مشخصات گیاهشناسی لونگان
لونگان با نام علمي (Euphoria longan) متعلق به خانواده (Sapindaceae) است كه منشاء آن مناطق گرم آسيا است. در لونگان، گلهـا، داراي گلبرگ‌ها و ميوه پهن وتر داراي غده‌هاي نامشخص روي پوست هستند لونگان، درختي هميشه سبز بـا اندازهاي متوسط تا بزرگ ( 10 تا 20 متر ارتفاع) و تاجي متراكم مي‌باشد كه شكل درخت عمدتاً بسته به رقم از افراشته تا گسترده متفاوت اسـت. چوب درخت شكننده، پوست چوب پنبه‌اي كه شكافته و پوسته پوسته مي‌شود. برگ‌ها مركب، باريك، بلند (8 تا 14 سانتيمتر طـول) و رنـگ در قسـمت فوقـاني سبز تيره براق و در قسمت تحتاني سبز كم رنگ و بصورت متناوب روي شاخه‌ها قرار گرفته‌اند. جست‌هاي جوان داراي رنگ قرمز مايل به قهوه‌اي هستند كه در زمان بلوغ به سبز روشن تبديل مي‌شوند.
گل آذين، بزرگ (30 تا 50 سانتيمتر طول) با انشعابات متعدد و بدون برگ مي‌باشد. آن‌ها روي قسمت شاخه‌هاي تازه رشد كرده كه در طول اواسط تابستان يا پائيز توليد شده‌اند بوجود ميآيند. اگر چه گاهي اوقات ممكن است انتهاي شاخه‌هاي توليد شده در فصل بهار ظاهر شوند اما ميوه تشكيل نمي‌شـود. گل‌ها كوچك، نامحسوس و داراي رنگ زرد مايل به قهوه‌اي هستند.
ميوه‌ي لونگان كوچك (حدود 1.5 تا 3 سانتيمتر قطر)، كره‌اي تا گرد و گاهي اوقات با برجستگي‌هاي مشخص هستند. پوست ميوه نازك، چرمي و رنگ آن با نزديكتر شدن به بلوغ از سبز-زرد بـه زرد قهـوه‌اي تغيير مي‌كند. غد‌هاي كوچك روي پوست، پهن يا نامشخصاند. رنگ گوشت ميوه سفيد نيمه شفاف گاهي اوقات تا كمي صورتي (بعد از عمل آوري) و بافت آن از آبكي تا خيلي نرم و مـزه آن از ملايم تا شيرين و معطر اما بندرت اسيدي مي‌باشد.
بذرها كوچك، براق و رنگ آن‌ها از قرمز مايل به قهوه‌اي، قهوه‌اي تيره تا سياه و به شكل گرد تا كشيده كه به آساني از گوشت جدا ميشـوند. انتهاي بذر از لحاظ شكل متفاوت است (پهن، گرد تا كشيده) در بعضي ارقام انتهاي بذر پهنتر از ته آن است. متوسط اندازه ميوه 12 تا 23 گرم است كه 60 تا 75 درصد آن گوشت مي‌باشد. اندازه ميوه و مقدار گوشت آن به يكديگر وابستهانـد. ميوه‌هاي كوچك بطور طبيعي درصد گوشت كمتري دارند.
مشخصات گیاهشناسی لونگان
|
نام فارسی
|
لونگان،چشم اژده‌ها، چشم گربه
|
|
نام انگلیسی
|
Longan
|
|
نام علمی
|
Euphoria longan
|
|
خانواده
|
Sapindaceae
|
شکل 1- آشنایی با درخت، برگ، گل و میوه گیاه لونگان
تکثیر
لونگان به راحتي بوسيله بذر تكثير مي‌شود. با وجود اين بيشتر دانهال‌ها قبـل از 8 تا 7 سال بار نمي‌دهند و اغلب سال آوري داشته و ميـوه‌هاي كوچك با كيفيت خوراكي پائين توليد و بازار پسندي ندارنـد. روش ازديـاد رويشي كه ترجيح داده مي‌شود ازدياد از طريق خوابانيدن هوايي است. اگر چه تكثير آن از طريق پيوند مجاورتي و قلمه امكان پذير مي‌باشد.
شکل 2- تکثیر درخت لونگان از طریق بذر
کاشت
لونگان به نواحي گرمسيري و نيمه گرمسيري گرم با بارندگي بالا سازگار مي‌باشد. رشد و باردهي ايـن درخت در نواحي با زمستان‌هـاي داراي دوره خنكي كوتاه و بدون يخبندان و تابستان‌هاي بلند، گرم و مرطوب بهتر است. لونگان به سرما حساس و در صورت طولاني شدن مدت دماهاي زير يخبندان بشدت صدمه مي‌بيند يا از بين مي‌رود. لونگان مي‌تواند در دورههاي طولاني مدت خشكي زنده بماند اما توليد آن به شدت در مناطق خشك و بدون آبياري تحت تأثير قرار مي‌گيرد.
بهترين رشد و باردهي لونگان در خاك‌هاي عميق، خـوب زهكشـي شـده و حاصلخيز با pH برابر 6 تا 5.5 و شوري پائين بدست مي‌آيد. تهيه زمين 6 تا 3 ماه، قبل از كشت بايد آغاز گردد و كشت معمولاً در اواخر تابستان تا اوايل پائيز يا در بهار انجام مي‌شود. فاصله كاشت از 50 درخت در هكتار در باغ‌هاي قديمي تا حدود 600 تا 300 درخت در هكتار در كشت متراكم متغییر است.
