مشخصات گیاه‌شناسی زرد چوبه
زردچوبه با نام علمی (Curcum longa) از خانواده (Zingiberaceae)، زردچوبه گیاهی علفی و چندساله است که ارتفاع آن به حدود یک متر هم می‌رسد. این گیاه متعلق به تیره زنجبیل می‌باشد. بخش خوراکی زردچوبه، ساقه زیرزمینی آن یا ریزوم است. ریزوم این گیاه کوتاه و ضخیم و شامل دو نوع ریزوم‌هاي مادري (اصلی) و ریزوم‌هاي فرعی (ثانویه) است. ارتفاع این گیاه بین 60 تا 100 سانتیمتر است. ریزوم‌هاي این گیاه قدرت انشعاب زیاد دارند. برگ‌ها سبز رنگ، طویل و به صورت دسته‌اي بر روي ساقه قرار می‌گیرند.
مقدار اسانس در ریزوم زردچوبه متفاوت است و به گونه گیاه و شرایط اقلیمی محل رویش بستگی دارد. در واقع مقدار ماده کریستالی کورکومین(تولیدکننده رنگ در زردچوبه) به مقادیر مختلف در شرایط آب و هوای و در گونه‌هاي مختلف تولید می‌شود. مقدار اسانس در گونه‌هاي مختلف بین 1/1 تا 6 درصد گزارش شده است.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی زردچوبه
|
نام فارسی
|
زردچوبه
|
|
نام انگلیسی
|
Tumeric
|
|
نام علمی
|
Curcum longa
|
|
خانواده
|
Zingiberaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و ریزوم گیاه زردچوبه
کاشت
زردچوبه را میتوان در مناطقی از سطح دریا تا ارتفاع 1500متر از سطح دریا در حرارت بین 20 تا 30 درجه سانتیگراد کشت نمود. امکان کشت زردچوبه با آبیاري نیز فراهم است. خاك مورد نیاز برای کاشت زردچوبه، خاك سبک شنی و یا لومی-رسی با زهکش مناسب است.
زمان مناسب کشت زردچوبه در مناطق پرباران اواخر فروردین تا اوایل ارديبهشت است. این گیاه نسبتا سایه دوست است و به همین دلیل گاها آن را در کنار مزارع در زیر سایه کرچک کشت می‌نمایند. براي کشت زردچوبه از ریزوم‌هاي سالم که رشد کافی نموده و یا گاها از ریزوم مادري استفاده می‌شود. این ریزوم‌ها به وزن تقریبی 35 تا 44 گرم است. ریزوم‌ها را در عمق 4 تا 5 سانتیمتر و به فاصله 25*30 سانتیمتر و یا در روي پشته به فاصله 25 سانتیمتر از هم و فاصله پشته‌ها 45 تا 60 سانتیمتر کشت می‌نمایند. نزدیک به 2500 کیلوگرم ریزوم براي کشت یک هکتار زردچوبه لازم است.
زردچوبه از گیاهان علفی چند ساله است که نیاز به عناصر غذائی و آب کافی دارد. تکثیر این گیاه به روش کشت ریزوم انجام می‌شود، و به دلیل حساسیت جوانه‌هاي تازه روئیده زردچوبه به شدت نور زیاد آفتاب حساس است و به همین دلیل در بسیاري از مناطق در زیر سایه‌بان و یا در گلخانه‌هاي ساده کشت می‌گردد. کشت زردچوبه در زیر سایه‌بان از عملکرد بالاتري نسبت به کشت در مزرعه برخوردار است. گاها با کشت زردچوبه در زیر سایه‌بان و تولید گل‌هاي بسیار زیبا، از این گیاه به عنوان یک گیاه زینتی استفاده می‌شود.
شکل 2- مزرعه و گلخانه زردچوبه
داشت
این گیاه به بارندگی حدود 1500تا 2250 میلی‌متر نیاز دارد. بر حسب شرایط منطقه و مقدار تبخیر و تعرق زردچوبه در خاک‌هاي سبک به 35 تا 40 مرتبه آبیاري و در خاک‌هاي سنگین به 15 تا 20 مرتبه آبیاري نیاز دارد. کاهش رطوبت در مزرعه خصوصا در مرحله تولید ریزوم موجب صدمه زیاد به تولید زردچوبه می‌شود.
براي تولید زردچوبه نزدیک به 10 تن کود دامی پوسیده در هکتار قبل از کشت با خاك سطحی در عمق 20 سانتیمتري از سطح مزرعه مخلوط نموده و سپس ردیف‌هاي کشت را در زمین پیاده می‌نمایند. مقدار کودهاي شیمیائی توصیه شده براي زردچوبه به ترتیب 125، 37، 37 کیلوگرم در هکتار ازت، فسفر و پتاسیم است. کل کود فسفره و پتاسه و مقدار 25 کیلو کود ازته را قبل از کشت و باقیمانده کود ازته را 30، 60، 90 و 120روز بعد از کشت می‌دهند.
برداشت
بر حسب نوع رقم، مدت زمان داشت مزرعه زردچوبه بین 7 تا 9 ماه است. در زمان برداشت زمین را شخم‌زده و معمولا با دست ریزوم‌هاي مادري و دختري را از روي گیاه جمع‌آوري می‌نمایند. در هر هکتار نزدیک به 20 تا 25 تن ریزوم برداشت می‌شود.
بعد از برداشت زردچوبه، ریزوم‌ها را شستشو داده و در ظرفی آن‌ها را پخته و در برابر آفتاب خشک می‌نمایند. معمولا ریزوم‌هاي مادري و ریزوم‌هاي دختري (فینگر) را جداگانه می‌پزند. ریزوم زردچوبه را باید حداکثر 2 تا 3روز بعد از برداشت فرآوري نمود.
شکل 3- برداشت ریزوم زردچوبه