آشنایی با بیماری‌های لوبیا (قسمت چهارم)

بیماری‌های مهم قارچی و باکتریایی

1-بیماری پوسیدگی فوزاریومی ریشه لوبیا

بیماری پوسیدگی فوزاریومی ریشه لوبیا در اکثر مناطق زیر کشت این محصول در دنیا وجود دارد. اولین علائم بیماری یک تا دو هفته بعد از کاشت به‌صورت خطوط باریک کشیده قرمز روی کالوس و ریشه گیاهچه‌های لوبیا ظاهر می‌شود. با پیشرفت بیماری لکه‌ها بزرگتر می‌شوند و به هم می‌پیوندند و ممکن است تمام اندام‌های زیرزمینی گیاه از بین برود. با ازبین رفتن ریشه‌های اولیه، قسمت پایین ساقه ممکن است توخالی شود. گاهی بوته‌های بیمار با تولید ریشه‌های نابجا به‌صورت ردیف عاری از هیپوکوتیل در نزدیک سطح خاک عکس‌العمل نشان می‌دهند. در این حالت این ریشه‌ها رشدگیاه را تأمین می‌کنند و درصورتی که رطوبت سطح خاک کافی باشد، مقداری محصول تولید می‌کنند. بااین‌حال، تعداد غلاف در گیاه و اندازه بذر ممکن است کاهش یابد. اگر بیماری شدید باشد، بوته‌های آلوده کم رشد می‌شوند و برگ‌های اولیه این بوته‌ها قبل از بلوغ زرد می‌شوند و می‌ریزند. عامل بیماری قارچ فوزاریوم (Fusaruim solani f.sp phaseoli) است.

شکل1- بیماری پوسیدگی فوزاریومی ریشه لوبیا

مدیریت بیماری

1-کشت لوبیا در خاک با زهکشی مناسب

2-کوددهی و آبیاری کافی گرچه تأثیر مستقیمی بر افزایش یا کاهش بیماری در مزرعه ندارد، اما چون موجب تولید بوته‌های قوی می‌شود، از ابتلای بوته‌های لوبیا به بیماری کاسته می‌شود.

3-تناوب زراعی با محصولات غیرحساس

4-کشت لوبیا بر روی پشته‌ها و خاکدهی پای بوته‌ها موجب افزایش تولید ریشه‌های نابجا و کاهش خسارت می‌شود.

5-جلوگیری از کوبیدگی خاک مزرعه تأثیر زیادی در جلوگیری از پوسیدگی ریشه لوبیا دارد.

6-مقاومت ارقام مختلف لوبیا به بیماری پوسیدگی فوزاریومی متفاوت است و کاربرد ارقام مقاوم می‌تواند در کاهش بیماری و خسارت ناشی از آن مؤثر باشد. ژنوتیپ COS-16 لوبیا دارای بهترین عملکرد و مقاومت به این بیماری گزارش شده است.

7-مبارزه شیمیایی مؤثری علیه این بیماری وجود ندارد، اما ضدعفونی بذر یا سمپاشی ردیف‌های کشت بلافاصله پس از کاشت لوبیا با قارچکش‌هایی نظیر بنومیل، تیرام و کپتافول ممکن است در کاهش خسارت تأثیر داشته باشد.

8-تحقیقات نشان داده است که مصرف بعضی علفکشها مثل ترفلان (تریفلورالین،) بازاگران (بنتازون) و حشره‌کش متاسیستوکس رشد قارچ عامل بیماری را تحریک می‌کند. بنابراین در استفاده از سموم فوق در مزارع آلوده باید دقت کنید.

2-بیماری زردی فوزاریومی (فوزاریوز)

بیماری زردی فوزاریومی از بیماری‌های مهم لوبیا در دنیاست. علائم اولیه شامل زردی خفیف و پیری برگ‌های پایینی گیاه است. سپس علائم رنگ پریدگی به سمت برگ‌های بالایی بوته پیشرفت می‌کند. با پیشرفت بیماری، برگ‌ها به‌طور فزایندهای زرد می‌شوند و سرانجام به رنگ زرد روشن درمی‌آیند اگر بوته‌های جوان آلوده شوند، کم‌رشد می‌مانند. بافت آوندی در تمام گیاه معمولا به رنگ قهوه‌ای مایل به قرمز درمی‌آید. عامل بیماری زردی لوبیا قارچ خاکزی به نام است. آلودگی از راه (Fusarium oxysporum f.sp. Phaseoli) زخم‌های ریشه و هیپوکوتیل وارد می‌شود و از طریق بافت آوندی منتقل می‌شود و موجب رنگ پریدگی و ریزش برگ‌ها می‌شود.

