مشخصات گیاه‌شناسی لیلیوم
گل لیلیوم یا سوسن با نام علمی (Lilium ledebourii) از خانواده (Liliaceae) گیاهی تک لپه‌ای است. سوخ ليليوم بدون پوشش بوده و يک اندام ذخيره‌ای زیرزمینی می‌باشد که از فلس‌ها و صفحه پايگاهي (Basal plate) تشکيل شده است. صفحه پايگاهي يک ساقه متراکم بوده که نوک ساقه و ريشه‌ها از آن بوجود می‌آیند. فلس‌ها برگ‌هاي متورم و تغيير شکل يافته‌اي هستند که به عنوان مخزن مواد غذايي عمل مي‌کنند. فلس‌های جدید از جوانه انتهايي در محور فلس دروني نزدیک ته ساقه گل‌دهنده قدیمی که سوخ دختري (Dauther bulb) نامیده مي‌شوند بوجود می‌آید.
سوخ‌های ليليوم در بهار جوانه‌زده و بسته به گونه در تابستان يا اوايل پاييز گلدهي خواهند داشت. اغلب سوخ‌های ليليوم جهت تحمل شرايط نامساعد پاييز و زمستان داراي يک دوره رکود مي‌باشند که اين دوره رکود به وسيله دماها ي پايین از بين مي‌رود.
شکل1- آشنایی با گل و سوخ گیاه لیلیوم
کاشت
لیلیوم براي گلدهي مي‌تواند در انواع خاک‌هاي داراي ساختمان خوب و زهکشي مناسب کشت شود. در غير اين صورت بهتراست خاک‌های سنگین (رسی و رسی شنی) با مواد هوموسي تا عمق ۳۰سانتي‌متر مخلوط شوند. این کار موجب نرم شدن خاک (ساختمان بهتر) شده و در عين حال موجب افزايش نگهداري رطوبت خاک و كاهش ميزان آبياري می‌شود. سيلتي بودن سطح خاک باعث سله بستن شده و براي جلوگیري از آن از باید کاه و کلش درسطح خاک، خاک اره و يپت استفاده نمود. اسیدیته (pH) در محدوده 5/7 – 5/5 برای رشد و نمو ليليوم مناسب مي‌باشد. سوخها پس از تهيه بایستی، سریعا کشت شوند. اگراين امر (کاشتن) امکان پذير نباشد، سوخها را مي‌توان در دمای ۲-۰ درجه سانتي‌گراد براي حداکثر ۲هفته با دماي ۵-۲ درجه سانتي‌گراد براي حداکثر ۱هفته نگهداري کرد.
وقتي که سوخ ليلیوم کاشته مي‌شود، جذب آب و مواد غذايي درطول ۳ هفته اول، بستگي به ريشه‌هاي سوخ که در هنگام کاشته شدن توسعه پیدا کرده است، دارد. بنابراين لازم است که ليليوم هنگام کاشتن داراي ر ریشه‌های خوب و سالم باشد. وقتي که ساقه هوایی از سوخ خارج شد، ریشه‌هاي ساقه‌اي در حد فاصل بين قسمت بالاي سوخ و سطح خاك تشكيل مي‌شود. این ریشه‌هاي ساقه‌اي بزودي به همراه ریشه‌هاي موجود در سوخ، شروع به جذب آب و مواد غذایی براي گیاه می‌کنند. تراکم کاشت، بسته به نوع، رقم اندازه سوخ و زمان كاشت، متفاوت است. براي گلدهي درطول ماه‌های با دماي بالا و نور زياد، سوخها باید متراکم تر کاشته شوند. دردوره‌اي با نور ضعيف (زمستان)، سوخها بايد با تراکم کمتري (فاصله بيشتر) کاشته شوند.
کشت ليليوم معمولا درگلخانه‌هاي شيشه‌اي يا پلاستیکي مرسوم است. اين کار موجب مي‌شود که از اثرات نامطلوب آب و هوا و هرگونه شرایط نامطلوب، دوري شده و باعث کنترل بهتر شرايط محیطي از جمله رطوبت، دما و غیره گردد. کشـت ليليوم در فضاي باز فقط در مناطقي که داراي شرایط مطلوب آب و هوای مي‌باشند مانند مناطق داراي دوره‌های بدون يخبندان و باد شديد، مقدور مي‌باشد. به دليل توسعه و بهبود روش‌های ذخیره و نگهداري، سوخ ها ليليوم در طول سال قابل استفاده می‌باشند. بنابراين در هر زمان در طول سال، سوخ ليلیوم قابل کشت مي‌باشد، البته بستگي به شرايط آب و هوايي، بویژه دما و نور منطقه مورد کشت دارد. در برخي مناطق که دمای میانگین تابستان آن‌ها بالاست (بالاي ۲۰ درجه سانتي‌گراد) باعث زود جوانه‌زدن و رشد سريع گل شده و کیفیت گل را پايين آورده و گل‌های درجه ۲را توليد خواهد نمود.
