بیمارگر
پوسیدگیهای ریشه عمدتا توسط قارچهای ساکن خاک ایجاد میشوند. در استان فارس قارچهای پیتیوم و فیتوفترا اهمیت بیشتری دارند.
نشانههای بیماری
بیشترین نشانههای بیماری و آسیب وارده غالبا از شروع فصل گرما (اوایل تیرماه) ایجاد میشود. نشانههای بیماری در قسمت هوایی شامل پژمردگی، زردی و خشکیدگی برگهای خارجی است. نشانهها بر روی ریشه شامل نرمی و لهیدگی است که ممکن است از انتهای دم ریشه، پهلو و گاهی از بالا شروع شده و به اطراف گسترش یابد. نشانههای بیماری اغلب به صورت لکهای در مزرعه نمایان میشود.
شکل1- علائم بیماری پوسیدگی ریشه چغندرقند
مدیریت بیماری
روشهای شیمیایی برای مبارزه با این بیماریها چندان عملی نمیباشد. راههای مبارزه شامل استفاده از ارقام مقاوم همراه با تدابیر زراعی است. تدابیر زراعی شامل:
1- عملیات زراعی صحیح از جمله شخم عمیق (در صورت نیاز کاربرد زیرشکن در عمق 40 تا 50 سانتیمتری) تسطیح اراضی
2-تقویت گیاه با مصرف متعادل کودهای مناسب به منظور تسریع در رشد
3-انجام به موقع کولتیواتور به منظور گردش بهتر هوا در اطراف ریشهها
4-کنترل آفات چغندرقند (مانند لارو برگخوارهای چغندرقند، بید چغندرقند و جوندگان) به منظور ممانعت از ایجاد زخم و خراش در بوتههای چغندر که میتواند محلی برای نفوذ عوامل مولد پوسیدگی باشد.
5-آبیاری مناسب مزرعه به ویژه در مواقع خنک روز و جلوگیری از ایجاد تنش خشکی: در مزارعی که بافت خاک سنگین و قدرت نگهداری آب زیاد و آبیاری به صورت غرقابی است، باید با زهکشی مناسب از ماندابی شدن آب در مزرعه به طور جدی جلوگیری نمود.
همچنین اعمال تنش خشکی بوتههای چغندرقند را مستعد آلودگی به بیماریهای قارچی و پوسیدگی میگرداند. علاوه بر آن انجام آبیاری سنگین بعد از تنش خشکی، به دلیل تجمع آب در خاک شرایط مناسبی برای تکثیر و توسعه بیماریهای قارچی فراهم میآورد.
6-ممانعت از مصرف هر نوع کود و مواد آلی در شرایط توسعه پوسیدگی: مصرف کود (از جمله کود شیمیایی، دامی، مرغی و غیره) در شرایط رو به افزایش پوسیدگی در مزرعه، باعث تشدید فعالیت قارچهای بیماریزا و افزایش خسارت میشود.
7-اجتناب از کشت متوالی چغندرقند در یک زمین و رعایت تناوب 4-3 ساله با گیاهانی مانند گندم و جو.
8-کنترل علفهای هرز که در نبود چغندرقند عامل بقای قارچها هستند.
9-برداشت هر چه سریعتر مزارع آلوده: باید توجه داشت که با وجود رعایت تدابیر زراعی یاد شده، ممکن است بیماری با شدتهای مختلف در مزرعه مشاهده شود. با اقدامات اولویتدار ذیل میتوان تا حدود بسیار زیادی خسارت ناشی از پوسیدگیهای ریشه را به حداقل رساند.
10-به کارگیری سیستمهای آبیاری تحت فشار (مانند آبیاری نواری): این سیستمها علاوه بر کاهش مصرف آب، مانع آبیاری بیش از حد مزرعه و نیز تغییرات رطوبتی نامناسب خاک میگردند.
11-استفاده از ارقام مقاوم یا متحمل: در حال حاضر برای بسیاری از عوامل پوسیدگی ریشه چغندرقند رقمهای مقاوم یا متحمل معرفی شده است. کاشت این ارقام به همراه اعمال روشهای زراعی یاد شده راهکارهای اساسی برای مدیریت بیماریهای پوسیدگی ریشه میباشند.