مدیریت بیماری

روش‌های مبارزه با این بیماری تقریبا شبیه به بیماری پوسیدگی فوزاریومی ریشه لوبیاست.

3-پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه لوبیا

پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه لوبیا یک بیماری شایع در مناطق زیر کشت لوبیا در دنیا و از نظر اقتصادی مهمترین بیماری لوبیاست. بسته به نوع تناوب زراعی، ارقام لوبیای مورد کشت، مدیریت اقتصادی و اقلیم منطقه، بیماری ریزوکتونیایی می‌تواند مهم‌تر و خسارت‌زاتر از بیماری فوزاریمی باشد. لکه‌های فرورفته
قهوه‌ای مایل به قرمز روی هیپوکوتیل و ریشه‌ها از مشخصات بارز در مراحل اولیه رشد و توسعه بیماری است. با پیشرفت بیماری، زخم‌ها بزرگ می‌شوند و به هم می‌رسند که نتیجه‌اش کاهش رشد است. اگر بیماری شدید باشد، ممکن است باعث مرگ بوته شود.  عامل بیماری یک قارچ خاکزی به نام Rhizoctonia solani است. گیاهچه‌ها و گیاهان جوان به شدت حساس هستند، درحالی که در بوته‌های مسن‌تر به‌ندرت بیماری اتفاق می‌افتد.

شکل2- علائم پوسیدگی ریزوکتونیایی ریشه لوبیا

مدیریت بیماری

1- شخم عمیق پس از برداشت.

2-کاشت و کاربرد ارقام مقاوم (ارقام لوبیاقرمز گلی و لوبیاچیتی بهمن از مقاوم‌ترین ارقام در مقابل این بیماری گزارش شده است.

3-کشت کم‌عمق بذر (عمق حداکثر 3 تا 5 برابر طول بذر).

4-تناوب با محصولات غیرحساس مثل گندم، ذرت و جو.

5-تأخیر در زمان کشت (بسته به تراکم مناسب بذر، نوع سامانه آبیاری و رقم لوبیا و وضعیت عملیات خاکورزی اولیه و ثانویه نباید میزان تأخیر در کاشت از 10 روز تا 2هفته بیشتر باشد).

4-بیماری سوختگی باکتریایی معمولی لوبیا

بیماری سوختگی باکتریایی معمولی یکی از بیماریهایمهم لوبیا در سراسر جهان است. این بیماری در سال 1377و برای اولین بار در ایران از استانمرکزی گزارششد. علائمبیماری ابتدا بهصورت لکههای آبسوخته روی برگ ظاهر میشود، سپس این نقاط میسوزند و هاله زردرنگی آنها را احاطهمیکند (شکل.)30 علائم بیماری روی ساقه بهصورت لکههای تیره و روی غلاف بهصورت لکههای مدور قرمز تیره مشاهده میشود (شکل .)31این بیماری باعث تغییر رنگ بذرهای لوبیا میشود. عامل این بیماری یک نوع باکتری Xanthomonas axonopodis pv. Phaseoli است که در شرایط مساعد می‌تواند تا 80 درصد محصول را نابود کند.

بیماری سوختگی معمولی لوبیا غالبا در شرایط گرم و مرطوب یا در مزارع موجود در مناطق گرم شایع است که با سیستم بارانی آبیاری می‌شوند. باکتری در بذر، بقایای گیاهی و علف‌های هرز قادر به زمستان‌گذرانی است.

مدیریت بیماری

1-کاشت و کاربرد بذر سالم.

2-ضدعفونی بذر با سموم باکتری‌کش نظیر سموم مسی باعث کشته شدن باکتری‌های سطح بذر می‌شود، اما روی باکتری‌های درون بذر تأثیری ندارد.

3-استفاده از ارقام مقاوم و متحمل (رقم سیات 2و لاین 31118 لوبیا از مقاوم‌ترین ارقام به این بیماری گزارش شده است).

4-تناوب زراعی با محصولاتی نظیر گندم، جو، سورگوم و آفتابگردان حداقل به‌مدت 2 تا 3 سال.

5-شخم عمیق پس از برداشت.

6-مبارزه با علف‌های هرز داخل و حاشیه مزرعه

7-وارد نشدن به مزرعه زمانی که بوته‌ها مرطوب هستند.

8-در صورت وجود آلودگی یا سابقه آلودگی، از سیستم آبیاری بارانی استفاده نشود.

9-چنانچه هدف از کشت لوبیا تهیه بذر باشد، باید بذر عاری از آلودگی باشد و از کاشت بذور مزرعه آلوده برای سال آتی پرهیز شود. همچنین مزرعه در محلی انتخاب شود که سابقه آلودگی نداشته باشد.