معمولا مقدار رطوبت موجود در هوا را به صورت رطوبت نسبي بيان مي‌كنند كه عبارت است از نسبت وزن رطوبت واقعي موجود در هوا، به كل وزن رطوبتي كه در همان شرايط مي‌تواند وجود داشته باشد. رطوبت نسبي وابسته به دماي محيط است. هواي گرم قابليت نگهداري رطوبت بيشتري نسبت به هواي خنك دارد؛ بنابراين با افزايش دماي هوا، ميزان رطوبت نسبي محيط كاهش مي‌يابد؛ مثلا مقدار رطوبت هوايي كه در دماي 21 درجه سانتي‌گراد جاي مي‌گيرد، دو برابر مقدار رطوبتي است كه در دماي 10 درجه سانتي‌گراد قابل نگهداري است. به عبارت ديگر مقدار رطوبت نسبي در دماي 21درجه سانتي‌گراد، نصف رطوبت نسبي هوا در دماي 10 درجه سانتي‌گراد است. اين موضوع در مديريت رطوبت نسبي گلخانه، از اهميت خاصي برخوردار است.
رطوبت در گلخانه و رابطه آن با دما
نقطه شبنم نشان‌دهنده دمايي است كه بخار آب شروع به ميعان و توليد شبنم مي‌كند. تشكيل قطرات آب بر روي گياه زماني رخ مي‌دهد كه دماي سطح برگ‌ها، پائين‌تر از نقطه شبنم باشد؛ در اين حالت مقدار زيادي رطوبت در هوا وجود دارد و هوا گنجايش رطوبت بيشتري را ندارد و بنابراين، رطوبت اضافي هوا به صورت شـبنم در مي‌آيد. قطرات آب بر روي سطوحي تشكيل مي‌گردد كه دمايشان به اندازه دماي محيط يا سردتر از آن باشد؛ به عبارت ديگر شبنم ابتدا بر روي سردترين سطوح تشكيل مي‌شود كه اين سطوح به ترتيب، پوشش گلخانه، اسكلت گلخانه و سطح برگ‌ها است؛ مثلا زماني كه دماي گلخانه، 5/15درجه سانتي‌گراد، رطوبت نسبي، 85 درصد و دماي برگ كمتر از 5/12 درجه سانتي‌گراد باشد، توليد شبنم رخ مي‌دهد. اما در دماي 5/15 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 95 درصد، تشكيل شبنم بر روي سطح برگ زماني رخ مي‌دهد كه دماي برگ، 1درجه سانتي‌گراد كمتر از دماي هوا باشد. ميزان رطوبت نسبي گلخانه به وسيله دستگاه رطوبت‌سنج نشان داده مي‌شود.
سطح مطلوب رطوبت نسبي در گلخانه
براي بازدهي بهتر انرژي در سيستم تهويه و گرما، گلخانه‌دار بايد با خريد دستگاه رطوبت‌سنج دقيق، اقدام به كنترل رطوبت نسبي گلخانه نمايد. ميزان رطوبت نسبي مطلوب در گلخانه، بستگي به دماي گلخانه دارد. گياهان در شرايط محيطي گرم‌تر، مي‌توانند رطوبت نسبي بالاتري را تحمل نمايند. جدول1، ميزان دما و رطوبت نسبي مطلوب براي شيوع بيماري‌ها را نشان مي‌دهد؛ مثلا زماني كه دماي گلخانه 25 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 89 درصد باشد، براي شيوع بيماري مطلوب است و بنابراين در اين دما، رطوبت نسبي گلخانه بايد پائين‌تر از 89 درصد حفظ شود.
جدول1- ميزان دما و رطوبت نسبي مطلوب براي شيوع بيماري‌هاي گياهي
دما (درجه سانتی‌گراد)
30
20
16
10
رطوبت نسبی (درصد)
83
89
91
95
شکل1- دستگاه رطوبت‌سنج
نقش رطوبت نسبي در افزايش بيماري‌ها
ميزان رطوبت نسبي گلخانه از مهمترين عواملي است كه با شيوع بيماري‌هاي قارچي در گلخانه ارتباط نزديكي دارد. در روزهاي آفتابي، ميزان تعرق از سطح برگ و تبخير از سطح خاك، افزايش مي‌يابد. هواي گرم داخل گلخانه، رطوبت را به صورت بخار در خود حفظ مي‌كند. در طول شب، با سرد شدن هوا تا نقطه شبنم، ميعان بخار آب رخ مي‌دهد و قطرات آب بر روي سطح داخلي پوشش گلخانه، شاخ و برگ گياه و اسكلت گلخانه تشكيل مي‌شود. مرطوب شدن سطح برگ، سبب جوانه‌زدن هاگ عوامل بيماريزاي قارچي مي‌گردد؛ همچنين چكه كردن قطرات آب از روي پوشش گلخانه بر روي سطح برگ‌ها و خاك، باعث انتشار هاگ‌ها و افزايش آلودگي‌ها مي‌شود؛ بنابراين تنها راه جلوگيري از بروز اين بيماري، خشك نگه داشتن سطح برگ‌ها، به‌خصوص در طول شب (از هنگام غروب تا طلوع) است كه با بكارگيري همزمان عمليات‌هاي زراعي (كاهش ميزان آبياري، استفاده از روش‌هاي مناسب آبياري و..) و كنترل عوامل محيطي (گرم نگه داشتن گلخانه، استفاده از پوشش دولايه و...) امكان‌پذير است.
بزرگر، رحیم؛ يادگاری، مهراب. (1389). مديريت تولید در گلخانه. تهران: موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد کشاورزی