داشت
اطلاعات كمي در خصوص نياز آبي درخت لونگـان موجـود اسـت. در جنوب چين و تايوان بعد از برداشت محصول، براي تحريك شكوفا شدن جوانهها آبياري انجام مي‌شود كه باعث تحريك گلدهي، تشـكيل ميـوه و كاهش سال آوري مي‌گردد. تنش آبي ريزش گل و ميوه را تحريك مي‌كند. اگـر در اواخـر نمو به ميوه‌ها تنش وارد شود آن‌ها ممكن است روي درخت باقي بمانند، اما اندازه ميوه كوچك و گوشت آن‌ها نازك مي‌شود.براي كنترل محصول، آبياري درختان از زمان ظهور خوشه تا زمان گلدهي، رشد ميوه و بلوغ شاخساره‌هاي ايجاد شده بعد از برداشت، بايد ادامه يابد. حداكثر ميزان آبياري در مدت اين دوره (600 تا 800 ليتر در هفتـه براي يك درخت 10 ساله در تابستان) پيشنهاد شده است. آبياري قبل از گلدهي متوقف مي‌شود و در صورتيكه درختان علامت تنش را نشـان بدهند مي‌تـوان آبياري سبك انجام داد.
پس از كاشت وقتي كه درختان شروع بـه رشد مي‌كنند برنامه كوددهي شروع مي‌شود. كاربرد ماهيانه 30 گرم اوره و هر سه ماه يكبار، كه اين ميزان در سال چهارم بـه 80 گرم اوره افـزايش مي‌يابد مؤثر مي‌باشد. در خاك‌هاي ضعيف و در سال‌هاي اوليه استفاده از كودهاي آلي مانند كود حيواني به ميزان 10 كيلوگرم براي هر درخت در سال كه در 4 تـا 3 نوبـت به هر درخت داده مي‌شود توصيه شده است.
براي درختان جوان كودها را نبايد در داخل شعاع 50 سانتيمتري تنه درخت به كار برد، زيرا درختان جوان به سوختگي ناشي از كود حساس مي‌باشند. اگـر خطر سرمازدگي وجود دارد، كوددهي بايد فقط در فصل بهار و اوائل تابستان انجام شود تا گياهان در فصل زمستان جست رويشي نداشته باشند. اگر درختـان خوب رشد كرده باشند و جست‌هاي رويشي قوي باشند، مصرف كود نيتروژن را در سال چهارم تا زمانيكه اولين محصول برداشت گردد بايد متوقف كرد، زيرا اگر مقدار نيتروژن كنترل نشود درختان ممكن است براي چندين سال شروع بـه باردهي منظم نكنند. در صورتيكه رشد درخت خوب باشد در سال چهـارم ارتفاع درخت به حدود 2 متر و تاج آن به قطر 1 تا 1.5 متر مي‌رسد.
براي ايجاد شكل مناسب و شاخه‌هاي قوي بارده بايد درختان را هرس نمـود. هرس، باردهي ساليانه و محدود نمودن آفات و بيماري‌ها را تضمين مي‌نمايد. درختان لونگان توليد شده از طريق بذر يا خوابانيدن هـوايي بيش از 12 تا 18 متر رشد مي‌كنند كه باعث ايجاد مشكلات زيادي در برداشت محصـول و نگهداري درخت مي‌شود. بنابراين درختان را در ارتفاع 6 تا 8 متر هرس مي‌كنند تا به راحتي عمليات داشت و برداشت انجام شود. حذف شاخه‌هاي نرك و كوچك از وسط تاج درخت بطور منظم انجام مي‌شـود.
شکل 3- باغ لونگان
برداشت
گلدهي لونگان در چين و تايلند از آذر تا اسفند اتفاق مي‌افتد و ميوه از تا تير شهريور به مرحله بلوغ مي‌رسد. مدت زمان لازم از گلدهي تا برداشت ميوه 4 تا 6 ماه مي‌باشد. ميوه لونگان بايد روي درخت رسيده شود، در خارج از درخت ممكن است كمي شيرين شوند اما مزه كامل را پيدا نمي‌كنند. بلوغ ميوه در هر رقم توسط شكل ميوه، رنگ پوست و مزه مشخص مي‌شود. ارسال ميوه پيش از بلوغ به بازار از قيمت اوليه بالايي برخوردار مي‌باشد باعث كاهش كيفيت ميوه مي‌گردد.
اكثر ميوه‌هاي يك درخت را مي‌توان در يك مرحله برداشت كرد. يك رقم در يك باغ در مدت دو هفته برداشت مي‌شـود. در بيشتر ارقام اگر تأخيري در برداشت ميوه‌هاي بالغ به وجود آيد مزه خود را از دست مي‌دهند. زمان برداشت را مي‌توان با كاشت ارقام مختلف طولاني كرد. ميوه‌ها را با خوشه به همراه يك يا دو برگ برداشت مي‌كنند. ميوه‌ها از خوشه چيده شده و بر اساس اندازه درجه بندي مي‌شوند. برداشت برگهاي بيشتر و چوب بـه همراه خوشه در زمان برداشت باعث كاهش گلدهي در سال آينده مي‌گردد.
شکل 4- برداشت دستی میوه لونگان