مشخصات گیاهشناسی گواوا
گواوا با نام علمي (Psidium guajava L) گياهي از خانواده (Myrtracea) است. به نظر مي‌رسد كه اين گياه از جنوب مكزيك يا آمريكاي شمالي منشأ گرفته باشد. از نظر گياه‌شناسي ميوه سته بوده و اندازه آن متوسط تا بزرگ، به وزن 100تا 250 گرم و قطري در حدود 5 تا10 سانتيمتر مي‌باشد. شكل ميوه براساس نوع رقم، گلابي، تخم‌مرغي و يا كروي است. سطح ميوه نرم تا زبر بوده و عاري از كرك مي‌باشد. رنگ ميوه نابالغ اغلب سبز تيره بوده كه در حالت بالغ به زرد تغيير مي‌كند. گوشت ميوه رسيده، نرم و به رنگ سفيد، صورتي يا قرمز مي‌باشد. بذرهاي اين ميوه سفت است، از ويژگي‌هاي مطلوب ميوه براي مصرف خوراكي، دارا بودن گوشت ضخيم، تعداد كم بذر و غلظت بالاي قند مي‌باشد.
گلدهي وميوه‌دهي گواوا در سرتاسر سال رخ مي‌دهد. منحني رشد ميوه گواوا به صورت سيگموئيد مضاعف مي‌باشد. سه مرحله براي رشد ميوه ديده مي‌شود:
1) مرحله رشد سريع (اين مرحله 45 تا 60 روز پس از باز شدن گل مي‌باشد).
2) رشد نسبتا كند ( 30 تا 60 روز، در اين مرحله بذر بالغ و سفت مي‌شود).
3) مرحله انتهايي رشد ميوه ( 30 تا60 روز در اين مرحله ميوه بيشترين وزن و قطر را پيدا كرده و ميزان كلرفيل آن كاهش مي‌يابد).
به طور كلي زمان گلدهي تا برداشت ميوه 100 تا 150روز طول مي‌كشد.
در طي رسيدن ميوه، ميزان كلروفيل (رنگ سبز) كم مي‌شود وكارتنوييدها (رنگيزه‌هاي ايجاد كننده رنگ‌هاي زرد و قرمز در ميوه) افزايش مي‌يابند و باعث تغيير رنگ ميوه از سبز به زرد مي‌شوند. با توجه به رقم رنگ گوشت ميوه نيز به سفيد، زرد، صورتي و يا قرمز تغيير پيدا مي‌كند. كاروتنوئيدها در رنگ گوشت گواوا نقش دارند و مقدار نسبي كاروتنوئيدهاي مختلف تعيين كننده شدت رنگ گوشت مي‌باشد. به طور كلي ميزان كاروتنوئيدهاي كل در طي رسيدن ميوه افزايش مي‌يابد. ليكوپن و بتاكاروتن به ترتيب كارتنوئيدهاي غالب در ارقام گوشت قرمز می‌باشند. سفتي ميوه در گواوا طي رسيدن كم مي‌گردد و اين كاهش به هشت برابر از مرحله سبز بالغ به مرحله نرم مي‌رسد. ميزان پروتئين كل ميوه در طي رسيدن ميوه زياد مي‌شود. همچنين ميزان آنتي‌اكسيدان كل و فنول‌ها در طي رسيدن كاهش مي‌يابند.
جدول 1- مشخصات گیاهشناسی گواوا
|
نام فارسی
|
گواوا، زیتون محلی
|
|
نام انگلیسی
|
Guava
|
|
نام علمی
|
Psidium guajava L
|
|
خانواده
|
Myrtracea
|
شکل 1- آشنایی با درخت، برگ، گل و میوه گواوا
کاشت
شرايط فصلي در بلوغ وكيفيت ميوه اثر قابل توجه‌ي دارد. ميوه‌هايي كه در اواخر پاييز و زمستان برداشت مي‌شوند در مقايسه با انواعي كه در اواخر بهار و تابستان برداشت مي‌شوند، نياز به زمان بيشتري براي رسيدن به مرحله بلوغ كامل دارند. به طور كلي كيفيت ميوه‌هاي زمستانه نسبت به تابستانه به دليل بالاتر بودن مواد جامد محلول، سفتي و اسيد اسكوربيك بالاتر مي‌باشد. علاوه بر اين عمر پس از برداشت گواواي زمستانه بيشتر از تابستانه است.
