مقاله آشنایی با بیماری‌های گوجه‌فرنگی در گلخانه (قسمت اول)

گوجه‌فرنگی گیاهی از خانواده سیب‌زمینی می‌باشد. گیاهی چندساله و علفی بوده ولی اغلب به صورت یکساله کشت می‌شود. ساقه این گیاه شکننده، کرک‌دار، خزنده و منشعب می‌باشد. برگ‌های آن متناوب و مرکب می‌باشد. گل‌ها به صورت خوشه‌ای و هر گل دارای پنج گلبرگ زرد رنگ بهم پیوسته و پنج کاسبرگ بلند و کشیده می‌باشد. میوه‌های گوشتی دارای تعدادی دانه‌های قلبی شکل کوچک می‌باشند. رنگ میوه رسیده معمولا قرمز و گاهی به رنگ‌های دیگر است. بذر آن سبک، پهن، سفید رنگ بوده و حدود پنج سال قوه نامیه خود را حفظ می‌کند. گوجه‌فرنگی دارای ارقام مختلف است که از نظر رشد، زودرس یا دیررس بودن، کیفیت، شکل و رنگ میوه و همچنین مقاومت به آفات و بیماری‌ها با یکدیگر اختلاف دارند.

بیماری‌های گوجه‌فرنگی در گلخانه

بهترین ارقام گوجه‌فرنگی برای کشت در گلخانه دارای ویژگی‌های زیر است: ۱) تولید محصول بالا در شرایط نور کم، ۲) رشد رویشی و گلدهی در دماهای پایین، ۳) مقاومت و میوه‌دهی در شرایط غیر مطلوب مثل نور کم و دمای پایین، ۴) بالا بودن کیفیت میوه‌های تولید شده و ۵) دارا بودن مقاومت بالا نسبت به آفات و بیماری‌های مهم در گلخانه.

تولید نشاهای سالم و با کیفیت گوجه‌فرنگی مستلزم عدم آلودگی آنها به قارچ‌های عوامل بوته میری و نماتدهای ریشه‌گرهی است. بیمارگرهای آوندی فوزاریوم و ورتیسلیوم گاهی موجب پژمردگی و مرگ بوته‌های گوجه‌فرنگی در گلخانه می‌شوند. سایر بیماری‌های گوجه‌فرنگی بیشتر اندام‌های هوایی گیاه از قبیل برگ و میوه را مورد تهاجم قرار می‌دهند که از مهم‌ترین و رایج‌ترین آنها می‌توان به کپک برگی، لکه موجی، سفیدک پودری، آنتراکنوز، لکه برگی‌های باکتریایی و بیماری‌های ویروسی اشاره نمود. بیماری‌های فیزیولوژیک بخصوص آفتاب سوختگی و پوسیدگی گلگاه نیز بسیاری از اوقات به چشم می‌خورند.

بیماری‌های قارچی

بوته‌میری و بیماری‌های ناشی از ریزوکتونیا

عامل بیماری Rhizoctonia solani

قسمت‌های مختلف گیاه از جمله ریشه، طوقه، ساقه و میوه مورد حمله قارچ قرار می‌گیرد. مرگ گیاهچه‌ها، پوسیدگی ریشه‌ها، پوسیدگی طوقه، شانکر (ترک خوردگی) ساقه و پوسیدگی میوه از علایم عمده بیماری است. لکه‌های فرو رفته مدور به قطر کمتر از یک تا چهار سانتی‌متر در روی میوه‌های سبز و رسیده ایجاد می‌شود؛ رنگ لکه‌ها قهوه‌ای روشن است. لکه‌ها دارای حلقه‌های متحدالمرکز قهوه‌ای کم‌رنگ و پررنگ هستند و مرکز بافت آلوده ساخته شده و رنگ آنها قهوه‌ای تیره می‌شود. بیماری در هنگام تماس میوه‌های گوجه‌فرنگی با خاک شدیدتر است. قارچ عامل بیماری خاکزاد بوده و انتقال بیماری از طریق جابجایی خاک آلوده و اندام‌های هوایی آلوده گیاهی صورت می‌گیرد. آلودگی در رطوبت بالای خاک و دمای ۱۶ الی ۲۳ درجه سلسیوس بیشتر است (شکل 1).

 آثار خسارت ناشی از قارچ Rhizoctonia solani

شکل 1ـ آثار خسارت ناشی از قارچ Rhizoctonia solani

مدیریت

1ـ ضدعفونی خاک از طریق آفتاب‌دهی و یا کاربرد سموم مناسب در ابتدای کشت

2ـ ضدعفونی بذر قبل از کاشت با یک قارچ‌کش و یا مخلوطی از قارچ‌کش‌ها جهت محافظت بذر در مقابل

این قارچ و سایر بیمارگرهای بذر زاد و یا خاکزاد

3ـ به قیم بستن و یا استفاده از انواع مختلف مالچ‌های پلاستیکی به منظور جلوگیری از تماس میوه‌های

گوجه‌فرنگی با سطح خاک

4ـ فراهم نمودن شرایط مناسب رشد و جلوگیری از آسیب دیدن گیاه به ویژه به وسیله نماتدها موجب کاهش پوسیدگی ریشه و طوقه توسط این بیماری می‌شود.

5ـ از بین بردن بوته‌ها و بقایای گیاهی آلوده

6ـ استفاده از ارقام و ژنوتیپ‌های مقاوم

 

قادری،  رضا(1400). گلخانه از دیدگاه یک گیاه‌پزشک (چاپ اول). شیراز: انتشارات مرجع علم.