مشخصات گیاه‌شناسی کنگر
کنگر با نام علمی (Gundelia tournefortii) از خانواده (Compositae)، گياهي است چند ساله كه توسط بذر و ريشه‌هاي خزنده توليد مثل مي‌كند. خودرو با برگ‌های خاردار و ساقه‌های ضخیم شبیه به کرفس، اين گياه داراي دو گونه، كنگر صحرايي (خارابي) و كنگر فرنگي است. دمبرگ داخلي سفيد رنگ، راس ساقه و هاگدان قسمت‌هاي خوراكي اين گياه را تشكيل مي‌دهد كه در سوپ، خورش و سالاد استفاده مي‌شود. اين گياه به دليل نقش كمكي در هضم مواد غذايي مورد توجه قرار گرفت و در قرن شانزدهم ميلادي در اروپا يكي از سبزيجات معروف بود. با توجه اینکه مغز دانه کنگر اهلی دارای میزان بالایی روغن و درصد بالایی اسید چرب غیر اشباع است میتوان این گیاه را به عنوان یک منبع تولید روغن نباتی مطرح کرد.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی کنگر
|
نام فارسی
|
کنگر
|
|
نام انگلیسی
|
Gundelia
|
|
نام علمی
|
Gundelia tournefortii
|
|
خانواده
|
Compositae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، ساقه و گل کنگر خاردار
نیازهای اکولوژیکی کنگر
نتایج نشان داد که این گیاه در بارندگی متویط سالانه 880 میلی‌متر، دمای متوسط 16 درجه سانتی‌گراد، بافت خاک لومی رسی، اسیدیته 3.8 و هدایت الکتریکی 0.16 میلی موس بر سانتی‌متر رویش دارد. سبز شدن برگ‌های جوان گیاه در اوایل اسفند ماه شروع شده و فاز رویشی گیاه تا اواسط فروردین ماه به طول می‌انجامد. در اواسط فروردین به بعد کپه‌ها ظاهر شده و در اواسط اردیبهشت ماه گیاه به بذر می‌نشیند و در اواسط خرداد ماه بذر آن‌ها می‌رسد.
دامداران، قسمت هوایی کنگر را در اواخر فصل رویش جمع‌آوری کرده و در زمستان به تغذیه دام می‌رسانند. این گیاه در فصل بهار در ابتدای رویش اولیه نیز مورد چراء قرار می‌گیرد اما وقتی که گیاه از حالت سبز رنگ به زردی متمایل می‌گردد دامداران اقدام به چیدن، جمع آوری، خشک کردن و انبار نمودن آن می‌کنند.
برداشت
ابتدا مناطق پراكنش گياه كنگر شناسايي شده و سپس در مرحله دانه‌بندي، كه مرحله‌اي بين گلدهي و خشكي مي‌باشد، طبق عرف دامداران برداشت انجام مي‌شود. كنگر برداشت شده پس از هوادهي مناسب، خشك شده و از مزرعه جمع‌آوري و بوسيله خرمنكوب به قطعات 3-4 سانتيمتري خرد شد و متوسط برداشت آن 2- 1.5 تن علوفه خشك در هكتار است. در اين حالت علوفه خرد شده كنگر 93 درصد ماده خشك و 7 درصد رطوبت دارد در صورتي كه دستگاه چاپر در منطقه باشد پس برداشت كنگر بوسيله چاپر به قطعات 5 تا 4 سانتي متري آماده سيلو مي‌شود. در اين حالت كنگر 60 تا 70 درصد رطوبت و 30 تا 40 درصد ماده خشك دارد، و نيازي به اضافه كردن آب نيست.
عمليات سيلوي كنگر با رعايت اصول غني‌سازي سيلوي كنگر انجام مي‌شود. سپس برابر 60 درصد وزن هر 100 كيلو وزن علوفه خشك با چهار كيلوگرم اوره و 10 كيلوگرم ملاس محلول تهيه مي‌شود بوسيله آب پاش بر روي هر 100 گيلوگرم كاه كنگر به نحوي محلولپاشي مي‌شود كه رطوبت در همه جاي علوفه به صورت يكنواخت پخش گردد. پس از اين، مواد سيلويي مورد نظر فشرده مي‌شود. بعد از اين، سيلو با كاه و گل و نايلون به نحوي پوشانده مي‌شود كه نوسانات جوي و جريان باد و هواي بيرون به داخل آن نفوذ نكند.
شکل 2- رویش خودرو کنگر خاردار در مراتع و مناطق کوهستانی