مشخصات گیاه‌شناسی سیر
سیر گیاهی است تک لپه از خانواده لیلیاسه (Liliaceae)، پیازی است که از چند پیاز کوچک و پهن که سیرچه نامیده می‌شود تشکیل گردیده است. بوته سیر دارای ارتفاع 30-100 سانتیمتر، برگ‌های پهن و کشیده با حاشیه صاف و به رنگ سبز تیره است، رنگ گل سیر سفید متمایل به خاکستری است. گل‌ها بندرت رشد کرده و به بذر می‌نشیند بخصوص در آب و هوای سرد یا معتدل سرد شمالی سیر تولید بذر نمی‌کند. نتیجتا کاشت سیر از طریق گرده افشانی و تولید بذر امکان پذیر نبوده و از طریق غده میسر می‌باشد. هر غده سیر از تعدادی غده کوچک بنام سیرچه تشکیل شده است یعنی بجای اینکه همانند پیاز خوراکی تولید غده بزرگ نماید تولید غده‌های کوچک بنام (Clove) پیازهای جدا جدا، می‌کند. این غده‌ها توسط پوست نازکی به رنگ سفید متمایل به صورتی یا بنفش پوشیده می‌شوند. سیرچه‌ها از خارج کمانی شکل و از داخل فرورفته بوده از قاعده به طرف بالا کشیده و به انتهای باریک ختم می‌شوند از این سیرچه‌ها در ازدیاد سیر استفاده می‌گردد. سیرچه‌هایی که در سطح بیرونی غده قرار دارند و معمولا درشت‌تر از غدهچه‌های داخلی هستند برای کشت و تکثیر مناسب‌تر هستند.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی سیر
|
نام فارسی
|
سیر
|
|
نام انگلیسی
|
Garlic
|
|
نام علمی
|
Allium sativum
|
|
خانواده
|
Liliaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و غده سیر
کاشت
اندازه سیرچه‌ها بسته به نوع سیر منطقه مورد کشت متفاوت بوده و برای کاشت سیرچه‌هایی در ابعاد 25-35 میلیمتر طول و 8-10 میلیمتر عرض و 6-14 میلیمتر قطر مناسب هستند. معمولا از هر یک کیلوگرم سیر تعداد 1000 سیرچه بدست می‌آید و به عبارتی وزن هزار دانه سیرچه حدود 1000 گرم است که با توجه به فاصله ردیف‌های کاشت 35-40 سانتیمتر و فاصله بوته‌ها روی خطوط 5-10 سانتیمتر، مقدار مورد نیاز برای کاشت در هر هکتار 1200-1500 کیلوگرم است. عمق مناسب برای کشت سیرچه‌ها 3-5 سانتیمتر است.
حداکثر درجه حرارت برای رشد و نمو سیر 29 و حداقل آن 7 درجه سانتیگراد و درجه حرارت مطلوب برای رشد 13-24 درجه سانتیگراد می‌باشد. رشد رویشی سیر در روزهای کوتاه و حرارت‌های پایین بهتر بوده و این امر باعث افزایش عملکرد می‌گردد و روزهای بلند و حرارت‌های بالا رشد غده سیر را تسریع می‌نماید. در شرایط مطلوب زراعی از هر هکتار تا 18 تن سیر می‌توان برداشت نمود.
در مناطقی که زمستان معتدل دارند کشت سیر در اواخر پاییز قبل از شروع سرما و یخبندان و در مناطقی که دارای زمستان‌های سرد می‌باشند بهمن ماه است و در مناطق بسیار سرد کاشت سیر در اوایل فروردین ماه انجام می‌گردد، بعضی‌ها معتقدند که سیر را باید در کوتاه‌ترین روز سال کاشت کرد.
از آنجا که ریشه سیر سطحی و کوتاه است، خاک باید بسیار غنی باشد. خاک‌های لومی سبک و یا شنی لومی با pH 6 تا 6.5 بسیار مناسب است.
شکل 2- کاشت سیر در مزرعه
داشت
سیر به خشکی حساس است و رطوبت مناسب برای رشد آن ضروری است. تنش رطوبت، رشد اولیه و تکثیر پیازها را تحت تأثیر قرار داده و باعث می‌شود سیرچه‌ها کوچکتر شده و در زمان برداشت سیر‌های کوچک تولید شوند. تعداد آبیاری های محصول سیر از اسفند ماه تا زمان برداشت (اواسط تیر) 5 تا 7 نوبت است.
استفاده از کود سبز و افزودن کود حیوانی در زراعت این محصول و افزایش عملکرد در واحد سطح فاکتورهای مهمی هستند. اضافه کردن کود شیمیایی به مقدار 110 کیلوگرم در هکتار ازت، 65 کیلوگرم در هکتار فسفر و 25 کیلوگرم در هکتار پتاس در مناطق معتدل و خشک موثر است.
شکل 3- مزرعه سیر
برداشت
برداشت سیر از مناطق معتدل خرداد ماه و از مناطق سرد مرداد ماه و در مناطق بسیار سرد اواخر شهریور می‌باشد. رسیدن سیر با زرد شدن برگ‌ها مشخص می‌گردد. پس از برداشت محصول را چند روز در مقابل آفتاب می‌گذارند تا کاملا خشک شده و انگار دسته آن‌ها را ریسه (Spin) و یا در جعبه‌های مخصوص بسته‌بندی کرده و به بازار عرضه می‌نمایند. برای برداشت در مزارع و سطوح وسیع از ماشین‌های مخصوص برداشت سیر استفاده شده و در مزارع کوچک برداشت دستی انجام می‌شود.
شکل 4- برداشت دستی سیر