مشخصات گیاه‌شناسی
گشنیز با نام علمی (Coriandrum sativum) از خانواده (Apiaceae)، گیاهی یکساله و علفی به ارتفاع 30 تا 60 سانتی‌متر بوده و دارای دو نوع برگ که نوع اول در قاعده ساقه، دارای پهنک با لوب‌های دندانه‌ای عمیق و نوع دوم، برگ در قسمت فوقانی ساقه دارای پهنک باریک و رشته‌ای است. گل‌های آن سفید رنگ و کوچک بوده و گل‌آذین آن به صورت چتر مرکب است. میوه آن فندقه گرد، با عطر فراوان است. وزن هزار دانه آن 6 گرم است. این گیاه دگرگشن بوده و عمل گرده افشانی توسط حشرات انجام می‌شود. میوه و بذر گشنیز دارای خاصیت دارویی می‌باشند. این گیاه دارای لینالول، ژراتیول، لیمونن، پی نن، پورتئول، سینئول، کامفور و استات ژرانیول می‌باشد و میزان اسانس بذر آن 1 درصد است.
جدول1- مشخصات گیاه‌شناسی گشنیز
|
نام فارسی
|
گشنیز
|
|
نام انگلیسی
|
Coriander
|
|
نام علمی
|
Coriandrum sativum
|
|
خانواده
|
Apiaceae
|
شکل1- آشنایی با گیاه، برگ، میوه و بذر گشنیز
کاشت
این گیاه، در سراسر جهان کشت و کار شده و تا دمای 18 درجه سانتی‌گراد زیر صفر را تحمل می‌کند. چون گیاهی نورپسند است، کشت آن در کشورهایی که از نور خورشید بیشتری بهره‌مند هستند موفقیت آمیزتر است. طول دوره رشد آن حدود 4 ماه بوده و در این مدت به 1400 تا 1500 ساعت روشنایی نیاز دارد. درجه حرارت مطلوب آن، حدود 18 تا 20 درجه سانتی‌گراد است. گل‌های آن در خرداد ماه تشکیل شده و جهت گرده افشانی نیاز به حشرات دارد و میوه‌ها نیز اواخر مرداد و اوایل شهریور می‌رسند.
زمان مناسب کاشت آن اوایل فروردین بوده که دمای خاک تا عمق 6 سانتی‌متر، به 7 درجه سانتی‌گراد بالای صفر می‌رسد. میزان بذر لازم در هر هکتار 16 تا 20 کیلوگرم است که بهتر است قبل از کاشت، بذور را تا 24 ساعت در آب خیساند. عمق کاشت بذر حدود 5 سانتی‌متر و تعداد بوته لازم در هر متر مربع 15 بوته است. تراکم زیاد باعث افزایش خسارت سفیدک پودری می‌شود. در کشت گشنیز علاوه بر روش دستپاش میتوان از دستگاه خطی‌کار غلات استفاده نمود. کشت آن بصورت کرتی یا جوی پشته انجام می‌گیرد.
داشت
به منظور کشت گشنیز در فصل بهار، باید در پاییز سال قبل کودهای دامی پوسیده و کودهای شیمیایی (فسفاته و پتاسه) به زمین اضافه کرد و زمین را شخم‌زده و آماده کشت نمود. میزان کودهای شیمیایی مورد نیاز به ترتیب کودهای فسفاته 120 کیلوگرم، کودهای پتاسه 50 کیلوگرم و کودهای ازته به میزان 100 کیلوگرم در هکتار می‌باشد.
از جمله عملیات داشت میتوان به دفع علف‌های هرز، مبارزه با آفات و بیماری‌ها از قبیل سفیدک پودری، فوزاریوم، لکه برگی و شته‌ها اشاره کرد. همچنین جهت کاهش خسارت سفیدک پودری میتوان فاصله بین دفعات آبیاری را افزایش داد.
شکل2- مزرعه گشنیز
برداشت
از آنجایی که میوه‌های گشنیز بطور همزمان نمی‌رسند بایستی عملیات برداشت را طی دو مرحله انجام داد. هنگامی که 30 تا 40 درصد میوه‌ها رسیدند ساقه‌های حامل بذر را بطول 20 تا 25 سانتی‌متر بریده و روی زمین پهن می‌کنند تا خشک شده و بوجاری نمایند.
این گیاه تقریبا 4 ماه پس از کاشت آماده برداشت می‌شود. پس از بوجاری اگر دانه‌ها دارای رطوبت بالای 12 درصد باشند باید بذور مورد نظر را در دمای 40 درجه سانتی‌گراد خشک نمود. میزان عملکرد بذر گشنیز حدود 1 تن در هر هکتار است. بذر آن صادراتی بوده و سالانه به میزان قابل توجهی به خارج از کشور صادر می‌شود.
شکل 3- برداشت برگ و دانه گشنیز