رنگپذيري خود مي‌رسند. اولين برداشت، 18 ماه پس از كاشت قلمه آغاز ميشود، دوره زماني بين گلدهي و برداشت كوتاه است و از 27 تا 33 روز بسته به شرايط اكولوژيك متفاوت است. ميزان عملكرد به تراكم گياه وابسته است و در حدود 10 تا 30 تن در هكتار گزارش شده است.
شکل 5- برداشت میوه دارگون فروت