داشت
عمليات باغي اثر مهمي در كيفيت ميوه گواوا و عمر پس از برداشت دارد. درختاني كه به روش قطره‌اي آبياري شدند، نسبت به روش غرقابي داراي ميوه بزرگتر و اسيد اسكوربيك بيشتري بودند. فاصله درختان 6×6 یا 5×5 متر بر روي شاخص‌هاي كيفيت ميوه تأثيرگذار نمی‌باشد. همچنين مالچ (مالچ پلي-اتيلني ضخيم و يا كاه وكلش) اثر مثبتي دركيفيت ميوه داشت و مشتري پسندي ميوه‌ها را افزايش داد. هرس شاخه‌هاي گواوا به ميزان 30 سانتيمتر در طي فصل زمستان باعث افزايش اندازه ميوه و اسيد اسكوربيك (ويتامين ث) مي‌شود.
قرار دادن ميوه در كيسه، يك روش مؤثر براي كاهش خسارت ناشي از پرندگان، حشرات و بيماري‌ها و جلوگيري از خسارت ناشي از دماي بالا و بهبود ظاهر ميوه مي‌باشد. قرار دادن ميوه در كيسه كاغذي يك ماه قبل از برداشت باعث تسريع بلوغ ميوه و جذابيت بيشتر رنگ ميوه مي‌شود. اين روش براي بازارهاي صادراتي و افزايش كيفيت ميوه مفيد مي‌باشد.
محل قرار گرفتن ميوه بر روي درخت در كيفيت محصول مؤثر مي‌باشد. ميوه‌هاي برداشت شده از قسمت بالاي درخت نسبت به قسمت‌هاي مياني و پاييني داراي مواد جامد محلول و قند بيشتر بوده در حاليكه ميوه‌هاي برداشت شده از قسمت‌هاي مياني حاوي اسيد اسكوربيك (ويتامين ث) بالاتري بودند .با افزايش سن گياه از ده به بيست سال، ميزان بذر در ميوه كاهش مي‌يابد. تركيبات معدني ميوه نيز با توجه به سن تغيير مي‌كند. به عنوان مثال ميوه درختان ده ساله غني از آهن و ميوه درختان بيست ساله غني از منيزيم و روي بود.
كاربرد كودهاي پر مصرف و كم مصرف به خاك و اندام هوايي نقش مؤثري در كيفيت ميوه پس از برداشت دارد. از بين عناصر غذايي پتاسيم نقش مهمي در افزايش كيفيت ميوه گواوا ايفا مي‌كند. كاربرد كود پتاسه در غلظت بالا (260 گرم براي هر درخت) باعث افزايش مواد جامد محلول و قند گرديده، ولي ميزان بالاي كود نيتروژنه ( 260گرم براي هر درخت) باعث كاهش مواد جامد محلول و قند شده است. محلولپاشي ميوه توسط نيترات كلسيم سه هفته قبل از برداشت، سبب افزايش سفتي، اسيد آسكوربيك و كاهش فساد پذيري ميوه گرديد.
شکل 2- باغ گواوا
برداشت
برداشت ميوه در زمان مطلوب براي مصرف كننده حائز اهميت مي‌باشد تاخیر در زمان برداشت سبب كاهش طول عمر انباري محصول مي‌شود. ميوه‌هاي نارس حساس به صدمات مكانيكي بوده و طعم نامناسبي دارند. ميوه‌هاي رسيده، نرم بوده و طعم دلپذيري دارند. بهترين شاخص برداشت تغيير رنگ پوست و اندازه ميوه مي‌باشد. از شاخص‌هاي بلوغ مي‌توان تغيير رنگ پوست از سبز تيره به سبز روشن و يا زرد را ذكر نمود.
از شاخص‌هاي ديگر بلوغ ميوه، تعداد روز از زمان تشكيل ميوه مي‌باشد كه بسته به رقم بين 17تا 20 هفته است. برداشت ميوه به روش دستي يا مكانيكي انجام مي‌گيرد. برداشت مكانيكي به منظور فرآوري محصول صورت گرفته و در آن هزينه كارگري كاهش مي‌يابد.
شکل 3- برداشت دستی میوه گواوا