شکل2- گلخانه گل لیلیوم
داشت
آب یکي از فاکتورهاي مهم رشد درکشت ليليوم‌ها محسوب مي‌شود. بنابراين مرطوب کردن خاک درست قبل از کاشت سوخها و آبیاري چند روز پس از کشت، طوري که خاک به طور مناسب به سوخ ها و ريشه‌ها بچسبد ولي موجب فشردگي و خراب شدن ساختمان خاک نشود، بسیار مناسب و ضروري است. وقتي که ريشه‌هاي ساقه‌اي رشد کردند، مرطوب نگه داشتن خاک بالاي سوخها به طور مداوم جهت رشد ساقه و خروج براحتي آن از خاك، ضروری می‌باشد. مقدار آبیاری بستگي به نوع خاک، مقدار خشک شدن خاک و مرحله رشد گياه دارد. ميزان آب مورد نياز گياه براساس رطوبت خاك و همچنين رطوبت مورد نياز (ظرفيت مزرعه) تعيين مي‌گردد.
براي افزايش حاصلخيزي خاك، مواد آلي کاملا پوسيده حدود ۱مترمکعب کود دامي کاملا پوسيده در ۱۰۰ مترمربع مي‌تواند استفاده شود. کودهاي دامي تازه علاوه بر داشتن بذور علف‌هاي هرز، معمولا خيلي شور بوده و براي گياه مضر مي‌باشد. در خاک‌هاي سنگين و اغلب خاک‌های هوموسي، کودها حیوانی اثرات معكوس روي ساختمان خاک دارد و به عنوان عامل سيماني شدن عمل مي‌كنند. در چنين خاک‌هایی، استفاده از يپت ترجيح دارد. گل لیلیوم مواد غذايي کمي (به دليل ذخيره مواد غذايي در سوخ) بویژه در ۳ هفته اول کشت نیاز دارد. در خاک‌های ضعیف از لحاظ مواد غذايي، عناصر غذايي فسفر و پتاسيم را به صورت کود بايد اضافه نمود.
از آنجايي که لیلیوم به وسیله زيادي فلوئور به شکل سوختگي برگ (بويژه درخاک‌های با pH پایین) آسیب مـ میبیند، بنابراین بايد از کودهاي فاقد فلوئور مانند سوپرفسفات استفاده كرد. کودهاي داراي فلوئور کم مثل دي فسفات نيز قابل استفاده مي‌باشند. توصيه كودي در مورد گياهان مختلف از جمله گل ليليوم بايد براساس آزمون خاك انجام گيرد. اما در صورت انجام ندادن آن مي‌توان کودهاي ازته را ۳ هفته پس از کشت به صورت سرک، حدود يک ۱ کیلوگرم در ۱۰۰مترمربع درخاک‌های فقیر از مواد آلي استفاده كرد. پس از دادن کود ازته، در هنگام داشت ليليوم، اگر زردي مربوط به علائم کمبود ازت دوباره مشاهده گرديد، می‌توان كوددهي سرك را تكرار نمود. این کود مي‌تواند از طريق آب آبیاری و یا از طریق محلولپاشي رو گیاهان استفاده شود. توصيه مي‌شود براي پيشگيری از سوختگي برگ، بعد از محلولپاشي با آب مناسب آبیاری شود.
برداشت
به محض اينکه غنچه‌هاي اوليه رنگ مناسب را پيدا کردند، گل‌ها قابل برداشت مي‌باشند. اگر برداشت گل خیلی زود انجام شود، یعنی قبل از رنگ گرفتن کامل غنچه‌هاي اوليه، غنچه‌ها به طورکامل باز نمي‌شوند. همین‌طور اگر برداشت گل خيلي دير انجام شود موجب مي‌شود كه گل‌ها هنگام حمل و نقل صدمه ببينند و از كيفيت گل آن‌ها كاسته شود. این صدمه‌ها، شامل ضربه خوردن و سائيده شدن گلبرگ‌ها و همچنین ریختن دانه گرده روي گلبرگ‌ها مي‌باشد.
درگل‌هاي بازشده بهتر است، برداشت گل در صبح صورت گيرد تا از خشک شدن گل جلوگیري شود وگل هـا بریده شده، بیشتر از يک ساعت درون گلخانه نگه داشته نشود. بعد از بريدن گل‌ها، آن‌ها براساس تعداد غنچه در ساقه و همين طور طول ساقه، دسته‌بندي مي‌شوند. برگ‌های ۱۰سانتي‌متر پایین ساقه گل بايد چيده شود، این عمل موجب بهتر شدن ظاهر گل شده و همچنين کیفیت گل را نيز بهتر مي‌کند، زیرا وقتی که در آب قرار داده مي‌شود، آلودگي کمتري بوجود خواهد آمد.