اصول بهداشت گلخانه
رعايت اصول بهداشتي گلخانه، مؤثرترين و ارزان‌ترين راه جلوگيري از بروز بيماري‌هاي همه‌گير و هجوم آفات است و به كاهش استفاده از آفتكش‌ها و سموم شيميايي نيز كمك مي‌كند. اقدامات بهداشتي، در واقع شامل كليه اعمالي است كه منجر به كاهش يا محو استفاده از سموم مي‌شود و از گسترش آفات و بيماري‌ها جلوگيري مي‌كند. از جمله اين اقدامات ميتوان به موارد زير اشاره كرد:
1-ساختار مناسب گلخانه: اولين اصل در كارهاي گلخانه‌اي، داشتن سازه مناسب با طرحي كاملا استاندارد است. طرح گلخانه، ارتفاع گلخانه، شكل گلخانه، نوع پوشش و غيره، از عواملي هستند كه بر شرايط آب و هوايي درون گلخانه مؤثر هستند. اگر ارتفاع گلخانه زياد باشد (6- 5/4متر)، ميزان رطوبت نسبي آن كمتر مي‌شود و تهويه آن بهتر صورت مي‌گيرد. پوشش‌هايي كه اشعه UV را كمتر از خـود عبور مي‌دهند مي‌توانند هاگزايي قارچ‌هاي بيماري‌زا را بهتر كنترل نمايند و پوشش‌هايي كه نور بيشتري را از خود عبور مي‌دهند، از رشد عوامل بيماري‌زا جلوگيري مي‌كنند. بنابراين اگر طراحي گلخانه و سيستم كنترل عوامل محيطي آن مناسب باشد، ميتوان با تنظيم شدت نور، حرارت و تهويه، تا حد زيادي از گسترش عوامل بيماري‌زا جلوگيري كرد.
تنظيم دماي گلخانه در روز و شب، جلوگيري از اختلاف شديد دمايي بين روز و شـب (DIF) زياد و نيز كنترل رطوبت نسبي، نقش مهمي در كنترل بيماري‌ها و آفات دارند و در صورتي كه سيستم حرارتي گلخانه به طور مناسب طراحي نشده باشد، مي‌تواند مشكل ساز باشد.
2-جلوگيري از تشكيل قطرات آب بر روي سطوح پلاستيك: معمولا گلخانه‌هاي پلاستيكي داراي رطوبت نسبي بالايي هستند؛ در اثر برخورد بخار آب با پوشش پلاستيكي، قطرات آب بر روي پلاستيك تشكيل شده و با ريزش آن بر روي برگ‌ها، سبب گسترش بيماري‌ها مي‌شوند. استفاده از پلاستيك‌هاي دولايه، نصب پرده‌هاي محافظ حرارتي و يا استفاده از پلاستيك‌هاي ضدرطوبت مي‌تواند از ميعان بخار آب بر روي پلاستيك جلوگيري نمايد؛ همچنين انجام آبياري به ميزان لازم و جلوگيري از آبياري بيش از حد، در كاهش رطوبت نسبي گلخانه بسيار مؤثر است.
3-قرار دادن محلول ضدعفوني‌كننده مقابل در ورودي گلخانه: يكي از روش‌هاي انتقال آفات و بيماري‌ها به گلخانه، از طريق كفش كارگران، بازديدكنندگان و چرخ ماشين‌آلات است؛ بنابراين، تا آنجا كه مي‌شود، بايد از ورود و خروج بيش از حد افراد به گلخانه جلوگيري شود. با قرار دادن محلول ضدعفوني‌كننده در حوضچه ورودي گلخانه و فرو بردن ته كفش در آن، ميتوان از ورود برخي بيماري‌هاي خاكزي جلوگيري نمـود؛ معمولا براي اين كار از آب آهك 20-15درصد به عنوان محلول ضدعفوني‌كننده استفاده مي‌شود؛ همچنين با قرار دادن دمپايي تميز در ابتداي گلخانه، ميتوان از ورود بازديدكنندگان وكارگران با كفش به داخل آن جلوگيري كرد.
شکل1-ضدعفونی محیط گلخانه
4-نصب توري محافظ: اختلاف فشار هوا بين داخل و خارج گلخانه منفي است؛ بنابراين با باز و بسته شدن درهاي ورودي، دريچه‌هاي تهويه و پنجره‌هاي جانبي و سقفي، هواي بيرون با فشار وارد گلخانه شده و حشرات نيز به همراه آن وارد گلخانه مي‌شوند. نصب توري 400مش در مقابل درهاي ورودي، محل نصب پنكه‌ها و جلوي پنجرهاي سقفي و جانبي به عنوان يك سد مكانيكي مانع ورود حشرات ريزي، مثل مگس سفيد (به ابعاد 2 ميلي‌متر)، تريپس‌ها (به ابعاد 1ميلي‌متر) و كنه‌ها به داخل گلخانه مي‌شود. جلوگيري از ورود تريپس‌ها و شته‌ها نيز، به نوبه خود مانع از انتقال بيماري‌هاي ويروسي به گلخانه مي‌شوند. همانطوري كه پيش‌تر نيز اشاره شد، درهاي ورودي گلخانه نبايد مستقيما به فضاي بيرون گلخانه باز شوند. توصيه مي‌شود كه مقابل در ورودي گلخانه، محفظه‌اي به ابعاد 2متر ساخته شود تا قبل از ورود به گلخانه، وارد اين محفظه شد؛ حوضچه محلول ضدعفوني‌كننده را ميتوان در داخل اين محفظه قرار داد.
5-پهن كردن مالچ پلاستيكي: پهن كردن مالچ پلاستيكي برروي خاك گلخانه، يكي ديگر از روش‌هايي است كه مانع از گسترش و شيوع بيمارها مي‌شود. تماس برگ‌ها با خاك مي‌تواند سبب گسترش بيماري شود و پهن كردن پلاستيك، موجب تميز شدن كف گلخانه و نيز گرم‌تر شدن بستر خاك مي‌گردد. اين نوع مالچ پلاستيكي دورنگ است؛ رنگ قسمت بالايي آن شيري و رنگ قسمت زيرين آن سياه است؛ رنگ شيري براي انعكاس بهتر نور در گلخانه و رنگ سياه به عنوان مالچ، به منظور جلوگيري از ورود نور به خاك و جوانه‌زني علف‌هاي هرز مورد استفاده قرار مي‌گيرد.