آشنایی با بسترهای کشت گلخانه (قسمت پنجم)

بسترهای کشت معدنی

ماسه

ماسه، از بسترهاي كشت معدني و سنگين است (با چگالي ظاهري 5/1 كيلوگرم بر ليتر) و براي تغيير وزن مخصوص ظاهري استفاده مي‌شود. ماسه شسته‌شده تأثيري بر روي خواص شيميايي بستر كشت ندارد. افزودن ماسه سبب افزايش تهويه و بهبود زهكشي مي‌شود؛ ولي مخلوط كردن ماسه با پيت، باعث كاهش تهويه و افزايش نگهداري آب بستر مي‌شود. ماسه قابليت تبادل كاتيوني و ذخيره غذايي ندارد.

پرليت

پرليت، يك نوع سنگ آتشفشاني (سيليكات آلومينيم) است كه از معدن استخراج و خرد شده و سپس در كوره با دماي 760درجه سانتي‌گراد حرارت داده مي‌شود؛ سنگ حرارت ديده، پف كرده و تشكيل ساختماني سبك، سفيد و بدون منفذ مي‌دهد؛ آب بر روي ذرات يا در منافذ بين ذرات نگهداري مي‌شود. پرليت يك بستر ثابت، سترون، فاقد (CEC) و با pH تقريبا خنثي (7.5) است. پرليت مي‌تواند 3-4 برابر وزنش آب جذب نمايد. بسترهاي كشت با نسبت بالاتر از 25% پرليت، تهويه خوبي دارند و مخلوط كردن آن با ماسه، سبب سبك شدن وزن ماسه مي‌گردد. پرليت در برابر تغييرات pH مقاومت نمي‌كند.

ورمي‌كوليت

ورمي‌كوليت يك نوع سنگ آتشفشاني با فرمول سيليكات آلومينيم آهن منيزيم است كه پس از استخراج و خرد كردن، در كوره با دماي 1090 درجه سانتي‌گراد حرارت داده مي‌شود. بخار شدن آب از داخل ذرات سنگ، سبب 20-15 برابر شدن حجم آن و سترون شدن و ايجاد ساختماني اسفنجي شكل مي‌گردد. ورمي‌كوليت در اندازه‌هاي مختلـف وجود دارد و داراي (CEC) بالا (meq/100cc 9/1 – 7/2) و  pHبين 3/6 – 8/7 و حاوي مقداري عناصر غذايي كلسيم، منيزيم و آهن است. اين ماده، قدرت نگهداري آب بالايي دارد ( 600-450سانتي‌متر مكعب به ازاي هر ليتر)؛ وزن مخصوص ظاهري آن پايين است و چون در حالت مرطوب در اثر فشرده شدن، ساختمان آن خرد شده و از بين مي‌رود، بنابراين در هنگام كار با آن بايد دقت نمود تا فشرده نشود. ورمي‌كوليت در برابر تغييرات،pH مقاومت فراواني از خود نشان مي‌دهد. ورمي‌كوليت‌هاي باغباني به چهار دسته تقسيم‌بندي مي‌شوند كه به ترتيب عبارتند از: قطر 8-5 ميلي‌متر، قطر 3-2 ميلي‌متر (بيشترين مصارف باغباني)، قطر 2-1ميلي‌متر و قطر 1- 75/0 ميلي‌متر (مناسب براي كشت و جوانه‌زني بذر).

پشم سنگ (راك وول)

اين ماده از منابع مختلف صخره‌اي تهيه و در دماي 1500 درجه سانتي‌گراد ذوب مي‌شود و پس از سرد شدن به صورت رشته‌هايي در مي‌آيد (مانند تهيه پشمك از شكر)؛ سپس با اضافه نمودن مواد چسبنده به اين رشته‌ها، آن‌ها را به صورت بلوك‌هاي مكعبي در اندازه‌هاي مختلف درمي‌آورند. پشم سنگ‌هاي باغباني در اشكال مختلف خرد شده، قرص، مكعبي يا آميخته با پيت وجود دارد. اين ماده داراي تهويه خوب و قابليت نگهداري رطوبت بالايي است، pH آن كمي قليايي است و در برابر تغييرات، pH مقاومت خيلي كمي دارد؛ همچنين ظرفيت تبادل كاتيوني (CEC) آن پايين بوده و عناصر غذايي كمي دارد. پشم سنگ‌هاي مكعبي شكل، براي توليد خيار، گوجه‌فرنگي، فلفل، ژربرا و گل‌هاي بريده استفاده مي‌شوند.

شکل1- بسترهای کشت معدنی

مخلوط‌هاي خاكي آماده كشت

تقريبا هيچ بستر كشتي به تنهايي ايده‌ال نيست و كليه خصوصيات يك بستر خوب را ندارد؛ بنابراين بايد به صورت مخلوط با ساير بسترها مورد استفاده قرار گيرد. گلخانه‌داران مي‌توانند يا خودشان بستر كشت مورد نياز را تهيه كنند و يا به صورت آماده خريداري نمايند. در صورتي كه تهيه بستر در گلخانه انجام شود، كليه ابزارها و تجهيزات بايد تميز و عاري از علف‌هاي هرز باشند. بستر كشت تهيه شده بايد به طور دقيق و كامل ضدعفوني شود. مخلوط كردن بسترهاي مختلف، توسط بيل، يا يك دستگاه مخلوط‌كن، انجام مي‌شود.