مشخصات گیاه‌شناسی رزماری
رزماری با نام علمی (Salvia rosmarinus) از خانواده (Lamiaceae)، گياهاني چندساله و خشبي است. ريشه اصلي آن طويل و چوبي و انشعاب‌هاي متراكم و فراواني دارد و قادر به جذب رطوبت از اعماق سه تا چهار متري زمين مي‌باشد. ساقه ضخيم و قهوه‌اي رنگ كه قسمت تحتاني آن انشعاب‌هاي فراوان دارد و گياه متراكم و انبوه به نظر مي‌رسد. برگ‌ها به رنگ سبز تيره، نيزه‌اي شكل و به طور متقابل روي ساقه قرار مي‌گيرد. برگ‌ها پوشیده از كرک و حفره‌هاي حاوي اسانس است. گل‌ها به رنگ آبي يا متمايل به بنفش است. رشد اوليه اين گياه بسيار كند است. گياهان معمولا در سال اول به گل مي‌روند. هواي گرم و خشک سبب تسريع در گلدهي مي‌شود.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی رزماری
|
نام فارسی
|
رزماری، رومارَن یا اِکلیل کوهی
|
|
نام انگلیسی
|
Rosemary
|
|
نام علمی
|
Salvia rosmarinus
|
|
خانواده
|
Lamiaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و بذر رزماری
کاشت
رزماري از گياهان مناطق خشک و نیمه خشک است. در طول رويش به هواي گرم و رطوبت كم نياز دارد. اگرچه اين گياه قادر است درجه حرارت‌هاي پايين را تحمل كند وليكن در فصل بهار به هنگام رويش گياه و تولید شاخه و برگ به سرما بسیار حساس است و با شروع سرما دچار سرمازدگي شده و خشک می‌شود. اين گياه از مرحله تشکیل گل قادر است خشكي را براي مدت طولاني تحمل كند. بطور کلی رزماری در ارضی سنگلاخی، شور و قلیایی دوام داشته و به خوبی رشد می‌کند. کشت این گیاه در سراسر ایران رواج داشته و موفقیت آمیز بوده است و مقاومت آن نسبت به خشکی و شوری بیشتر از بسیاری از گیاهان زراعی است.
فصدل پاييز (آذر) يا اوايل بهار (نیمه دوم اسفند) زمان مناسبي براي كشت بذر در خزانه هواي آزاد است. در اين صوري فاصله رديف‌هاي كاشت از يكديگر 35-40 سانتي‌متر (در سطح وسيع خزانه) و يا 15-20 سانتي‌متر (در سطح كوچک خزانه) مناسب است. عمق بذر براي كشت پاييزه 0.5-1 و براي كشت بهاره 1– 1.5 سانتي‌متر و براي هر هكتار 7-9 كيلوگرم بذر لازم است.
اواخر شهريور تا اوايل مهر و اوايل بهار سال بعد زمان‌هاي مناسب براي انتقال نشاء به زمين اصلي است. به طور كلي نشاءها در رديف‌هايي به فاصله 100سانتي‌متر و فاصله دو بوته در هر متر طولي 80-100 سانتي‌متر در زمين اصلي كشت مي‌شوند.
شکل 2- مزرعه رزماری
داشت
از آنجایی که نیاز آبی این گیاه بسیار کم است، میتوان مزرعه را بسته به نوع خاک و منطقه مورد کاشت، هر 10 تا 30روز آبیاری نمود.
زمین را قبل از کاشت، شخم عمیق زده و علف‌های هرز آن را جمع‌آوری نموده. از آن جایی که گیاه چند سال در زمین باقی می‌ماند در هنگام کاشت لازم است، خاک را با کود دامی پوسیده و کود شیمیایی به اندازه کافی تقویت نمود. بدین منظور حدود 20 تا 30 تن کود حیوانی پوسیده، 100کیلوگرم کود فسفاته، 200 کیلوگرم کود پتاسه قبل از کاشت و 200کیلوگرم کود ازته بعد از کاشت به صورت سرک به زمین داده می‌شود و زمین را بصورت کرتی یا جوی و پشته‌ای جهت کشت آماده می‌نمائیم.
برداشت
برداشت اقتصادی این محصول از سال دوم و سوم آغاز می‌شود. برداشت در زمان گلدهی گیاه انجام شده. سرشاخه‌های گلدار آن را پس از برداشت مستقیما بصورت تر، برای اسانس‌گیری ارسال کرده یا ابتدا آن را خشکانیده و تا زمان فروش، در انبار خشک و خنک نگهداری می‌کنند. عملکرد سرشاخه‌های گلدار آن حدود 5 تن محصول خشک در هکتار می‌باشد.
شکل 3- برداشت دستی رزماری