مشخصات گیاه‌شناسی تُربچه
تُربچه با نام علمی (Raphanus sativus) از خانواده شب بو (Brassicaceae)، گیاه علفی و یک ساله است. ساقه های تُربچه مستقیم، کرک‌دار که گاه ارتفاع آن تا یک متر نیز ممکن است برسد. برگ‌های آن با دمبرگ نسبتا بلند به صورت ساده و تک‌تک و متناوب در روی ساقه ظاهر می‌شوند. پهنک برگ نسبتا بزرگ با بریدگی‌ها و دندانه‌های کوچک و بزرگ در حاشیه برگ، رویه و پشت برگ‌ها زبر و دارای کرک‌های خار مانند است. گل‌های تُربچه سفید یا صورتی رنگ و کوچک با گل آذین انتهایی بلند است. بیشترین قسمت مورد استفاده تُربچه ریشه آن است که غده‌ای، رنگ بیرونی آن قرمز یا سفید، گرد، استوانه‌ای یا مخروطی شکل، بافت درونی ریشه سفید است.
جدول 1- مشخصات گیاه‌شناسی تُربچه
|
نام فارسی
|
تُربچه
|
|
نام انگلیسی
|
Radish
|
|
نام علمی
|
Raphanus sativus
|
|
خانواده
|
Brassicaceae
|
شکل 1- آشنایی با بوته، برگ، گل و ریشه (غده) تُربچه
کاشت
تُربچه معمولا در دماهای 7 تا 20درجه سانتیگراد به خوبی جوانه میزند، و دمای مطلوب برای رشد آن حدود 10 تا 18 درجه سانتیگراد است. تُربچه گیاهی روز بلند بوده لذا زمان كاشت آن باید طوری تنظیم گردد تا به طول روز بلند برخورد نكند و به گل نرود. این گیاه یکی از مهمترین سبزیجات فصل خنک بوده و آب و هوا یا فصول گرم ممکن است مشکلاتی برای رشد و نمو گیاه، مخصوصا از نظر تولید غده بوجود آورد. با توجه به ماهیت محصول تجاری تُربچه، یک خاک لومی سبک و آب و هوایی نسبتا خنک برای رشد و نمو و حداکثر عملکرد گیاه نیاز است. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که برای هر اقلیم و منطقه‌ی خاص بایستی از بذور مناسب اصلاح شده و سازگار استفاده نمود. بهتر است كشت آن را به صورت خطي و به نحوي كه فاصله خطوط حدود يك وجب و فاصله بوته‌ها 2 تا 3 سانتيمتر باشد، انجام داد. به اين ترتيب براي 10 مترمربع كشت حدود 20 گرم بذر لازم است. تُربچه را در تمام فصول سال به غير از موقع يخبندان و اواسط تابستان ميتوان كاشت. چنانچه تُربچه را در فصولي خيلي گرم بكارند ريشه‌ها پوك شده و خيلي زود به بذر مي‌روند.
شکل 2- مزرعه تُربچه
داشت
تُربچه را پس از سبز شدن بايد تنك كرد و اطراف رديف‌ها را با آبياري و سله‌شكني مرتب هميشه نرم نگاه داشت. چنانچه كشت قطعات و يا خطوط تُربچه هر 15 روز يك بار انجام شود. به طور مرتب محصول يكنواخت و مرغوب خواهيم داشت. به‌دليل حجم و شاخ و برگ کم تُربچه اين گياه به آب زيادى نياز ندارد و نگهدارى ظرفيت مزرعه بين ۶۰ تا ۷۰ درصد کفايت مى‌کند. مهم‌تر از آن يکنواختى در آبيارى است، زيرا نوسانات شديد در آبيارى باعث ترکيدن غده‌ها خواهد شد. آبيارى نامرتب و خشکى هوا در پوک شدن غده‌ها نيز اثر دارد. همچنين آبيارى و رطوبت زياد هم باعث بروز بيمارى مختلف خواهد شد.
برداشت
در تابستان و بهار هر ۶ روز یکبار برداشت را انجام دهید، در پاییز روزانه برداشت را انجام دهید. در گونه‌های برگی هر گاه برگ به اندازه مناسب رسید برداشت کنید. برای به دست آوردن بذر مرغوب باید در پایان دوره رشد، از بین آخرین بوته ها، تُربچه های سالم و قوی و یکدست را انتخاب و جدا نموده و آن ها را در زیر خاک و ماسه خشک در محل تاریک انبار کرد و پس از گذشتن فصل زمستان آن‌ها را بیرون آورده و در زمین آماده شده به فواصل ۴۰ تا ۵۰ سانتی‌متر کاشته و آبیاری کنید. پس از مدت ۱۵ تا ۲۰ روز جوانه‌ها به تدریج ظاهر و گل‌ها تشکیل می‌شوند. در اوایل تابستان بذر روی گیاه تشکیل می‌گردد. پس از رسیدن بذرها آن ها را جمع‌آوری کرده و بعد از خشک کردن به آهستگی آن‌ها را کوبیده و بذور جدا شده را در سایه خشک کرده و نگه‌داری نمایید.
شکل 3- برداشت دستی و مکانیکی تُربچه