مشخصات گیاهشناسی بامیه
بامیه با نام علمی (Abelmoschus esculentus) از خانواده پنیرک (Malvaceae)، گیاهی یک ساله و بومی آمریکا است. بوته بامیه دارای ساقه اصلی ضخیمی است که در بعضی از ارقام آن شاخههای فرعی زیادی تولید میکند. ارتفاع بوته در انواع مختلف پاکوتاه و پابلند به 50 تا 150 سانتیمتر میرسد. برگهای آن پهن و دارای پنج لوب یا بریدگی است. گلها به صورت منفرد و به رنگ زرد در کنار برگها ظاهر میشوند. تشکیل گل و میوه در گیاه تدریجی است. میوه بامیه شامل غلاف گوشتی است که دارای مقطعی پنج یا شش ضلعی بوده که از قاعده به طرف راس به تدریج باریک و نوک تیز میگردد. طول میوه به 3 تا 7 سانتیمتر میرسد. درون میوه در چند ردیف، دانههای (بذر) سفید رنگ و نرمی قرار دارند که پس از رسیدن به رنگ سبز کم رنگ تغییر یافته و سفت میشوند. پوست خارجی میوه سفت و خاردار است. رنگ میوه سبز و در بعضی ارقام سبز مایل به زرد میباشد.
جدول 1- مشخصات گیاهشناسی بامیه
نام فارسی
|
بامیه
|
نام انگلیسی
|
okra
|
نام علمی
|
Abelmoschus esculentus
|
خانواده
|
Malvaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و میوه بامیه
کاشت
باميه محصول فصل گرم است و مقاومتی به هواي خنك و يخبندان ندارد. در نقاطي كه دوره رشد كوتاه بوده و شبهاي آن نسبتاً سرد باشد، به خوبي رشد نميكند و ميوه خوبي نميدهد بنابراين آن را در اوايل فصل نميكارند. همچنين در آخر فصل كه روزها كوتاه بوده و شبها سرد باشد ميزان محصول آن کاهش ميیابد. باميه تحمل رطوبت را ندارد. دماي مناسب براي رشد آن بين ٢١ تا ٣٠ درجه سانتيگراد است. در طول مدت رشد دما نبايد از ١٨ درجه سانتيگراد كمتر و از ٣٥ درجه سانتيگراد بيشتر باشد. بامیه در مناطق گرمسیری به خوبی محصول میدهد. از نظر خاک مناسب و کود بسیار شبیه گوجه و بادمجان است. براي باميه خاكهاي عميق و حاصلخيز مناسب بوده و خاكهاى شنی رسى و هوموسدار بسيار مناسب براى كاشت باميه میباشند، اما تقريباً در هر خاكي رشد ميكند. اگر خاك كمي اسيدي يا خنثي باشد براي گياه مناسب و بهترينPH برای بامیه بين ٦ تا ٧ است. بذر بامیه به کندی جوانه میزند. به همین دلیل برای ضد عفونی بذر، آن را داخل آب ریخته بعد از نیم ساعت، لای پارچه مرطوبی قرار میدهند. سپس پارچه نمدار حاوی بذور را در جائی که نسبتا گرم است و تغییرات دمای کمی دارد قرار میدهیم. این موضوع باعث تسریع در امر جوانهزنی میشود. پس از جوانهزنی بایستی بذور را در زمینی که قبلا آماده شده (بذور را در عمق 1.5 تا 2 سانتی متر)، با فواصل مناسب، در رديفهايي ١٢٠ تا ١٥٠ سانتيمتر که از يكديگر فاصله دارند، كاشت ميشوند. فاصله دو بوته روي رديفهاي كشت بين ٣٠ تا ٩٠ سانتيمتر متغير است كه آن به نوع رقم ( پاكوتاه و پابلند بودن) بوته بستگي دارد. طول دوره جوانهزني ٢٠-١٢ روز تعيين شده است. مصرف بذر در هكتار بين 1.5-3 كيلوگرم توصیه شده است.
شکل 2- مزرعه بامیه
داشت
بامیه مانند گوجه فرنگی به آب فراوان نیاز دارد. دور آبیاری در بامیه به نوعی است که، از ابتدای رشد تا شروع برداشت صورت میپذیرد و بعد از کاشت هر ۵ تا ۶ روز آبیاری لازم دارند، همچنین بسته به نوع و بافت خاک دور آبیاری تغییر مینماید.
بامیه، بادمجان و گوجه فرنگی به دلیل نیازهای مشابهی که دارند در نزدیکی هم و گاهی به صورت یک در میان کشت میشوند. علت اصلی کشت یک در میان، جلوگیری از انتقال آفات و بیماریها از یک گیاه به گیاه دیگر است.
اين گياه قبل از كاشت به عناصر غذايي به ويژه فسفر نياز دارد. از آنجايي كه داراي طول دوره رشد طولاني است دادن كود در زمان بستن و فرم گرفتن ميوهها توصيه ميشود. از دادن كودهاي نيتروژنه كه باعث افزايش رشد رويشي و همچنين كاهش ميوهدهي ميشود، بايد اجتناب كرد. چنانچه بوته گياه بيش از اندازه رشد كرد ميتوان گياه را به حد معيني سرزني نمود. كودهاي آلي براي كشت اين گياه توصيه ميشود. در پاييز قبل از شخم عميق، كود دامي به اندازه ٢٠ تن در هكتار براي نگهداري آب و مقدار ٢٠٠ کیلوگرم كود سوپر فسفات تريبل ٤٦ درصد و ١٥٠ کیلوگرم كود سولفات پتاسـيم ٥٢ درصد به محصول داده ميشود.
برداشت
میوه بامیه معمولاً ۲ ماه بعد از کاشت، آماده برداشت است. غلاف بامیه ۴ تا ۶ روز پس از گلدهی آماده برداشت است. بامیه را باید به وسیله قیچی باغبانی یا چاقوی تیز از ارتفاع یک سانتیمتری از ساقه چیده شود. میوه بامیه بسیار خوشخوراک است ولی از آنجا که به سرعت فاسد میشود، در برداشت و حمل و نقل آن باید دقت کرد.
شکل 3- برداشت دستی بامیه